ქვეყნისა და ადამიანის გაჩენა
იყო დრო, როცა არაფერი არ არსებობდა: არც ცა, არც ქვეყანა; იყო მხოლოდ ღმერთი და მან პირველად გააჩინა მასალა, რომლისაგანაც ექვსი დღის განმავლობაში შექმნა მთელი ხილული ქვეყნიერება. პირველ დღეს ღმერთმა გააჩინა ნათელი; მეორე დღეს - ცა ანუ სამყარო; მესამე დღეს განყო წყალი მიწისაგან, ესე იგი გააჩინა ხმელეთი და ხმელეთზე - წყალი: მდინარეები, ზღვები, ტბები, ნაკადულები და სხვ. აგრეთვე ყოველგვარი მცენარე; მეოთხე დღეს - ცის მნათობნი: მზე, მთვარე და ვარსკვლავები; მეხუთე დღეს - თევზები და ფრინველები (წყლისა და ჰაერის ცხოველები); მეექვსე დღეს - ყველა ოთხფეხი ცხოველი და ქვეწარმავალი. ამავე დღეს ღმერთმა ბრძანა: შევქმნათ კაცი ხატად და მსგავსად ჩვენდა. და შექმნა ღმერთმა სხეული პირველი კაცისა მიწისაგან და შთაბერა მას სული მინიჭებული ჭკუითა და გონებით. და უწოდა ღმერთმა პირველ კაცს სახელად ადამი. რამდენიმე ხნის შემდეგ ღმერთმა გააჩინა ქალიც ადამის ნეკნისაგან, რომელიც გამოუღო ძილის დროს, და მისცა ქალსაც ისეთივე სული. და უწოდა ადამმა ქალს ცოლი და თქვა: ეს ჩემი ძვალი და ხორცია, რადგან ჩემგან გამოვიდაო. ღმერთმა აკურთხა პირველი ცოლ-ქმარი და უთხრა: აღორძინდით და განმრავლდით, აღავსეთ ქვეყანა და ეუფლენით მას. ექვს დღეში დაასრულა ღმერთმა ქვეყნის შექმნა. მეშვიდე დღე კი აკურთხა და დაგვიდგინა თვისდა სადიდებლად და უწოდა ამ დღეს შაბათი (მოსვენება).
ანგელოზები და ეშმაკები
ქვეყნიერების გაჩენამდე, ღმერთმა გააჩინა ურიცხვი ანგელოზები. ანგელოზი არის სული უსხეულო, გონიერი და თავისუფალი. ანგელოზის მოვალეობაა აუწყოს ადამიანს ღვთის ნება და დაიცვას იგი ცუდი საქმისაგან. ყველა ანგელოზი თავისუფალ, კეთილ სულად გააჩინა ღმერთმა, მაგრამ ერთმა მთავარანგელოზმა ბოროტად მოიხმარა ეს თავისუფლება. იგი წინ აღუდგა ღმერთს და თვით ღმერთობაც კი მოინდომა. მის მაგალითს წაბაძეს სხვა ანგელოზებმაც და ამით განარისხეს ღმერთი. ამიტომ ღმერთმა მოაკლო მათ თავისი მადლი და მფარველობა და ამიტომაც შემცდარი ანგელოზები შეიქნენ ღვთისაგან შერისხულ ბოროტ სულებად. შემცდარ მთავარანგელოზს დაერქვა ეშმაკი (მაცდური) ანუ სატანა, ხოლო სხვებს ბოროტი სულები, ან ეშმაკის ანგელოზები. რადგან თვით შერისხული არიან ღვთისაგან, ბოროტი სულები ცდილობენ ადამიანიც აცდუნონ და მოაკლონ ღვთის მადლსა და მოწყალებას. ეშმაკმა მალე პირველი მშობლებიც შეაცდინა და დააშორა ისინი ღვთის მადლს.
ყოველი ბოროტი, ცუდი და მავნებელი სურვილი და მოთხოვნილება, რომელიც გაუჩნდება ადამიანს, ეშმაკისაგან არის, მის შესაცდენად აღძრული; ამიტომ ყოველი ღონისძიება უნდა ვიხმაროთ, რომ ასეთ სურვილებს გავლენა არ მიცვეთ ჩვენზე. ყოველი კეთილი აზრი და სურვილი ანგელოზისგან არის და უნდა ვეცადოთ კიდეც დავემორჩილოთ ასეთ აზრებს და სურვილებს. ყოველი ქრისტიან კაცს მიჩენილი ჰყავს ღვთისაგან საკუთარი ანგელოზები, რომელიც იცავს მას ბოროტი სულისაგან, თუ კი თვით კაცი დაემორჩილება. ასეთ ანგელოზს ჰქვია მფარველი ანგელოზი.
პირველი ადამიანების ცხოვრება
ადამი და მისი ცოლი ღმერთმა დაასახლა აღმოსავლეთით საგანგებოდ მოწყობილ ბაღში, რომელსაც ერქვა ედემი ან სამოთხე. ედემში განსაკუთრებით საუცხოო ხეხილი და მცენარეულობა ხარობდა. ღმერთმა დაუმორჩილა ადამს ყოველი ცხოველი და უბრძანა შესაფერი სახელი ეწოდებინა მისთვის; ამასთანავე დაავალა ბაღის მოვლაც; ღმერთმა ადამიანს საჭმელად მიუჩინა ხილეულობა და თესლეულობა, ხოლო ცხოველებს - ბალახი.
სანეტარო იყო პირველი ადამიანების ცხოვრება სამოთხეში: მათ არ იცოდნენ, რა იყო შიში, მწუხარება, სიცხე, სიცივე, შიმშილი, სირცხვილი, ტკივილი, ავადმყოფობა და სიკვდილი; მათი სინდისი დამშვიდებული იყო, რადგან ცოდვა და ბოროტება ფიქრადაც არ მოსდიოდათ. გარდა ამისა, იყვნენ სრულიად თავისუფალი ყოველგვარ საქმეში, მაგრამ მათი უდიდესი ბედნიერება იმაში უფრო მდგომარეობდა, რომ ღმერთი ხშირად ეცხადებოდა მათ და საუბრობდა მათთან, როგორც კეთილი მამა თავის შვილებთან.
ცოდვით დაცემა
დიდხანს ვერ შეინარჩუნეს პირველმა მშობლებმა ნეტარი ცხოვრება, მალე შესცოდეს ღმერთს, დაჰკარგეს სამოთხე და დაიმსახურეს სიკვდილი. ეს ასე მოხდა: ედემში ღვთის განგებით ხარობდა ორი ხე: ერთს ერქვა ხე ცხოვრებისა, მეორეს - ხე ცნობადისა კეთილისა და ბოროტისა. პირველი ხის ნაყოფის ჭამა ნებადართული იყო ღვთისაგან და იცავდა ადამიანს სიკვდილისაგან, ხოლო მეორე ხის ნაყოფის თაობაზე ღმერთმა უთხრა ადამს: არ სჭამო, თორემ მოკვდებიო.
თვით ხის ნაყოფი კი არ ყოფილა საწამლავი, მომაკვდინებელი ის იყო, რომ იმის ჭამით ირღვეოდა ღვთის ბრძანება.
ადამი და მისი ცოლი პირველ ხანებში მტკიცედ ასრულებდნენ ღვთის ბრძანებას და აკრძალული ხის შეხებასაც კი ერიდებოდნენ. მაგრამ მალე ეშმაკმა შეაცდინა ისინი. ეშმაკმა დაისადგურა გველში, მისი საშუალებით გამოელაპარაკა ქალს და დაარწმუნა, რომ ღმერთმა მოატყუა ისინი, როცა აუკრძალა ამ ხის ნაყოფის გემოს ხილვა, დაარწმუნა, რომ აკრძალულ ხის ნაყოფს და შეჭამენ, კი არ მოკვდებიან, ღმერთები შეიქნებიან და ყველაფერსაც შეიტყობენ. ქალმა დაუჯერა ეშმაკს, ხილის სილამაზემაც მიიზიდა, დაკრიფა, ჭამა და ადამსაც შესთავაზა; მანაც ჭამა და ამნაირად დაარღვიეს ღვთის ბრძანება.
დასჯა ცოდვის გამო
იგემეს თუ არა აკრძალული ხილი, პირველმა მშობლებმა მაშინვე იგრძნეს, რომ შესცოდეს; დაინახეს, რომ შიშველი იყვნენ, შერცხვათ და ლეღვის ფოთლებით იფარავდნენ სიშიშვლეს. საღამო ჟამს მოესმათ ხმა უფლისა ედემში, შეეშინდათ და დაიმალნენ. ღმერთმა მოუწოდა ადამს. ადამმა უპასუხა: „მესმა, უფალო, ხმა შენი, შემეშინა, მიტომ, რომ შიშველი ვარ და დავიმალე“. „ვინ შეგატყობინა, რომ შიშველი ხარ, ხომ არ გიჭამია ხის ნაყოფი, რომელიც მე აგიკრძალე?“ - ჰკითხა ღმერთმა ადამს. ადამმა უთხრა: „შენმა მოცემულმა ცოლმა მომცა და მეც ვჭამეო“. ქალმა კი უთხრა: „გველმა შემაცდინაო“. ამიტომ ღმერთმა დასაჯა ისინი; გამოყარა სამოთხიდან და უთხრა: ადამს: ოფლითა შენითა სჭამდე პურსა შენსა, სანამ მიწად არ იქცევი, რომლისაგან მოღებული ხარ. ქალს უთხრა: ავადმყოფობით შობდე შვილსა და ქმარი უფლებდეს შენზედაო. ღმერთმა გველიც დაწყევლა და აღუთქვა შეცოდებულ ადამიანებს, რომ თესლი დედაკაცისა შემუსრავს თავსა გველისასა, ესე იგი, დედაკაცისაგან უმამოდ დაიბადება კაცი, რომელიც სძლევს ეშმაკს, და გაათავისუფლებს ადამიანს მისი მონობისაგან. ეს იყო პირველი აღთქმა მაცხოვრის შესახებ და ამის სახსოვრად უფალმა ასწავლა ადამს მსხვერპლის შეწირვა და სამსხვერპლო ცხოველის ტყავისაგან ტანისამოსის კეთება. ამის შემდეგ ადამმა უწოდა ცოლს სახელად ევა (სიცოცხლე), რადგან იგი შეიქმნა დედა ყოველთა.
მრავალმოწყალე ღმერთს, შეიძლება კიდეც ეპატიებინა მათთვის შეცოდება, რომ ცოლ-ქმარს შეენანიებიათ, მაგრამ ამის მაგიერ, თავის მართლება დაიწყეს და თვით ღმერთსაც კი დასდვეს ბრალი; ადამმა პირდაპირ უთხრა ღმერთს: შენმა მოცემულმა ცოლმა შემაცდინაო, ევამ კი გველს დააბრალა. ამიტომ ღმერთმაც არ აპატია შეცოდება.
ყოველმა კაცმა თავისი ცოდვა თავის თავს უნდა დააბრალოს. ეშმაკს შეუძლია მხოლოდ შეაგონოს ადამიანი, ძალას კი ვერ დაატანს, ამის უფლება მას არ აქვს კაცზე. ევას მხოლოდ ურჩია ეშმაკმა ნაყოფის ჭამა, ძალა კი არ დაუტანებია, გინდა თუ არა ჭამეო. როცა ცუდი სურვილი დაგვებადება, უნდა ვიცოდეთ, რომ ეშმაკისაგან არის. ჩვენ ნებაზეა დამოკიდებული დავემორჩილებით თუ არა.
ამნაირად, უკვდავებისა და ნეტარებისათვის გაჩენილი ადამიანი, თავისი შეცოდების გამო, შეიქნა მოკვდავი და უბედური. ხშირად გავიგონებთ ხოლმე, თითქოს საყვედურივით: რატომ მარტო პირველი ადამიანები არ დაიხოცნენ თავისი ცოდვებისათვის, ჩვენ რაღა დავაშავეთ, რომ ყველანი ვიხოცებითო? როგორც ვიცით, მსგავსი მსგავსსა შობს, წამხდარი თესლისაგან ნაყოფიც წამხდარი გამოვა, წამხდარი წყაროსაგან ნაკადულიც წამხდარი გამოდის. ასევე უნდა ვიფიქროთ ადამიანზეც. ცოდვილი მშობლებიდან, შვილებიც ცოდვილი უნდა დაბადებულიყვნენ. ამიტომ პირველი მშობლების ცოდვა ჩვენზედაც გადმოვიდა ყველა თავისი შედეგებით. ადამის მიერ ჩადენილი ცოდვით მთელი კაცობრიობა მოიწამლა და ამიტომ ყველა მოკვდავი შევიქენით, რადგან ჩვენც ყველანი ვცოდავთ, როგორც ამას დავინახავთ კაენის და შემდეგი თაობის მოქმედებიდან.
კაენი და აბელი
ედემიდან გამოძევებული ადამ და ევა იქვე, ედემის მახლობლად დაესახლენ. მალე მათ გაუჩნდათ შვილები. უფროს ვაჟს დაარქვეს კაენი, უმცროსს - აბელი. პირველი მიწის მუშა იყო, მეორე - მწყემსი. ერთხელ ამათ, როგორც მამისაგან ესწავლათ, ღმერთს მსხვერპლი შესწირეს, აბელს ახსოვდა აღთქმული მაცხოვარი, რომლისთვისაც სწირავდა მსხვერპლს, კაენს კი არ ახსოვდა. ამიტომ ღმერთმა აბელის მსხვერპლი მიიღო, კაენის კი უარყო. კაენი შურით აივსო. ღმერთმა გააფრთხილა კაენი, რომ ცოდვა არ ჩაედინა, მაგრამ მან ყური არ უგდო ამ გაფრთხილებას, გაიტყუა მინდვრად აბელი და მოკლა. ღმერთმა ამხილა კაენი ძმის მკვლელობაში, მაგრამ კაენმა არ შეინანა. ამიტომ ღმერთმა დასაჯა იგი და გააძევა მამის სახლიდან. ამის შემდეგ ძმისმკვლელი კაენი დაძრწოდა ქვეყანაზე და ვერსად პოულობდა მოსვენებას, სანამ თვით არ იქნა მოკლული. აბელის მაგიერ ღმერთმა მისცა ადამს ვაჟი სეითი.
ეს იყო პირველი მკვლელობა, რომელიც მოხდა ქვეყნის გაჩენის შემდეგ. ძლივს ორი ძმა დაიბადა ქვეყანაზე და ერთმა მეორე მოკლა. რატომ? იმიტომ, რომ ერთს შეშურდა, შეეხარბა მეორის კარგი კაცობა, მისი სათნო-ყოფა ღვთის წინაშე.
ასეთი ბოლო მოსდევს უგნურ შურს. გავუფრთხილდეთ, რომ არაფერი შეგვშურდეს სხვისი. თუ რამე სიკეთე შევამჩნიეთ ვისმე, ნუკი შეგვეხარბება, არამედ ვეცადოთ, რომ ჩვენც კარგები ვიყვნეთ. თუ შენი ამხანაგი კარგად სწავლობს, კეთილი ბავშვია და მასწავლებელს უყვარს, ამიტომ ნუკი შეგძულდება იგი, ნუკი შეგეხარბება მისი სიკეთე, არამედ წაბაძე მას, შენც კარგად ისწავლე, პატიოსნად მოიქეცი და მასწავლებელს თავი შეაყვარე. მოკვლის მაგიერ რომ კაენს აბელის სიკეთისთვის წაებაძა, თვითონაც მალე გახდებოდა ღვთის სათნო კაცი და მის მსხვერპლსაც მოწყალებით მიიღებდა ღმერთი. ახლა კი დაისაჯა იგი. ასე დაისჯება ყოველი ხარბი კაცი, რომელიც მოძმის ცუდს იფიქრებს.
კაენი ღმერთმა წინდაწინვე გააფრთხილა, რომ ძმა არ მოეკლა. ასე გვაფრთხილებს ჩვენც ღმერთი, როცა რომელიმე ცუდ საქმეს ვეპირებით, გული გვიშლის. ეს ღმერთი გვაფრთხილებს, ნუ იქმნ ცოდვასო და ჩვენც უნდა დავუჯეროთ. კაენი ღმერთმა ამხილა ძმის მკვლელობაში, ჩვენც ასე გვამხელს ხოლმე ღმერთი, როცა ღმერთის გაფრთხილებას არ მივიღებთ და ცუდ საქმეს მაინც ჩავიდენთ, გული გვიწუხს, ვერ ვისვენებთ. ეს ღმერთი გვამხილებს ცოდვაში. რა უნდა ვქნათ მაშინ? უნდა გამოვტყდეთ, რომ ცუდი საქმე ჩავიდინეთ და თან აღთქმა დავდოთ, რომ აღარ გავიმეორებთ და ვეცდებით სხვა ცუდი საქმეც არ ჩავიდინოთ. თუ ისე არ მოვიქეცით, მუდამ მწუხარებაში ვიქნებით და ვერ მოვისვენებთ, როგორც კაენმა ვერ მოისვენა მთელ თავის სიცოცხლეში.
წარღვნა
გავიდა დიდი ხანი ქვეყნის გაჩენის შემდეგ, ხალხი გამრავლდა, მაგრამ მალე დაივიწყა ღმერთი. ამიტომ ქვეყანა გაირყვნა და აივსო უსამართლობით. არავინ დარჩა მართალი და მორწმუნე, გარდა ერთი კაცისა, რომელსაც სახელად ნოე ერქვა, და მისი ოჯახისა. ღმერთმა უბრძანა ნოეს ექადაგა, რომ ხალხი მოქცეულიყო. ნოემ იქადაგა ასოცი წელიწადი, მაგრამ ვერაფერი გააწყო. მაშინ ღმერთმა განიზრახა წარღვნით მოესპო შეუნანებელი კაცობრიობა და უბრძანა ნოეს გაეკეთებინა კიდობანი, ე.ი. დიდი ხომალდი, და შესულიყო შიგ თავისი ოჯახით და თან შეიყვანა შვიდ-შვიდი წყვილი წმინდა ცხოველები და ფრინველები, ხოლო ორ-ორი წყვილი - უწმინდური. დაიხურა თუ არა კიდობნის კარები, დაუშვა კოკისპირული წვიმა და იწვიმა 40 დღე და ღამე. წყალი მიწიდან ამოსკდა, ზღვები და მდინარეები გადმოვიდა ნაპირებიდან, წყალმა დაფარა უმაღლესი მთის მწვერვალები. ყველა დაიღუპა, ვინც კი კიდობანს გარეთ დარჩა - ადამიანები და ცხოველები. ეს წარღვნა მთელი დედამიწის ზურგზე იყო და ამიტომ მსოფლიო წარღვნა ჰქვია.
კიდობნიდან გამოსვლა
ორმოცი დღის შემდეგ წვიმამ გადაიღო და წყალმაც კლება იწყო. კიდობანი, რომელიც აქამდის წყალზე უგზო-უკვლოდ ტივტივებდა, ბოლოს არარატის მთაზე გაჩერდა. ნოე დარჩა კიდობანში, სანამ დედამიწა არ გაშრა, შემდეგ გამოვიდა კიდობნიდან, ცხოველებიც გამოუშვა და გამოსვლისთანავე ღმერთს სამადლობელი მსხვერპლი შესწირა. ღმერთმა მიიღო ნოეს მსხვერპლი, გაუმეორა აღთქმა მაცხოვარზე და შეატყობინა, რომ ამის შემდეგ წარღვნა აღარ იქნება, და ნიშნად ამისა გამოუსახა ცისარტყელა.
ნოე თავისი ოჯახით ღმერთმა წარღვნას გადაარჩინა, იმიტომ, რომ იგი კეთილი კაცი იყო და ღმერთი უყვარდა. ასევე ჩვენც ყოველი გაჭირვებისაგან დაგვიხსნის ღმერთი, უკეთუ კეთილი ადამიანები ვიქნებით და მას არ დავივიწყებთ.
ქამის უმართებულო საქციელი
ნოე რომ კიდობნიდან გამოვიდა, მიწის დამუშავება დაიწყო და ვენახი გააშენა. როცა ვენახმა ნაყოფი გამოიტანა, ღვინო დააყენა, მეტი დალია, დაითრო და ქოხში შიშველს მიეძინა. მამის ასეთი მდგომარეობა პირველად შუათანა შვილმა - ქამმა შენიშნა და ძმებს დაცინვით შეატყობინა. როცა ნოემ გაიღვიძა და ქამის უმართებულო საქციელი შეიტყო, მოიხმო სამივე შვილი: სემი, ქამი და იაფეთი. სემი და იაფეთი აკურთხა, ქამი კი შეაჩვენა. სემს უთხრა: შენი თესლისაგან მაცხოვარი განხორციელდებაო. ქამს უთხრა: შენი შთამომავლობა შენი ძმების შთამომავლობის მონობაში დარჩებაო.
ნოეს ლოცვა-კურთხევა გადავიდა სემზე და იაფეთზე, ქამის ჩამომავლობასაც სავსებით შეუსრულდა მისი შეჩვენება.
ასეთ გავლენას აძლევს ღმერთი მშობლების ლოცვა-კურთხევას და მათ შეჩვენებას შვილებზე: ამიტომ უნდა ვეცადოთ კეთილი შვილები ვიყვნეთ, რომ მშობლების ლოცვა-კურთხევა დავიმსახუროთ.
გოდოლის შენება
წარღვნის შემდეგ კაცობრიობა ნოეს შვილებისაგან გამრავლდა. ჯერ ყველანი ერთად ცხოვრობდნენ, ერთ ენაზე ლაპარაკობდნენ, ერთ ჭეშმარიტ ღმერთს სცემდნენ თაყვანს და უფროსებს ემორჩილებოდნენ, მაგრამ მალე დაივიწყეს ღმერთი, გაირყვნენ და გაამპარტავდნენ. მათ მოინდომეს ცამდის გოდოლის (კოშკის) აგება, რომ სახელი გაეთქვათ ქვეყანაზე და წარღვნის დროსაც თავი შეეფარებინათ. ღმერთს არ მოეწონა მათი ასეთი საქციელი და შეურია მაშენებლებს ენა. ხალხმა ვეღარაფერი გაიგო ერთი მეორისა და გაიფანტა სხვადასხვა ქვეყნებში. აქედან წარმოსდგა სხვადასხვა ხალხი და სხვადასხვა ენა. გოდოლს, რომელიც ვერ დაამთავრეს, დაერქვა ბაბილონი (შერევნა).
ამპარტავნება დიდად მავნებელია ადამიანისათვის. ამპარტავნებამ დაღუპა პირველად ანგელოზები, ამპარტავნებამ დააკარგვინა ადამს და ევას სამოთხე, ამპარტავნებამ გააბნია და გააშორა ერთი მეორეს ხალხი და წარმოშვა სხვადასხვა ენა. აქედან ჩანს, რომ ამპარტავანი არ უყვარს ღმერთს, და სჯის მას, ამიტომ უნდა ვეცადოთ გულში ამპარტავნება არ შეგვეპაროს, რომ ღმერთმა ჩვენც არ დაგვსაჯოს.
აბრაამის მოწოდება
გოდლის შენების შემდეგ გაფანტულმა ხალხმა მალე დაივიწყა თავისი მოდგმა და ჭეშმარიტი ღმერთი. შემოქმედის ნაცვლად ქმნილებებს დაუწყეს თაყვანისცემა. ღმერთად აღიარეს მზე, მთვარე, ვარსკვლავები, ზოგიერთი ცხოველები, ფრინველები და ქვეწარმავლები. აკეთებდნენ ამ საგნების გამოსახულებას, ასვენებდნენ სახლში ან საგანგებოდ გაკეთებულ ტაძრებში და თაყვანს სცემდნენ მათ. ასე წარმოსდგა კერპები და მათი თაყვანისცემა.
როცა მთელი კაცობრიობა კერპების თაყვანისმცემელი შეიქნა, ამ დროს ქალდეველთა ქვეყანაში ცხოვრობდა ერთი კეთილმორწმუნე კაცი, სახელად აბრაამი. ქვეყანაზე ჭეშმარიტი სარწმუნოება რომ შენახულიყო აბრაამის შთამომავლობაში მაინც, ღმერთმა უბრძანა მას დაეტოვებინა თავისი სამშობლო და ქანაანის ქვეყანაში გადასახლებულიყო. აბრაამი დაემორჩილა ღვთის ბრძანებას, წაიყვანა თავისი ცოლი სარა და მივიდა ქანაანის ქვეყანაში. აქ ღმერთი ხელმეორედ გამოეცხადა მას და აღუთქვა: ამ ქვეყანას შენს შთამომავლობას დავუმკვიდრებო, და თესლისაგან შენისა იკურთხევიან ყოველნი ტომნი ქვეყანისანიო. ესე იგი, შენი შთამომავლობისაგან დაიბადება მხსნელი ქვეყნისაო. ამ დროს აბრაამს და სარას ჯერ კიდევ შვილი არ ჰყავდათ. აბრაამი დაესახლა ქანაანის ქვეყანაში მამბრეს ტყიან მიდამოში და იქ დაიდვა კარავი ერთი დიდი მუხის ძირას. ამ მუხას მამბრეს მუხა დაერქვა და დღესაც ხარობს პალესტინაში მისი ჯიში.
აბრაამი და სამი მგზავრი
აბრაამი სტუმართმოყვარე კაცი იყო. მგზავრი ისე ვერ გაივლიდა მის კარავთან, რომ არ მიეწვია და პატივი არ ეცა. ერთხელ აბრაამმა სამი მგზავრი დაინახა მომავალი, მიეგება მათ, მორიდებით მიიწვია კარავში. ჩვეულებისამებრ მგზავრებს ფეხი დაბანეს და საჭმელი მიართვეს; ჭამის დროს ერთმა მგზავრმა სარა მოიკითხა და აუწყა აბრაამს: ერთი წლის შემდეგ ვაჟი გაგიჩნდებაო. აბრაამი და სარა ამ დროს შვილიერების ასაკს გადასული იყვნენ; ამიტომ სარას ეუცხოვა მგზავრის სიტყვები. მგზავრმა დაარწმუნა აბრაამი, რომ ღმერთისთვის ყველაფერი შესაძლებელია. ამის შემდეგ მგზავრები წასასვლელად ადგნენ. აბრაამმა გააცილა ისინი და მათი მუსაიფიდან დარწმუნდა, რომ ისინი უბრალო მგზავრები არ იყვნენ, არამედ ღმერთი და ორი ანგელოზი.
ისაკის მსხვერპლად შეწირვა
მგზავრის წინასწარმეტყველება ასრულდა, აბრაამს გაუჩნდა სარასაგან შვილი, რომელსაც ისაკი უწოდა. როცა ისაკი 17 წლის შეიქნა, ღმერთმა გამოსცადა აბრაამის სარწმუნოების სიმტკიცე და მოსთხოვა, რომ ისაკი მსხვერპლად შეეწირა იმ ადგილას,სადაც უჩვენებდა. შეწუხდა აბრაამი, მაგრამ, ღვთის კეთილ განზრახვაში სრული დარწმუნებული დაუყოვნებლივ შეუდგა ბრძანების შესრულებას. მან მოამზადა ყველაფერი, რაც საჭირო იყო, წაიყვანა ისაკი და გაუდგა გზას. სამი დღე იარა და მხოლოდ მესამე დღეს საღამოს მიიღო ღვთისაგან ბრძანება, სად უნდა შეესრულებინა მსხვერპლის შეწირვა (როგორც ამბობენ, ეს ადგილი სწორედ ის გოლგოთას მაღლობი იყო, სადაც შემდეგ ჯვარს ეცვა აღთქმული მაცხოვარი). ისაკმა არ იცოდა მამის განზრახვა და გზაში ეკითხებოდა: ყველაფრით მზად მივდივართ და სამსხვერპლო ცხოველი კი რად არ მიგვყავსო? ღმერთი მოგვცემსო, - ანუგეშებდა მამა. ავიდნენ მაღლობზე. აბრაამმა გააკეთა სამსხვერპლო და განუცხადა ისაკს თავისი განზრახვა. ისაკი იმდენად იყო მამის მორჩილი, რომ უარი არ უთქვამს. მხოლოდ სთხოვა შეეკრა, რომ დაკვლის დროს უნებლიედ არაფერი ევნო მამისთვის. როცა აბრაამმა დანა მოუღერა შვილს დასაკლავად, უეცრად ანგელოზმა ხელი დაუჭირა და აუწყა მას ღვთის ნება, რომ ისაკის ნაცვლად იქვე ბუჩქზე მიბმული ვერძი შეეწირა. აბრაამმა შესწირა ღმერთს მსხვერპლი და დიდი სიხარულით დაბრუნდა შინ. ასეთი მორჩილებისათვის ღმერთმა კიდევ ერთხელ აკურთხა აბრაამი და ისაკი და გაუმეორა მათ აღთქმა მაცხოვარზე. მამის მორჩილებისათვის ღმერთმა დღეგრძელობით და კეთილი ცხოვრებით დააჯილდოვა ისაკი.
ისაკის შვილები. საიდუმლო კიბე
ისაკს ტყუპი ვაჟი შეეძინა: ესავი და იაკობი. ესავი უფროსი იყო, იაკობი უმცროსი. მაშინდელი ჩვეულებით მამის კურთხევა და ორი წილი ქონება უფროსს, ესავს, უნდა რგებოდა, მაგრამ, ღვთის განაგებით, ისაკმა იაკობი აკურთხა და ამით უფროსობაც მას მიაკუთვნა. ამიტომ ესავმა ძმის შური ჩაიდვა გულში და მოსაკლავად სდევნიდა. შეშინებული იაკობი, დედის რჩევით, თავის ბიძა ლაბანთან გაიქცა ქალდეაში დასამალავად. როცა მიდიოდა, გზაში შემოაღამდა და ტრიალ მინდორზე დაიძინა. ძილში ნახა კიბე, რომელიც სიმაღლით ცას სწვდებოდა. კიბეზე ადიოდნენ და ჩამოდიოდნენ ანგელოზები. ზემოთ იდგა ღმერთი და იაკობს მოესმა ხმა უფლისა: მე ვარ ღმერთი აბრაამისი და ისაკისი, ნუ გეშინია, რადგან მე ვიქნები შენი მფარველი. იმ ქვეყანას, სადაც ახლა შენ გძინავს, შენს შთამომავლობას დავუმკვიდრებ. ამ ჩვენებამ გაამხნევა იაკობი. როცა გაიღვიძა, ღმერთს მადლობა შესწირა და დამშვიდებული, რომ ძმა ვერაფერს დააკლებდა, გაუდგა გზას ბიძისაკენ. ბიძასთან იაკობი ოცი წელი დარჩა, ცოლი შეირთო, დიდძალი სიმდიდრე შეიძინა და მამის სიცოცხლეშივე დაბრუნდა სამშობლოში, შეურიგდა ძმას და იწყო ბედნიერი ცხოვრება.
იაკობის შვილები
იაკობს თორმეტი ვაჟიშვილი ჰაყვდა, რომელთაგან ყველაზე მეტად იოსები უყვარდა, რადგან იგი მართალი, მშვიდი და მორჩილი ყმაწვილი იყო. იაკობი არ ფარავდა თავის სიყვარულს იოსებისადმი: როცა დანარჩენი შვილები მთელ თვეებს სამწყემსურში ატარებდნენ, იოსები მამას მუდამ შინ ჰყავდა და ჭრელი ტანისამოსით მოსავდა. ძმებმა იოსების შური ჩაიდეს გულში. ეს შური მალე სიძულვილად ექცათ, როცა იოსებმა ძმებს სიზმრები უამბო.
„მე სიზმრად ვნახე, - უთხრა იოსებმა ძმებს, - რომ ჩვენ ყველანი პურის სამკალში ვიყავით და ძნებს ვკონავდით. ჩემი ძნა შუაში ჩადგა, თქვენი ძნები და გარშემო ეხვივნენ და თაყვანს სცემდენო; და კიდევ: მზე, მთვარე და თერთმეტი ვარსკვლავი მე მცემდნენ თაყვანსო“. ეს სიზმრები იაკობმა და მისმა შვილებმა ისე ახსნეს, ვითომ იოსები დიდი კაცი უნდა გამხარიყო და მათ მისთვის თაყვანი უნდა ეცათ. ამის შემდეგ ძმებმა სიკვდილიც კი დაუპირეს იოსებს, მხოლოდ მარჯვე დროს ელოდებოდნენ. ეს დროც მალე დაუდგათ. ერთხელ ძმებმა ცხვარი შორს გარეკეს საძოვრად და დიდხანს შინ არ დაბრუნებულან, არც ამბავი შეუტყობინებიათ მამისათვის. შეწუხდა იაკობი და ამბის გასაგებად იოსები გაგზავნა. მისვლისთანავე ძმებმა შეიპყრეს იოსები, ჯერ სიკვდილი დაუპირეს, მერე ტანისამოსი გახადეს და ორმოში ჩააგდეს, სადაც შიმშილით უნდა მომკვდარიყო. ამ დროს, შემთხვევით, ისმაიტელმა ვაჭრებმა გამოიარეს და იოსები ოც ოქროდ იყიდეს. მამის რისხვას რომ გადარჩენილიყვნენ, ძმებმა იოსების ტანისამოსი თიკნის სისხლში ამოსვარეს და მამას შეუთვალეს, იოსები ნადირს დაუგლეჯიაო. იაკობმა დაიჯერა და დიდხანს იგლოვა თავისი საყვარელი შვილი.
იოსები ეგვიპტეში
ვაჭრებმა იოსები ეგვიპტეში მიიყვანეს და მეფის კარისკაცს პეტეფრეს მიჰყიდეს. პეტეფრემ მალე დააფასა იოსების ერთგულება და სახლთუხუცესობა უბოძა. ცოტა ხნის შემდეგ პეტეფრეს ცოლმა ცილი დასწამა იოსებს და საპყრობილეში ჩააგდებინა. ღმერთი ყველგან შველიდა კეთილ იოსებს. საპყრობილეში, სხვათა შორის, იყო ორი პყრობილი - მეფის მეღვინეთუხუცესი და მეპურეთუხუცესი. ერთხელ იოსებმა ეს კაცები ძალზე დაღონებული ნახა და მიზეზი გამოჰკითხა. მათ უთხრეს: სიზმრები ვნახეთ, ვერავინ აგვიხსნა და მით მეტად დავღონდითო, და მოუყვენ თავის სიზმრებს. მეღვინეთუხუცესმა უთხრა: მე ვნახე, ვითომ ჩენ წინ ვაზი ამოვიდა და სამი მტევანი ყურძენი გამოიხსა. მე დავკრიფე ის, გამოვწურე და მეფეს მივართვიო. მეპურეთუხუცესმა უთხრა: სამი კალათი მედგა თავზე, ზემო კალათი გამომცხვარი პურით იყო სავსე და ჩიტები კენკავდნენო. იოსებმა ორივეს აუხსნა სიზმარი. მეღვინეთუხუცესს უთხრა: სამი დღის შემდეგ გაგათავისუფლებენ და შენს თანამდებობას დაგიბრუნებენო; მეპურეთუხუცესს კი უთხრა: სამი დღის შემდეგ შენ თავს მოგაჭრიან და ხეზე ჩამოგკიდებენ ფრინველების საკენკადო. ამასთანავე მეღვინეთუხუცესს სთხოვა, ნუ დაგავიწყდები, მეც მომიგონე და გამათავისუფლე აქედანო. ყოველივე ისე შესრულდა, როგორც იოსებმა თქვა.
იოსები სიზმრებს უხსნის ფარაონს.
ორი წელიწადი გავიდა მას შემდეგ, რაც იოსებმა მეღვინეთუხუცესს სიზმარი აუხსნა და ეგვიპტის ფარაონმა ნახა სიზმრები, რომლებიც ვერავინ აუხსნა. მაშინ მეღვინეთუხუცესს მოაგონდა საპატიმროში მყოფი იოსები და მეფეს მოახსენა. მეფემ დაიბარა იოსები და შემდეგი უამბო: „მდინარიდან ამოვიდა ჯერ შვიდი მსუქანი ძროხა და შემდეგ შვიდი მჭლე. მჭლე ძროხებმა მსუქანი ძროხები შეჭამეს და თვით არაფერი დაეტყოთ. ერთ ღეროზე ჯერ შვიდი ხორბლით სავსე თაველი ამოვიდა, და მერე შვიდი ცარიელი და ცარიელებმა დაჭამეს სავსენი“. იოსებმა ასე აუხსნა მეფეს ეს სიზმრები: „შვიდი სავსე თაველი და შვიდი მსუქანი ძროხა შვიდ მოსავლიან წელიწადს მოასწავებს; შვიდი ცარიელი თაველი და შვიდი მჭლე ძროხა - შვიდი წლის მოუსავლობას. ღმერთმა ჩვენებით გაუწყა ეს ამბავი, რომ მოსავლიან წლებში პური შეაგროვო და შიმშილობის დროს ხალხი გამოჰკვებო“. ფარაონმა დაუჯერა იოსებს, დააყენა იგი ეგვიპტის მთავრად და მიანდო მოსავლიან წლებში პურის დაუნჯება.
იოსებისა და მისი ძმების შეხვედრა
გავიდა შვიდი მოსავლიანი წელიწადი და დადგა შიმშილობა. მოსავლიან წლებში იოსებმა იმოდენა პური შეაგროვა, რომ შესაძლებელი შეიქნა სხვა ქვეყნებშიაც გაეყიდა. შიმშილობა ქანაანის ქვეყანაშიაც ჩამოვარდა. იაკობმა გაიგო ეგვიპტეში პური იყიდებაო და გაგზავნა შვილები. მისვლისთანავე ისინი იოსებს წარუდგინეს, როგორც უცხო ქვეყნიდან მოსულები. იოსებმა მაშინვე იცნო თავისი ძმები, ძმებმა კი ვერ იცნეს იგი. იოსებს უნდოდა გაეგო, რამდენად შეიცვალნენ მისი ძმები და მკაცრად დაუწყო მათ ლაპარაკი. „თქვენ მზვერავები უნდა იყოთ, როგორც გეტყობათ, თქვენ პურის საყიდლად კი არ მოსულხართ, გინდათ დაზვეროთ ჩვენი ქვეყანა, მერე მოხვიდეთ, აიკლოთ და თვითონ დაესახლოთ“. „ჩვენ მზვერავები არა ვართ, - მოახსენეს ძმებმა, - ჩვენ ერთი კაცის შვილები ვართ, თორმეტი ვიყავით, ერთი აღარა გვყავს, ერთიც შინ დარჩა მამასთან და ათნი აქ მოვედით პურის საყიდლად, და თერთმეტმა კაცმა რანაირად უნდა შევძლოთ ამოდენა ქვეყნის დაპყრობა?“ „თქვენ თუ მართალს ამბობთ, ერთი ძმა მძევლად დამიტოვეთ და მეორედ რომ მოხვალთ, უმცროსი ძმაც მომიყვანეთ“, - უთხრა მრისხანედ იოსებმა. ძმებმა ერთი მეორეში დაიწყეს ლაპარაკი თავის ენაზე, ღმერთი გვსჯის იოსების გაყიდვისთვისო. იოსები მიხვდა, რასაც ლაპარაკობდნენ, მიხვდა, რომ ძმებს შეუნანებიათ ცოდვა, ვეღარ მოითმინა, გავიდა მეორე ოთახში და დიდხანს ტიროდა. შემდეგ გამოვიდა და ძმების სურვილის წინააღმდეგ, ერთი ძმა, სვიმონი, მძევლად დაიტოვა, მოსამსახურეებს კი უბრძანა პურის საყიდლად მოტანილი ფული შეუმჩნევლად ტომრებში ჩაეყარათ და უკან გაეტანებინათ.
ძმებმა მიიტანეს პური შინ და ყველაფერი უამბეს მამას. იაკობი შეწუხდა, მეტადრე მაშინ, როცა პურის საყიდლად წაღებული ფული ისევ უკან მოტანილი ნახა; ეგონა სვიმონი გაყიდესო, ამიტომაც უმცროსი შვილის, ბენიამენის, გაგზავნაზე უარს ამბობდა. მაგრამ, როცა პური შემოელიათ, იაკობი იძულებული შეიქმნა ბენიამენიც გაეტანებინა. იოსებმა სიხარულით მიიღო ძმები და დიდი ნადიმი გაუმართა მათ. კიდევ რამოდენიმე გამოცდის შემდეგ, რამაც ძმები ძალიან შეაწუხა, იოსებმა განუცხადა თავის თავი ძმებს და უთხრა თქვენი ძმა იოსები ვარო, ძმებს ძალიან გაუხარდათ, მაგრამ თანაც შეეშინდათ, - ვაი თუ იოსებმა შური იძიოს და დაგვხოცოსო. იოსებმა ანუგეშა ისინი და უთხრა: „ნუ გეშინიათ, ჩემი გაყიდვა უთუოდ ღვთის განგებით მოხდა, რომ თქვენ შიმშილით არ დახოცილიყავით, წადით, უთხარით მამაჩემს ეგვიპტეში გადმოსახლდეს, რადგან მოუსავლიანობა კიდევ დიდხანს გასტანსო“. ძმები სიხარულით დაბრუნდნენ შინ და მამას სასიხარულო ამბავი მოუტანეს. იაკობმაც დიდად გაიხარა, ღმერთს სამადლობელი მსხვერპლი შესწირა და ეგვიპტეში გადასახლდა. ღმერთმა მიიღო იაკობის მსხვერპლი და აღუთქვა: შენი შთამომავლობა ისევ ქანაანის ქვეყანაში დაბრუნდება და მისგან წარმოსდგება მაცხოვარიო. იაკობი ეგვიპტეში გარდაიცვალა. სიკვდილის წინ მან აკურთხა თავისი შვილები და ერთ მათგანს, იუდას, უთხრა: „შენი ტომისაგან არ შეწყდება წარმოშობა მეფეებისა და წინამძღვრებისა, სანამ არ მოვა აღთქმული, რომელიც არს მოლოდება წარმართთა“, ე.ი. მაცხოვარი, რომელსაც წარმართნიც მოელიანო.
მოსე წინასწარმეტყველი
იაკობის შვილები ძლიერ გამრავლდნენ ეგვიპტეში; ასე რომ მალე მთელი ხალხი შეიქნა, რომელსაც ისრაელნი დაერქვათ. ისრაელთა უზომო გამრავლებამ საგონებელში ჩააგდო ეგვიპტელები. მათ ეშინოდათ, ვაი თუ ისრაელნი შემთხვევის დროს ჩვენს მტრებს შეუერთდნენ, გვძლიონ და ეგვიპტიდან წავიდნენო. ამიტომ დაუწყეს მათ შევიწროება სხვადსხვა მძიმე სამუშაოებით, ამასთანავე, ყველა ეგვიპტელს ნება მისცეს, ეცემა, დაერბია, მოეკლა კიდეც ისრაელი, ისრაელთ კი უფლება არ ჰქონდათ სამაგიერო გადაეხადათ. როცა ვერაფერმა უშველა და ისრაელნი უფრო მრავლდებოდნენ, ერთმა ფარაონმა ბრძანება გამოსცა, რაც ისრაელთა შორის ვაჟი დაიბადოს, ყველა დაახრჩვეთ ან მდინარეში გადაყარეთო.
ამ საშიშარ დროს ერთ ისრაელის ოჯახში ფრიად შესანიშნავი სილამაზის ვაჟი დაიბადა. დედამ სამი თვე მალა იგი და, რადგან მეტი დამალვა აღარ შეიძლებოდა, გაფისულ კალათში ჩააწვინა და მდინარის პირას დადგა, თავის ქალიშვილს, მარიამს, კი დაავალა ფარულად ყური ეგდო. ცოტა ხნის შემდეგ მდინარეზე საბანაოდ მეფის ასული ჩამობრძანდა; კალათი რომ გახსნა, შიგ ბავშვი დაინახა, მაშინვე მიხვდა, რომ ეს ისრაელის ბავშვი იყო, მას შეებრალა საცოდავად დაგდებული ბავშვი და ძიძა მოიკითხა. ამ დროს მარიამიც გამოვიდა თავისი საფარიდან და ძიძად თავისი დედა შესთავაზა. ბავშვი, ღვთის განგებით, ისევ თავის დედის ხელში აღიზარდა. როცა ჩვილი წამოიზარდა, მეფის ქალიშვილმა სასახლეში მოაყვანინა, იშვილა და სახელად მოსე უწოდა, რაც წყლიდან ამოყვანილს ნიშნავს. ამის შემდეგ მოსე სასახლეში იზრდებოდა საუკეთესო მასწავლებლების ხელში და მაშინდელი ეგვიპტის მთელი მეცნიერება შეისწავლა.
ლტოლვა ეგვიპტიდან
მოსემ კარგად იცოდა თავისი შთამომავლობა და წუხდა ისრაელთა უნუგეშო მდგომარეობის გამო. უნდოდა რამენაირად დახმარებოდა ტანჯულ ხალხს, მაგრამ რას გააწყობდა ეგვიპტის სასტიკი მეფეების ხელში? ამასთანავე, თვითონაც მალე უნდა გაქცეულიყო ეგვიპტიდან.
ერთხელ გზაში მოსემ შენიშნა, რომ ეგვიპტელი სასტიკად სცემდა ისრაელს, მოსე გამოესარჩლა ისრაელს და მოკლა ეგვიპტელი. მეფეს რომ არ გაეგო, ეგვიპტელი იქვე მიწას მიაბარა, მაგრამ გაუგებარი მაინც არ დარჩა ეს ამბავი და მოსე იძულებული გახდა დამალოდა მეფის რისხვას. იგი გაექცა მადიამის ქვეყანაში და თავი შეაფარა მღვდლის იოთორის ოჯახს; ცოტა ხნის შემდეგ მისი ქალიშვილი ცოლად შეირთო და ცხვრის მწყემსი გახდა.
მოსეს მოწოდება
ისრაელნი ეგვიპტეში ოთხას წელიწადს დარჩნენ. მათ ტანჯვას რომ უყურებდა, მოსეს ეგონა, რომ ისინი სრულიად მოისპობოდნენ ეგვიპტეში, ისე, როგორც ხე იწვის და ისპობა ცეცხლში. მაგრამ ღმერთმა არ დაღუპა თავისი რჩეული ხალხი და იმავე მოსეს ხელით მალე გამოიხსნა იგი ეგვიპტის მონობისაგან.
ერთხელ მოსე ცხვარს აძოვებდა ქორენ მთაზე; უეცრად შენიშნა, რომ მაყვლის ბუჩქს ცეცხლი ეკიდა და არ იწვოდა. გაუკვირდა მოსეს, მივიდა ახლოს და ბუჩქიდან ასეთი სიტყვები გაიგონა: „მე ვარ ღმერთი აბრაამისი, ისაკისი და იაკობისი, მე ვხედავ ჩემი რჩეული ხალხის ტანჯვას ეგვიპტეში, აწ წადი შენ და გამოიხსენი იგი ფარაონის მონობისაგან“. მოსე მიხვდა, რომ ღმერთი აგზავნიდა მას ისრაელთა გამოსახსნელად; ჯერ უარზე დადგა სხვადსხვა მიზეზების გამო, მაგრამ შემდეგ დათანხმდა, რადგან ღმერთმა სასწაულთმოქმედების ძალა მისცა და მისივე ძმა, აარონი, თანაშემწედ დაუნიშნა.
პასექი და ისრაელთა გამოსვლა ეგვიპტიდან
ქორებ მთაზე ღმერთის მოწოდების შემდეგ მოსე დაუყოვნებლივ წავიდა ეგვიპტეში, წაიყვანა თავისი ძმა აარონი და განუცხადა ფარაონს ღვთის ბრძანება, რომ ებრაელები გაეთავისუფლებინა. ფარაონი ჯერ უარზე დადგა, მაგრამ ბოლოს იძულებული გახდა დათანხმებულიყო, რადგან ღმერთმა ურჩობისათვის დასაჯა იგი და მთელი ეგვიპტე. მეფის ჯიუტობამ ათი სხვადასხვა სასჯელი მიაყენა ეგვიპტელებს. უკანასკნელი და უმძიმესი სასჯელი მათი უფროსი შვილების უეცარი დახოცვა იყო. ეს ამბავი ასე მოხდა: მოსემ მოიხმო ისრაელთა თავკაცები და გამოუცხადა მათ ღვთის ბრძანება, რომ 14 მარტს თითოეულ ოჯახს დაეკლა თითო წლის უმანკო ტარიგი (კრავი), სისხლი კარებზე მოეცხო, ხორცი მთლად შეეწვა და შეეჭამა ხმიადი პურით და მწარე ბალახით, ძვლები კი არ დაემტვრია, თანაც მზად ყოფილიყვნენ სამგზავროდ. ღამით, - უთხრა მოსემ, - ჩამოივლის ანგელოზი და პიმშოებს დახოცავს იმ ოჯახებში, სადაც კარებზე სისხლი არ ეცხება. ისრაელთ შეასრულეს მოსეს ბრძანება. დანიშნულ დროს, შუაღამისას, საზარელი ტირილი გაისმა მთელ ეგვიპტეში. აღმოჩნდა, რომ ყველა ეგვიპტელს, მეფიდან დაწყებული, პირმშო მოკვდომოდა. მაშინ ფარაონმა საჩქაროდ დაიბარა მოსე და აარონი და უბრძანა: დაუყოვნებლივ გაეყვანათ ისრაელნი ეგვიპტიდან. ისრაელთ არ ეძინათ და მზად იყვნენ სამგზავროდ. ექვსასი ათასი კაცი გამოიყვანა მოსემ ეგვიპტიდან ქალებისა და ბავშვების ჩაუთვლელად, და ღვთის ბრძანებით წაიყვანა ქანაანის ქვეყანაში, საიდანაც იაკობი გადმოესახლა ეგვიპტეში. ეს ქანაანის ქვეყანა ერთ დროს ღმერთმა აბრაამს აღუთქვა და ამიტომ მას აღთქმის ქვეყანაც ეწოდება.
14 მარტი ებრაელებმა დღესასწაულად დაიდვეს და პასექი უწოდეს (ე.ი. ჩაიარა ან გაიარა, რადგან ანგელოზმა ვნებამიუყენებლად ჩაუარა იმ სახლებს, რომლებსაც სისხლი ეცხო.)
ისრაელთა მოგზაურობა
როცა ეგვიპტელებმა პირმშოები გამოიტირეს, ფარაონს დაენანა ისრაელთა გაშვება, შეკრიბა დიდძალი ჯარი და დაედევნა უკან დასაბრუნებლად. ისრაელნი მეწამული ზღვის პირას იყვნენ, როცა ეგვიპტელები დაიწიენ; მათ შეეშინდათ და მოსეს ყვედრება დაუწყეს ეგვიპტიდან გამოყვანისათვის. მაშინ მოსეს ლოცვით სასწაულებრივ ზღვა შუა გაიპო, წყლის ნადგომი გაშრა და ისრაელნი მშვიდობით გავიდნენ მეორე ნაპირზე. ფარაონს ეგონა, თვითონაც ასე გავიდოდა ზღვაში, მაგრამ ძლივს შუამდის მიაღწიეს, რომ წყალი შეერთდა და ფარაონი თავისი ამალით ზღვის უფსკრულში ჩაინთქა.
მეწამული ზღვიდან ისრაელნი ქანაანის ქვეყნისაკენ გაემართნენ, ღმერთი ცხადად ეხმარებოდა მათ ამ მოგზაურობის დროს: გამოვიდნენ თუ არა ეგვიპტიდან, ჰაერში გამოჩნდა ღრუბლის სვეტი, რომელიც დღისით მზისგან იფარავდა მგზავრებს, ღამით კი გზას უნათებდა; როცა ხორცი და პური შემოაკლდათ, ღმერთმა მანანა (თეთრი თაფლნარევი პურის მსგავსი ნამცეცები, რომელიც ცვიოდა ზეციდან ყოველდღე, გარდა შაბათისა. ამით იკვებებოდნენ ისრაელნი, სანამ აღთქმის ქვეყანაში არ შევიდნენ) და მწყერები მოუვლინა; როცა წყალი შემოალდებოდათ ხოლმე, მოსე სასწაულებრივ უხმარ წყალს სახმარად აქცევდა ან კლდიდან გადმოადენდა. გზაში ისრაელთ თავს ესხმოდნენ უცხო ტომები, მაგრამ ისინი ღვთის შეწევნით სძლევდნენ მათ.
სჯულის დება სინის მთაზე
გავიდა 50 დღე ეგვიპტიდან გამოსვლის შემდეგ და ისრაელნი მიადგნენ სინის მთას, სადაც დროებით დაბინავდნენ. აქ ღმერთმა მისცა მათ ათი მცნება იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა უყვარდეს ადამიანს ღმერთი და მოყვასი. ეს მცნებები დაწერილი იყო ორ ქვის ფიცარზე. მოსემ ეს ქვის ფიცრები ძვირფას ყუთში ჩაასვენა, რომელსაც შემდეგ აღთქმის კიდობანი დაერქვა. აღთქმის კიდობანში გარდა ამისა შენახული იყო მანანით სავსე ჭურჭელი და აარონის კვერთხი.
შემდეგ მოსემ ღვთის ჩვენებით მოაწყო მოძრავი ტაძარი. რადგან ისრაელნი მოგზაურობაში იყვნენ და კარავიც თან უნდა ეტარებინათ, ამიტომ მოსემ გააკეთა იგი ძვირფასი ქსოვილებისაგან, რომლებიც გაფენილი იყო ხის სვეტებზე. კარავი განიყოფებოდა სამ ნაწილად: - ეზო, საწმიდარი და წმიდათა-წმიდა. ეზოში ლოცულობდნენ და მსხვერპლს სწირავდნენ, საწმიდარში შედიოდნენ მღვდლები ღვთისმსახურებისათვის, წმიდათა-წმიდაში მხოლოდ მღვდელმთავრებს შეეძლოთ შესვლა და ისიც წელიწადში ერთხელ.
საღვთო მსახურების შესასრულებლად, ღვთის ბრძანებით, მოსემ აირჩია მღვდელმთავრად აარონი, მღვდლებად აარონის შვილები და უბრალო მსახურებად - ლევიტელები, იაკობის შვილის, ლევის შთამომავლები.
აღთქმის ქვეყანაში შესვლა
დიდხანს დააგვიანდათ ისრაელთ აღთქმის ქვეყანაში შესვლა. ღმერთმა დასაჯა ისინი და ორმოცი დღის მაგიერ ორმოც წელიწადს იმოგზაურეს არაბეთის უდაბნოში. ასეთი სასჯელი დაიმსახურეს მათ წარამარა ყვედრებითა და თავიანთი ურწმუნოებით. ყველა დაიხოცა ამ მოგზაურობის დროს, ვინც ეგვიპტიდან გამოსვლის დროს ოცი წლისა ან მეტის იყო. მოსემაც აღთქმის ქვეყნის საზღვარზე განუტევა სული, აარონი კიდევ უფრო ადრე გარდაიცვალა. ცოცხალი დარჩა მხოლოდ ორი კაცი - ქალებ და ისუ ნავე. მოსეს მაგიერ ისრაელთა წინამძღვარი აღთქმის ქვეყანაში ისუ ნავე გახდა. ღმერთი ეხმარებოდა ისუ ნავეს ისე, როგორც მოსეს: მიუახლოვდნენ თუ არა აღთქმის ქვეყანას, ისრაელნი უნდა გასულიყვნენ მდინარე იორდანეში, რომელიც ამ დროს ადიდებული იყო. ისუ ნავეს ბრძანებით მღვდლებმა აიღეს აღთქმის კიდობანი და შევიდნენ მდინარეში, მაშინვე წყალი გაიყო და ისრაელნი მშრალად გავიდნენ მეორე ნაპირზე. შემდეგ იერიშით უნდა აეღოთ ქალაქი იერიქონი, რომელიც მაღალი კედლებით იყო გამაგრებული. ღვთის ბრძანებით, მღვდლებმა, აღთქმის კიდობნით, და მასთან ერთად ხალხმა რამდენჯერმე შემოუარა ქალაქს და მათ ყვირილზე კედლები თავისთავად დაიქცა. ისრაელებმა იოლად აიღეს ქალაქი. მის შემდეგ ღვთის შეწევნით, ექვსი წლის განმავლობაში მთელი ქანაანის ქვეყანა დაიპყრეს და გაიყვეს თორმეტ ნაწილად იაკობის თორმეტი შვილის სახელზე. ამნაირად აღესრულა ღვთის აღთქმა, რომელიც აბრაამს მისცა ქანაანის ქვეყნის შესახებ.
მსაჯულები
ისრაელთ დაისაკუთრეს აღთქმის ქვეყანა. სიკვდილის წინ ისუ ნავემ მოიხმო მათი თავკაცები. დაარიგა და უთხრა: „უკეთუ თქვენ (ე.ი. ისრაელნი) არ დაივიწყებთ ღმერთს და მტკიცედ დაიცავთ მის სჯულს, ღმერთი თქვენთა იქნება და მტრები ვერას დაგაკლებენ; და თუ არა, ღმერთი განეშორება თქვენგან და მტრები ადვილად დაგიმორჩილებენო“. პირველ ხანებში ისრაელნი მართლაც მტკიცედ იცავდნენ ღვთის სჯულს და მტრის შიშიც არ ჰქონდათ, მაგრამ შემდეგ ხშირად კერპთაყვანისცემას ეძლეოდნენ ხოლმე. ასეთ შემთხვევებში ისინი მტრებს უცვიოდნენ ხელში, სანამ არ შეინანებდნენ და ღვთის სჯულს არ დაადგებოდნენ, მაშინ ღმერთი უგზავნიდა მათ რჩეულ ადამიანებს, რომლებიც ათავისუფლებდნენ მტრებისგან და სიკვდილამდე მართავდნენ ხალხს. ასეთ პირებს დაერქვათ მსაჯულები, რომელთაგან შესანიშნავი იყვნენ გედეონი, სამსონი და სამოელი. გედეონმა და სამსონმა რამდენჯერმე გაათავისუფლეს ისრაელნი ფილისტიმელთაგან. სამოელის შემდეგ ისრაელთ მეზობელ ხალხებს წაბაძეს და მეფეების არჩევა დაიწყეს.
პირველი მეფე - საული
ისრაელთა პირველი მეფე იყო საული. საული პირველად ვირის უბრალო მწყემსი იყო და ღმერთმა კი უბრძანა სამოელს მეფედ ეკურთხებინა. სანამ საული მტკიცედ იდგა სჯულზე და სამოელს უჯერიდა, ღმერთი ეხმარებოდა მას და მტრები ვერაფერს აკლებდნენ, ხოლო როცა სჯულს გაუდგა და სამოელს ურჩობა დაწყო, მტრებმა მძლავრობა დაუწყეს. ღმერთმაც მალე სრულიად შერისხა იგი, წაართვა მეფობა და მისცა მის ახლო ნათესავს, უფრო ჭკვიანს და ღვთის მოშიშ დავითს.
საულის მაგალითიდან ჩანს, რომ ღმერთი რომელიმე სიკეთისათვის აამაღლებს ადამიანს, მისცემს მას სიმდიდრეს და გავლენას; მაგრამ თუ ადამიანი ამით გამედიდურდა, ღმერთი უარყო და მისი სჯული დაგმო, იგი წაართმევს მას თავის მოწყალებას და სხვას მისცემს. რომ საულის სენი არ დაგვემართოს, უნდა მუდამ გვახსოვდეს, რომ ყოველი სიკეთე ღვთისგან გვაქვს ნაბოძები და მანამ შეგვიძლია ვისარგებლოთ ამ სიკეთით, სანამ ღვთის მორჩილნი ვართ და მისი ნების აღმსრულებელნი.
დავითის მეფედ ცხება და გოლიათზე გამარჯვება
შერისხა თუ არა საული, ღმერთმა უბრძანა წინასწარმეტყველ სამოელს წასულიყო ქალაქ ბეთლემში და იუდას ტომიდან, იესეს უმცროსი შვილი მეფედ ეკურთხებინა. დავითი ამ დროს ახალგაზრდა იყო და ცხვრის ფარას მწყემსავდა. სამოელი წავიდა ბეთლემს და დავითს სამეფო ზეთი სცხო.
ამის შემდეგ არ გასულა დიდი ხანი, რომ საულ მეფეს ომი მოუხდა ფილისტიმელებთან. მტრის ბანაკიდან გამოვიდა ერთი დევ-გმირი, სახელად გოლიათი, რომელიც გმობდა ღმერთს და იწვევდა ისრაელთაგან მებრძოლს. იგი ამბობდა: „თუ მე მოვკლავ თქვენს გმირს, ისრაელები ფილისტიმელების მონები შეიქნებიან, თუ მე მომკლავს - ფილისტიმელები გახდებიან ისრაელთა მონებიო“. ვერავინ გაბედა გოლიათთან შებრძოლება, ის კი ყოველდღე გამოდიოდა და უშვერი სიტყვებით გმობდა ღმერთს და ლანძღავდა მეფეს. ამ დროს ისრაელების ბანაკში ძმების სანახავად მოვიდა მეფედცხებული ჭაბუკი დავითი. საულის თანხმობით დავითი გავიდა გოლიათის წინააღმდეგ, მაგრამ არა იარაღით, არამედ შურდულით და რამდენიმე ქვით. გამოვიდა გოლიათიც; იგი დასცინოდა დავითს: „ძაღლი ხომ არა ვარ, ქვებით რომ მოდიხარო?“ „შენ მოდიხარ ჩემზე იარაღით, მე კი შენზე ღვთის ძალით მოვდივარო“, - უპასუხა დავითმა, თან შურდულით ქვა სტყორცნა და შიგ შუბლში მოარტყა. გოლიათს რეტი დაესხა და ძირს დაეცა. მიიჭრა დავითი და მისივე ხმლით მოჰკვეთა თავი. მტერმა პირი იბრუნა და გაიქცა. ისრაელები დაედევნენ და მრავალი დახოცეს. ამის შემდეგ დავითი ხშირად გადიოდა ომში და საქმე ყოველთვის ისრაელების გამარჯვებით თავდებოდა.
დავითის მეფობა
საულის სიკვდილის შემდეგ ისრაელთ მეფედ დავითი აირჩიეს. რადგან დავითი ღვთისმოყვარე კაცი იყო და მტკიცედ იდგა სჯულზე, ამიტომ ღმერთი ეხმარებოდა მას. ღვთის შეწევნით მან გაათავისუფლა ისრაელნი მტრებისაგან და ისეთი ძლიერი სამეფო შექმნა, რომ მეზობელი ხალხები ომს ვერ უბედავდნენ. დავითმა დაიპყრო ქალაქი იერუსალიმი და თავის სატახტო ქალაქად აქცია. აქ მან ააშენა კრებულის კარავი და დაასვენა შიგ აღქმის კიდობანი, მისი სურვილი იყო დიდებული ტაძარი აეგო ღვთისათვის, დიდძალი და ძვირფასი მასალაც შეაგროვა ამისთვის, მაგრამ ტაძარი კი არ აუშენებია. ღმერთმა განუცხადა დავითს, რომ მისი თესლისაგან განხორციელდება მაცხოვარი ქვეყნისა. დავითი შესანიშნავი მუსიკოსი და მგალობელი იყო. მან ბევრი საგალოგელი შეთხზა, რომლებსაც ფსალმუნები ჰქვია. ამ ფსალმუნებში დავითი მხოლოდ ღმერთს უგალობს; იგი აქ ხან სთხოვს ღმერთს მოწყალებას, ხან მადლობას უძღვნის, ხან ადიდებს. ამ საგალობლებისგან შედგა მთელი წიგნი, რომელსაც „დავითნი“ ეწოდება და რომელიც ყოველ წირვა-ლოცვაზე იკითხება.
დავითი წინასწარმეტყველიც იყო და ბევრი რამ თქვა თავის ფსალმუნებში მომავალი მხსნელის შესახებ.
სოლომონ მეფე
დავითს შემდეგ გამეფდა მისი შვილი სოლომონი. ტახტზე ასვლის შემდეგ სოლომონმა ღმერთს სიბრძნე გამოსთხოვა, რომ გონივრულად ეწარმოებინა რჩეული ხალხის მართვა-გამგეობა. ასეთი კეთილი თხოვნისათვის ღმერთმა ისეთი სიბრძნით დააჯილდოვა სოლომონი, როგორიც არავის ჰქონია, არც წინათ და არც შემდეგ. ამის შემდეგ სოლომონი გახდა ფრიად ბრძენი და სამართლიანი მეფე. ყველა მეზობელ მეფეებს აკვირვებდა მისი სიბრძნე და მოდიოდნენ მასთან სამუსაიფოდ.
თავისი სიბრძნე სოლომონმა პირველად სამართალში გამოიჩინა. ერთხელ მასთან მოვიდა ორი მეძავი დედაკაცი ძუძუმწოვარი ჩვილით. ერთმა მათგანმა მოახსენა მეფეს: „ჩვენ ორივე ერთ სახლში ვცხოვრობთ, სადაც ჩვენს მეტი არავინაა. მე ვაჟი შემეძინა, მესამე დღეს კი მაგ ქალსაც შეეძინა ვაჟი. რამდენიმე დღის შემდეგ მაგან ძილში თავისი შვილი უცაბედად მოახრჩო და მე შემომიწვინა, ხოლო ჩემი ცოცხალი მან მიითვისაო“. „არა, - ამბობდა მეორე დედაკაცი, - ცოცხალი ბავშვი ჩემია, მკვდარი კი მაგისიო“. „გასჭერით ბავშვი შუაზე, ნახევარი ერთს მიეცით და ნახევარი მეორესო“, - ბრძანა მეფემ. „არა მეფევ, - უთხრა პირველმა, - ნუ გასჭრით, ოღონდ ცოცხალი დარჩეს და მაგას ჰყავდეს“. „გასჭერით, - იძახოდა მეორე, - ნურც ჩემთვის იქნება და ნურც მაგისთვისო“. სოლომონმა იცოდა, რომ ნამდვილ დედას შვილი შეებრალებოდა და ნებას არ მისცემდა გაეჭრათ. ამიტომ ბავშვიც პირველ დედაკაცს მიაკუთვნა. სოლომონმა წიგნებიც ბევრი დაწერა; ამ წიგნებში კიდევ უფრო მომეტებული სიბრძნე გამოიჩინა და ბევრი რამეც თქვა მომავალ მაცხოვარზე. სოლომონმა გაამშვენა და გააძლიერა ისრაელთა სამეფო. ეხლა მეზობელი მეფეები იმის ფიქრშიღა იყვნენ, თუ როგორ დამეგობრებოდნენ სოლომონს. მანვე ააშენა ის დიდებული ტაძარი, რომელზედაც ფიქრობდა დავითი და დიდი ზეიმით გადმოასვენა დავითის ტაძრიდან აღქმის კიდობანი.
მოხუცობაში სოლომონი დიდ ცოდვაში ჩავარდა. მან ააშენა საკერპო ტაძარი და ბოლო დროს თითონაც მონაწილეობდა კერპთმსახურებაში. ამიტომ ღმერთმა დასაჯა იგი იმით, რომ მისი სიკვდილის შემდეგ ისრაელების სამეფო ორად გაიყო და უმცირესი მის შვილს ერგო. ეს სიცოცხლეშივე შეატყობინა ღმერთმა სოლომონს წინასწარმეტყველის პირით.
ისრაელთა სამეფოს გაყოფა
სოლომონის სიკვდილის შემდეგ გამეფდა მისი შვილი - რობუამი. ავიდა თუ არა რობუამი ტახტზე, ისრაელებმა შეუთვალეს: „მამაშენმა მძიმე უღელი დაგვადგა (ბევრი ხარჯი დაგვიწესა გადასახდელად), შეგვიმსუბუქე, რომ შენი მორჩილი ვიყოთო“. რობუამმა უარი განუცხადა და უფრო მეტი ხარჯისა და სასჯელის დადებას დაჰპირდა. მაშინ ისრაელთა ათი ტომი გამოეყო მას ცალკე მეფე დაისვა, დარჩა რობუამის ერთგული ორი ტომი, რომელიც იერუსალიმში და მის მახლობლად ცხოვრობდა. რობუამს უნდოდა ძალით შემოეერთებინა განდგომილი ტომები, მაგრამ ღმერთმა წინასწარმეტყველის პირით აუკრძალა ასეთი საქციელი. ამნაირად ისრაელნი ორ სამეფოდ გაიყვნენ. რობუამის სამეფოს დაერქვა იუდეველთა სამეფო, რადგან უმთავრესად იუდას ტომისაგან შედგებოდა, ხოლო მეორეს - ისრაელისა.
ისრაელნი ისევ იერუსალიმში დადიოდნენ სალოცავად და მსხვერპლის შესაწირავად. მეფეს შეეშინდა, ვაი თუ ისრაელნი ისევ რობუამს შეუერთდნენო. ამიტომ მან გააკეთებინა ორი ოქროს ხბო და დაადგმევინა ორ ქალაქში, შემდეგ შეკრიბა ისრაელნი დაიარებით, აი ესენია თქვენი ღმერთი, რომელმაც გამოგიყვანათ ეგვიპტიდან, ამას ეცით თაყვანიო“. მეფემ თვითონ სცა კერპებს თაყვანი და აუარებელი მსხვერპლი შესწირა. ამის შემდეგ ისრაელთ შეწყვიტეს იერუსალიმში სიარული და დაიწყეს კერპების თაყვანისცემა. მალე ამ ორ განაყოფ სამეფოთა შორის ჩამოვარდა უკმაყოფილება, შური და მტრობა; ხშირად კიდეც ომობდნენ ურთიერთშორის, რამაც ორივე ძალზე დაასუსტა. მათ მტრებსაც ეს უნდოდათ. მალე ასურეთის მეფემ დაიპყრო ისრაელთა სამეფო და გადაასახლა ისინი, მათ ადგილზე კი ასურელები გადმოასახლა. დარჩენილმა ისრაელებმა მალე შეითვისეს ასურელების ზნე-ჩვეულება და წარმოიქმნენ ხალხი, რომელსაც სამარიტელები დაერქვა.
ასი წლის შემდეგ იუდეველების სამეფოც დაემხო. იგი დაიპყრო ბაბილონის მეფემ ნაბუქოდონოსორმა, რომელმაც დაანგრია იერუსალიმი, დაწვა სოლომონის ტაძარი და გადაასახლა იუდეველები ბაბილონში. ასე მოისპო ისრაელთა ორი სამეფო მათი ცოდვებისა და უსჯულოებისათვის.
წინასწარმეტყველები: ელია, ელისე და იონა
თუმცა ისრაელნი ხშირად ივიწყებდნენ ღმერთს, მაგრამ ღმერთი არ ივიწყებდა მათ; დროგამოშვებით უგზავნიდა ისეთ კაცებს, რომლებიც ასწავლიდნენ ღვთის სჯულს, აუწყებდნენ ღვთის ნებას, ამხილებდნენ ცოდვისათვის და წინასწარმეტყველებდნენ მომავალზე, განსაკუთრებით მაცხოვარზე - ესენი იყვნენ წინასწარმეტყველები. ისრაელის სამეფოში შესანიშნავი წინასწარმეტყველენი იყვნენ ელია, ელისე და იონა.
ელია ამხილებდა ხალხს კერპთაყვანისცემისათვის და ეუბნებოდა: თუ არ მოიქცევით, სამ წელიწადს და ექვს თვეს არც წვიმა იქნება, არც ნამიო, ხალხმა არ შეინანა და განაგრძო კერპების თაყვანისცემა. დადგა სამწლიანი გვალვა, დაშრა წყლები და ხალხი შიმშილ-წყურვილით იხოცებოდა. ბოლოს შეინანეს, მოსპეს კერპები და დახოცეს ქურუმები. მაშინ ელიას ლოცვით წვიმაც მოვიდა და მოსავალიც. ელია წმინდა კაცი იყო და ამიტომ ღმერთმა ცოცხლად აიტაცა იგი ზეცაში, ამ შემთხვევას დაესწრო მისი მოწაფე, წინასწარმეტყველი ელისე.
ელისეც წმიდა კაცი იყო და დიდი სასწაულმოქმედი. ერთხელ მან მწარე წყალი ერთი მუჭა მარილით დაატკბო და სასმელად ვარგისი გახადა; განკურნა კეთროვანებისაგან ნეემან ასური; მკვდრეთით აღადგინა ერთი კეთილმორწმუნე ქვრივის ვაჟიშვილი; სიკვდილის შემდეგ ელისეს ძვლებმა აღადგინეს მიცვალებული, რომელიც შემთხვევით მის საფლავში დაასვენეს.
იონა ღმერთმა ქალაქ ნინევში გაგზავნა საუწყებლად, რომ ქალაქი დაინგრევა, თუკი მოქალაქენი არ მოიქცევიანო. ნინეველები ისრაელების მტრები იყვნენ და იოანას არ უნდოდა ქალაქი დაღუპვისგან გადაერჩინა. ამიტომ იგი ჩაჯდა ხომალდში და სხვა მხარეს წავიდა. უეცრად ზღვა აღელდა. მეზღვაურებს შეეშინდათ და წილი იონას ხვდა, რომელიც ყველაფერში გამოტყდა და სთხოვა ზღვაში გადაეგდოთ, რომ ზღვა დაწყნარებულიყო. ზღვაში გადაგდებული იონა ვეშაპმა გადაყლაპა, სამი დღე და ღამე მუცლით ატარა და მეოთხე დღეს ნაპირზე გამოაგდო. მაშინ იონა წავიდა ნინევში და ქადაგება დაიწყო: ქალაქი დაიქცევა, თუ არ შეინანეთო. მოქალაქენი მოიქცენენ და ქალაქიც დაქცევას გადარჩა.
წინასწარმეტყველენი იუდეველების სამეფოშიც იყვნენ. მათ შორის შესანიშნავი არიან: ესაია, იერემია და დანიელი.
დანიელი და სამნი ყრმანი
როცა ბაბილონის მეფემ იერუსალიმი დააქცია, მაშინ, სხვათა შორის, ტყვედ წაიყვანა ერთი შესანიშნავი ყმაწვილი დანიელი და სამი მისი ამხანაგი - ანანია, აზარია და მისაილი. როგორც დიდი გვარისშვილები, ყმაწვილები სასწავლებელში მისცეს და საჭმელ-სასმელს სასახლიდან აძლევდნენ. ყმაწვილებმა დიდი ნიჭი გამოიჩინეს სწავლაში და მალე სახელოვნად დაასრულეს სასწავლებელი, თან ღვთის სჯულსაც მტკიცედ იცავდენ, რომ ნაკერპალი საჭმლით არ შერყვნილიყვნენ, მხოლოდ პურით და მწვანილით იკვებებოდნენ. სწავლის დამთავრების შემდეგ დიდი სახელმწიფო სამსახური უბოძეს ნიჭიერ ყმაწვილებს. გარდა ამისა დანიელმა სახელი გამოითქვა იმით, რომ მეფეს სიზმარი აუხსნა.
კარისკაცებს შეშურდათ ყმაწვილების ასეთი დაწინაურება და მოინდომეს მათი დაღუპვა. ერთხელ მეფემ მათი რჩევით მინდორში კერპი დაადგმევინა და ბრძანება გასცა, ყველას თაყვანი ეცა მისთვის. დანიელი ამ დროს შინ არ იყო და მისმა ამხანაგებმა კი არ შეასრულეს მეფის ბრძანება. მაშინ იდროვეს მტრებმა და დანიელის ამხანაგები მეფესთან დააბეზღეს. განრისხდა მეფე და ბრძანა, ურჩები გახურებულ სახმილში ჩაეყარათ. თვით მეფე დაესწრო მათ დასჯას და მაღლობიდან უყურებდა. სახმილ ისეთი გახურებული იყო, რომ ჯალათებიც კი ახლოს მისვლისას დაინთქენ. მაგრამ ღმერთმა ტანჯულებს ანგელოზი მოუვლინა და სახმილი გაუგრილა. ცოტა ხნის შემდეგ მეფემ თვითონ ჩაიხედა სახმილში და გაოცებული დარჩა, როცა იქ სამი კაცის მაგიერ ოთხი დაინახა და ისიც სრულიად უვნებელი. მეფემ ბრძანა მათი გამოყვანა. ყრმები სრულიად უვნებელი გამოვიდენ, ისე, რომ თმაც კი არ შერუჯოდათ. ასეთი სასწაულის შემდეგ მეფემ ბრძანება გასცა არავის შეეგინებინა იუდეველთა ღმერთი, თორემ სიკვდილით დაისჯებოდა.
დანიელი ლომების ორმოში
გავიდა ხანი, მოკვდა ბაბილონის მეფე და ბაბილონი სპრასეთის მეფე დარიოსმა დაიპყრო. დარიოსს გამორჩეულად უყვარდა დანიელი, რაც ძალიან აწუხებდა მის კარისკაცებს. ამიტომ მათ მოინდომეს დანიელის დაღუპვა, შეაგონეს მეფე: ხალხს გამოუცხადე სამი დღის განმავლობაში არავის თაყვანი არა სცენ შენს გარდაო, და ვინც წინააღმდეგი იქნება, ლომებს ჩაუგდეთ შესაჭმელადო. დარიოსმა დაუჯერა ცბიერ კარისკაცებს და ბრძანება გასცა. დანიელმა, რა თქმა უნდა, არ შეასრულა მეფის ბრძანება და მტრებსაც ეს უნდოდათ. დანიელი მეფესთან დააბეზღეს. დარიოსი მიხვდა კარისკაცების ვერაგობას, მაგრამ სიტყვა ვეღარ გატეხა და დანიელი მშიერი ლომების ორმოში ჩააგდებინა. მეორე დღეს მეფე თავისი ფეხით მივიდა და ჩაიხედა ორმოში. დანიელი ცოცხალი იყო, ლომებს არაფერი ევნოთ მისთვის. გაკვირდა მეფე. კარისკაცებმა მოახსენეს, ლომები უთუოდ მაძღრები არიანო, მაშინ დარიოსმა ამოაყვანინა დანიელი და კარისკაცები ჩააყრევინა. რასაკვირველია, ლომებმა მყისვე დაგლიჯეს ისინი.
წინასწარმეტყველი ესაია
წინასწარმეტყველი ესაია სამეფო გვარეულობას ეკუთვნოდა. როგორც თვითონ მოგვითხრობს, მისი მოწოდება ღმერთის მიერ მოხდა იმ წელიწადს, როცა ოზია მეფე გარდაიცვალა. ესაიამ იხილა ტაძარში ღმერთი, მჯდომარე დიდებულსა და ზესთა ამაღლებულ ტახტზე; მას გარს ეხვივნენ სერაფიმნი; თითოეულ მათგანს ექვს-ექვსი ფრთა ესხა, - ორით პირს იფარავდნენ, ორით - ფეხებს, ხოლო ორით ფრინავდნენ და ყველანი ღაღადებდნენ: წმინდა არს, წმინდა არს, წმინდა არს უფალი საბაოთ! სავსე არს ყოველი ქვეყანა დიდებითა მისითა! ამ დიდებული სანახაობით ზარ-განხდილმა ესაიამ წამოიძახა: „ვაიმე რომ ბაგენი ჩემნი უწმინდურნი არიან და ვცხოვრობ ისეთ ხალხში, რომელთა ბაგენიც უწმინდურნი არიან, დავიღუპე, რადგან ვიხილე უფალი ღმერთი საბაოთი“ (იუდეველთა რწმენით ცოდვილი კაცი ღვთის ხილვას ვერ აიტანს და მოკვდება. ეს იყო მიზეზი ესაიას გოდებისა). ამ დროს მოფრინდა ერთი ანგელოზი, მარწუხით ნაკვერცხალი შეახო ბაგეზე და უთხრა: „აი, ესერა შევახო ბაგეთა შენთა, მოგეტევნეს შენ უსჯულოებანი შენნი და ცოდვანი შენნი განგეშორენ“. ცოდვებისაგან განწმენდილი ესაია უფალმა გაგზავნა მისი რჩეული ხალხის სამხილებლად. ამის შემდეგ ესაია განუწყვეტლივ ქადაგებდა იერუსალიმში და ურჩევდა იუდეველთ, ხელი აეღოთ კერპებზე, შესდგომოდნენ ჭეშმარიტ ღმერთს და მტკიცედ დაეცვათ მოსეს სჯული; წინააღმდეგ შემთხვევაში უქადდა ღვთის რისხვას, იერუსალიმის განადგურებას, ტაძრის დაქცევას და ტყვეობას. მაგრამ თანაც ანუგეშებდა, რომ ღმერთი არ დაივიწყებს რჩეულ ხალხს, დასჯიდა მის მტრებს, გაათავისუფლებდა ტყვეობიდან, დააბრუნებდა იერუსალიმში და მოუვლენდა მშვიდობის მეფეს - მესიას (მაცხოვარს).
ესაიამ ბევრი რამ იწინასწარმეტყველა მომავალ მაცხოვარზე. თითქმის მთელი მისი ცხოვრება აგვიწერა დაბადებიდან დაწყებული სიკვდილამდე.
როგორც ამბობენ, ესაია წამებით გარდაიცვალა: არაწმინდა მეფე მანასემ იგი ხის ხერხით გაახერხინა.
იუდეველთა ტყვეობიდან დაბრუნება
იუდეველნი ბაბილონის ტყვეობაში 70 წელიწადს დარჩენ. ბევრი ტანჯვა და წვალება გამოიარეს ამ ხნის განმავლობაში, მაგრამ ეს ტყვეობა მათთვის სასარგებლო გამოდგა. ისინი დაუბრუნდნენ ჭეშმარიტ ღმერთს და ხელი აიღეს კერპებზე. იუდეველთა ტყვეობა არც იმ ხალხებისთვის დარჩა უმნიშვნელო, რომლების ხელშიაც ისინი რიგრიგობით გადადიოდნენ. იუდეველებისგან ამ ხალხებმა გაიგეს ჭეშმარიტი ღმერთის არსებობა და შეითვისეს აზრი და მოლოდინი მომავალ მხსნელზე.
სამოცდაათი წლის დასასრულს ბაბილონის სამეფო სპარსეთმა დაიპყრო და იუდეველნიც მის ხელში გადავიდნენ. სპარსეთის მეფემ კიროსმა თავისი მეფობის პირველ წელიწადსვე მისცა იუდეველებს ნება სამშობლოში დაბრუნებულიყვნენ და იერუსალიმში ტაძარი აეგოთ. ამასთანავე დაუბრუნა ის ძვირფასი ოქრო-ვერცხლის ნივთებიც, რომლებიც ბაბილონის მეფეს, ნაბუქოდონოსორს, გამოეტანა სოლომონის ტაძრიდან. იუდეველთა წინამძღვრობა ბაბილონიდან იერუსალიმში თავს იდვა ვინმე ზორობაბელმა. ამანვე ააგებინა იერუსალიმში ტაძარი იმ ადგილზე, სადაც სოლომონის ტაძარი იდგა. სოლომონის ტაძრის მომსწრენი წუხდნენ, რომ ახლადაგებული ტაძარი ბევრად ნაკლები იყო პირველზე, მაგრამ ზაქარია წინასწარმეტყველი ანუგეშებდა ხალხს და ეუბნებოდა: ახალი ტაძარი ძველზე უდიდებულესი იქნება, რადგან იგი ღირსი იქნება თავის ჭერქვეშ მაცხოვრის მიღებისაო.
ამის შემდეგ არ გასულა დიდი ხანი, რომ იერუსალიმი რომაელებმა დაიპყრეს, რომაელებმა მოუსპეს იუდეველთ საკუთარი მთავრები და დაუყენეს თავისი არჩეული უცხო ტომის მმართველები. აქ ასრულდა წინასწარმეტყველება იაკობისა: - ისრაელთ მოესპო იუდას ტომის მთავრები და მოაწია მისმა დაბადებამ, „რომელი-იგი არს მოლოდება წარმართთა“, ე.ი. მოაწია მაცხოვრის დაბადების დრომ.
