წმ. ანტონი დიდი
შეგონებანი ადამიანთა ზნეობისა და სასიკეთო მოღვაწეობის შესახებ

1. ადამიანები “მოაზროვნეებად” არამართლმნიშვნელოვნად იწოდებიან, რადგან არ არიან მოაზროვნეები ძველ ბერძენთა სიტყვებისა და წიგნების შემსწავლელნი; მხოლოდღა ის ადამიანები უნდა ითქვან ჭეშმარიტად მოაზროვნეებად, რომლებსაც მოაზროვნე სული აქვთ და შეუძლიათ განარჩიონ, ერთი მხრივ, რა არის კარგი, მეორე მხრივ კი - როგორია ცუდი; ისინი, განელტვიან უკეთურსა და სულისმავნებელს და ღვაწლის მიერ წადიერად განიკუთვნებენ კეთილსა და სულისმარგებელს.

2. ჭეშმარიტად მოაზროვნე ადამიანს ერთი გულმოდგინება აქვს: დაემორჩილოს და სათნო-ეყოს ყოველთა ღმერთს, და მხოლოდღა ამისკენ განსწავლოს თავისი სული, თუ როგორ ესათნოოს იგი ღმერთს, რომ რაც უნდა შეემთხვეს მას ცხოვრებაში, ჰმადლობდეს უფლის ამგვარ და ესოდენ წინაგანგებასა და ყოვლის წარმმართველობას, რადგან უმართებულოა, რომ, ერთი მხრივ, მადლობას ვუძღვნიდეთ ექიმებს მაშინაც კი, როდესაც ისინი მწარე და ჩვენთვის უსიამოვნო წამლებს გვაძლევენ სხეულის გასაჯანმრთელებლად, ღვთის მიმართ კი, იმათ გამო, რაც სამძიმო ჩანს ჩვენთვის, უმადურნი ვიყოთ და არ ვიცოდეთ, რომ ყოველივე ჯეროვნად და ჩვენდა სარგებლად ხდება მისი წინაგანგების შესაბამისად, ვინაიდან ღვთისმიმართი ცოდნა და რწმენა ცხონებაა და სრულყოფილება სულისა.

3. თავშეკავება, ბოროტებათდათმენა, მრთელცნობიერება, გამტანობა, გამძლეობა და სხვა. ამათი მსგავსი, აი, ეს უდიდესი სათნოებითი ძალმოსილებანი გვაქვს მიღებული ღვთისგან, რომლებიც, შეგვეწევიან რა, შეებმიან და წინ აღუდგებიან მოპირისპირე სიძნელეებს. თუ ამ ძალებს გავწვრთვნით და ხელთ ვიპყრობთ მათ, მეტად აღარ ჩავთვლით ისე, თითქოს რაღაც უკეთური, სამწუხარო ანდა გაუსაძლისი ხდებოდეს ჩვენთვის, გავიაზრებთ რა, რომ ადამიანურია ეს ყოველივე და დაიძლევა კიდეც ჩვენეულ სათნოებათა მიერ. ამას არ ფიქრობენ სულით უგუნურნი, არცთუ საზრობენ იმას, რომ ყოველივე კარგად ხდება და ჯეროვნად, ჩვენს სასარგებლოდ, რათა გამობრწყინდნენ სათნოებანი და გვირგვინები მივიღოთ ღვთისგან.

4. როდესაც ქონების მოხვეჭას და მდიდრულ ცხოვრებას წუთჟამიერ ზმანებად შერაცხავ და გეცოდინება, რომ სათნოებითი და ღვთისსათნო მოღვაწეობა სიმდიდრეზე აღმატებულია, ამას იღვაწებ რა შეუბრკოლებლად და ეს გექნება რა ხსოვნაში, არ იკვნესებ, არ ივალალებ, არავის გაკიცხავ, არამედ ყველაფრის გამო მადლობელი იქნები ღვთისა, თუნდაც ხედავდე შენზე უდარესთ სიტყვამჭევრობითა და ქონებით მოქადულებს, რადგან უბოროტესი ვნებაა სულისა სიამეთმოსურნეობაც, დიდებაც და უმეცრებაც.

5. მოაზროვნე კაცი, თავად მჭვრეტი თავისი თავისა, ამოწმებს, რა შეჰფერის და რა არგებს მას, რა არის საკუთრივი და სასარგებლო სულისათვის და რა - უცხო მისთვის. ასე განელტვის იგი სულის სავნებელს, როგორც უცხოს და როგორც უკვდავებისგან მის გამმიჯვნელს.

6. რამდენადაც ზომიერი ცხოვრება აქვს ვინმეს, იმდენად უფრო ბედნიერია იგი, რადგან არ უხდება მას ზრუნვა ბევრ რამეზე, - მონებზე, მიწისმუშებზე, პირუტყვის შეძენაზე, ვინაიდან ამათზე მილურსმულები და ამათგან წარმოქმნილ სირთულეებში ჩავარდნილები ღმერთს ვკიცხავთ, ჩვენი თავმოთნეობითი სიამეთმოსურნეობით კი სიკვდილი ირწყვება და ვრჩებით ამა ყოფის წყვდიადში ცოდვებით სავსენი, არ შეგვიცვნია რა ჩვენი თავი.

7. ის კი არ უნდა თქვას ვინმემ, შეუძლებელიაო ადამიანისთვის სათნოებითი ცხოვრების მიღწევა, არამედ - ის, რომ იოლი არ არის. არცთუ ნებისმიერისთვის არის იგი ადვილსაწვდომი, არამედ ეზიარებიან სათნოებით ცხოვრებას ადამიანთა შორის ისინი, რომლებსაც კეთილმსახურებითი და ღვთისმოყვარე გონება აქვთ. მართლაც, ჩვეულებრივი გონება ამქვეყნიურია და ცვალებადი, ავლენს რა როგორც კეთილ, ასევე უკეთურ აზრებს, რადგან იცვლება იგი ბუნებითად და ნივთისკენ გარდაიქმნება, ხოლო ღვთისმოყვარე გონება დამსჯელია ბოროტებისა, ადამიანებში რომ ნებაყოფლობით აღმოცენდება დაუდევრობის გამო.

8. უსწავლელნი და მდაბიონი სასაცილოდ თვლიან სწავლებებს და მოსმენაც არ სურთ, რადგან ამით იმხილება მათი უსწავლელობა, ხოლო სწადიათ კი, რომ მათივე მსგავსი იყოს ყველა. ამგვარადვე, ცხოვრებითა და ჩვევებით აღვირახსნილნი იმას ცდილობენ, რომ მათზე უარესი იყოს ყველა, ჰგონიათ რა, რომ უკეთურთა სიმრავლის კვალობაზე თავიანთ თავს დაუდანაშაულებლობას მოუპოვებენ. მოუძლურებული სული წარიწყმიდება და იმღვრევა ბოროტებისგან, აქვს რა მას თავის თავში გარყვნილება, ამპარტავნება, უძღებობა, მრისხანება, კადნიერება, მძვინვარება, მკვლელობა, დრტვინვა, შური, ნაყროვანება, მტაცებლობა, დაძაბულობა, სიცრუე, გემოთმოყვარეობა, მერყეობა, შეწუხებულობა, მშიშარობა, დასნებოვნება, ღვარძლი, გამკიცხველობა, მოშვებულობა, ცთომილება, უმეცრება, შემაცდენლობა, ღვთის დავიწყებულობა. ამათგან და ამათ მსგავსთაგან ისჯება უბადრუკი სული, თავისი თავის გამმიჯვნელი ღვთისგან.

9. რომლებიც სათნოებითი, კრძალულებითი და სასახელო ცხოვრებით მოღვაწეობას მოსურნეობენ, არ უნდა განისაჯნონ მოჩვენებითი ჩვეულებისა და გარეგანი მოქალაქეობის მიხედვით; ასეთები ხომ, ხელოვანი მხატვრებისა და მოქანდაკეების მსგავსად, საკუთრივ საქმეთაგან გამოაჩინებენ სათნოებითსა და ღვთისმოყვარე მოქალაქეობას და როგორც მახეს, ისე განეკრძალვიან ყოველგვარ უკეთურ სიამოვნებას.

10. იმისთვის, ვინც მართებულად სჯის, მდიდარი და დიდგვაროვანი ადამიანი, სულიერი სწავლულებისა და მთელი სათნოებითი ცხოვრების გარეშე, უბედურია, ისევე როგორც ხვედრით ღარიბი და მონა, მაგრამ გამშვენებული სწავლულებითა და სათნო ცხოვრებით, - ბედნიერი, და როგორც უცხოები იბნევიან გზებზე, ამგვარადვე ისინიც, რომლებიც არ იჩენენ გულმოდგინებას სათნოებითი ცხოვრების გამო, სიამეთმოსურნეობისგან გზააბნეულნი წარიწყმიდებიან.

11. "ადამიანთშემქმნელად" უნდა ითქვას ის, ვისაც ძალუძს უსწავლელთა მოთვინიერება, რომ სწავლებანი და განათლება შეაყვარონ მათ. ამ სახითვე ისინიც, რომლებიც ცხოვრების წესით აღვირახსნილებს სათნოებითი და ღვთისთვის სათნო მოქალაქეობისკენ წარმართავენ, "ადამიანთშემქმნელებად" უნდა ითქვან, როგორც ადამიანების ჩამომყალიბებლები, რადგან უდრტვინველობა და თავშეკავება ბედნიერებაა და - კეთილი სასოება ადამიანთა სულებისათვის.

12. ჭეშმარიტად შეჰფერით ადამიანებს, რომ ჩვევები და თავიანთი მოქალაქეობა ჯეროვნად დახვეწონ, რადგან ამ მხრივ წარმატების მიღწევის შემდეგ ადვილად შეცნობადი ხდება ღვთისეულნი. მართლაც, მთელი გულითა და რწმენით ღვთის თაყვანისმცემელი მისივე წინაგანგების შესაბამისად იმორჩილებს მრისხანებასა და გულისთქმას, ვინაიდან ყოველივე ბოროტების მიზეზი გულისთქმა და მრისხანებაა.

13. "ადამიანად" ითქმის ან ის, ვინც მოაზროვნეა, ან ის, ვინც გამოსწორების დამთმენია, რადგან გამოუსწორებელი "არაადამიანად" იწოდება (ვინაიდან არაადამიანთა თვისებაა ეს) და უნდა გავურბოდეთ ამგვართ, რადგან ბოროტებაში მცხოვრებთათვის შეუძლებელია ოდესმე უკვდავთა შორის დამკვიდრება.

14. მოაზროვნეობა, ჭეშმარიტად თანამყოფი ჩვენთან, ადამიანებად წოდების ღირსად გვხდის, მოაზროვნეობის გარეშე დარჩენილებს კი მხოლოდღა სხეულის ნაწილთა აღნაგობა და ხმა გაგვასხვავებს პირუტყვებისგან. მაშ, შეიცნოს კეთილგონიერმა ადამიანმა თავისი თავი უკვდავად მყოფად და შეიძულებს იგი ყველა სამარცხვინო სიამეთმოსურნეობას, ადამიანებისთვის სიკვდილის მიზეზად ქცეულს.

15. ისევე როგორც ყოველი ხელობა მისდამი დაქვემდებარებული ნივთის გამშვენებით თავის ღირსებას გამოაჩინებს, ამუშავებს რა ერთი ოსტატი ხეს, მეორე - სპილენძს, სხვა კი - ოქროსა და ვერცხლს, ამგვარადვე, ჩვენც, შევისმენთ რა, თუ რა არის კეთილდღეობა ანთუ სათნოებითი და ღვთისსათნო მოღვაწეობა, ვალდებულნი ვხდებით ვაჩვენოთ, რომ ადამიანები ვართ არა ოდენ სხეულებრივი აღნაგობით, არამედ სწორედ სულით, როგორც ჭეშმარიტად მოაზროვნეები, ხოლო ჭეშმარიტად მოაზროვნე და ღვთისმოყვარე სული ყოველივეს, რაც ამ ცხოვრებაშია, მართლად შეიცნობს და სიყვარულისმიერად ლმობიერს ხდის ღმერთს, ამასთან ჭეშმარიტად ჰმადლობს მას, მისკენ აქვს რა მთელი გულისთქმა და გონება.

16. ისევე როგორც მესაჭეები გამიზნულად მართავენ ხომალდს, რომ არ შეაჯახონ იგი ზღვისქვეშა კლდეს ან წარაფს რასმე, ამგვარადვე სათნოებითი ცხოვრების მოტრფიალენიც გულმოდგინედ უნდა იაზრებდნენ, თუ რა აკეთონ, რას განერიდონ, და იმას რაცხდნენ თავისთვის სარგოდ, რაც ჭეშმარიტი და საღვთო რჯულდებანია, მოიკვეთდნენ კი - უკეთურ ზრახვებს სულისას.

17. ისევე როგორც მესაჭეები და მეეტლეები გარჯითა და გულმოდგინებით აღწევენ დასახულ მიზანს, ამგვარადვე ისინიც, რომლებიც სწორი და სათნოებითი ცხოვრების გამო დამაშვრალობენ, ვალდებულნი არიან გაისარჯონ და ის იზრუნონ, რომ ჯეროვანი და ღვთისთვის სათნო ცხოვრება ჰქონდეთ, რადგან ვინც მსურველია და, ამასთან, იმის შემცნობიც, რომ ძალა მოსდევს, სწამს რა, უხრწნელებისკენ წინაურდება.

18. არათუ იმათ რაცხდე თავისუფალ ადამიანებად, რომლებიც კეთილბედობით არიან თავისუფალნი, არამედ - იმათ, თავისუფალნი რომ არიან ცხოვრებითა და ზნე-ჩვევებით, რადგან შეუფერებელია ჭეშმარიტად თავისუფალი უწოდო მთავრებს, უკეთურნი რომ არიან და აღვირახსნილნი, ვინაიდან ემონებიან ისინი ნივთიერ ვნებებს, ხოლო სულის თავისუფლება და ბედნიერება ესაა - ჭეშმარიტი სიწმიდე და წუთიერთა არადჩაგდება.

19. შეახსენე შენს თავს, რომ გმართებს დღემუდამ წარმოჩნდებოდე, თუმცა კი წარმოჩნდებოდე ღირსეული მოღვაწეობით და თვით საქმეებით, რადგან, ასევე, ავადმყოფებიც ექიმებს არა, ცხადია, სიტყვათაგან, არამედ გადამრჩენელ საქმეთა და ქველმოქმედებათა შედეგად აღმოაჩენენ და სცნობენ.

20. მოაზროვნე და სათნოებითი სული შესაცნობია გამოხედვით, ნაბიჯით, ხმით, სიცილით, ურთიერთობით, საუბრებით, რადგან მასში ყველაფერი გარდაქმნილია და გარდაკაზმულია უკეთილმშვენიერესისკენ; მართლაც, მისი ღვთისმოყვარე გონება, როგორც ფხიზელი კარისმცველი, შესასვლელს უხშობს უკეთურ და სამარცხვინო ზრახვებს.

21. გამოიძიე შენი თავისა და გაიცნობიერე, რომ მთავრებსა და ხელისუფლებს მხოლოდ სხეულზე აქვთ ძალაუფლება, არათუ სულზეც; ეს გახსოვდეს ყოველთვის. ამიტომ, თუკი ისინი გიბრძანებენ ვინმეს მოკვლას ანდა რამ ისეთს, რაც უწესოა, უსამართლოა და სულისთვის მავნე, არ გმართებს მათი მორჩილება, თუნდაც რომ ტანჯონ შენი სხეული, რადგან ღმერთმა თავისუფალი და თვითუფლებრივი შექმნა სული, რომელიც, სწორედ ამის შედეგად, ან კეთილად მოქმედებს, ან უკეთურად.

22. მოაზროვნე სული ცდილობს თავი დააღწიოს გზააბნეულობას, თავმომწონეობას, ცუდმედიდობას, შურს, მტაცებლობას და ყოველსავე ამგვარს, რაც კი ეშმაკთა საქმეა და რაც ბოროტ არჩევანს განეკუთვნება, ხოლო იმ ადამიანისგან, რომლის გულისთქმა არ ეშურება უკეთურ სიამეებს, ყოველივე მიიღწევა შეუნელებელი გარჯითა და გულმოდგინებით.

23. ისინი, რომლებიც მცირედით, და არა ყოვლითურთ, არიან დაკავებულნი ამ ცხოვრებით, საფრთხესაც აღწევენ თავს და დამცველებიც არ სჭირდებათ, იმარჯვებენ კი გულისთქმაზე ყოვლითურთ და ადვილად პოულობენ ღვთისაკენ გზას.

24. მოაზროვნე ადამიანებს მართებთ ყურადღება მიაპყრონ არათუ ხშირ საუბრებს, არამედ - სასარგებლოს, რასაც კი მეწინამძღვრეობს საღვთო ნებელობა, რადგან ამ სახით კვლავ მარადიული ცხოვრებისა და სინათლისაკენ წარემართებიან ადამიანები.

25. მართებთ სათნოებითი და ღვთისმოყვარე ცხოვრების მაძიებლებს, განეშორონ ამპარტავნებასა და ყოველგვარ ფუჭსა თუ ცრუ დიდებას, და ესწრაფონ ცხოვრებისა და აზრების ჯეროვან გამოსწორებას, რადგან სწორედ ღვთისმოყვარე და უცვალებელი გონებაა ზეამყვანი გზა ღვთისაკენ.

26. არაფერი სარგებელია მოძღვრებათა შესწავლა, თუ სული მოკლებულია კეთილსათნო და ღვთივმოსაწონ მოღვაწეობას, ხოლო ყველა ბოროტების მიზეზი - ესაა ცთომილება, მაცთუნებლობა და უმეცრება ღვთისა.

27. უმშვენიერესი ცხოვრების გამო გარჯილობა და სულისთვის ზრუნვა კეთილ და ღვთისმოყვარე კაცებს მოიმუშაკებს, რადგან ვინც ღმერთს ეძიებს, პოულობს კიდეც, ყოვლითურთ იმარჯვებს რა გულისთქმაზე და არ განუდგება რა მლოცველობას, ვინაიდან ამგვარი ვინმე არ უშინდება ეშმაკებს.

28. ყოფითი იმედებით ცთუნებულებს და მხოლოდღა სიტყვით მცოდნეებს იმისას, რაც უმშვენიერესი ცხოვრებისთვის არის საქმნელი, იგივე სჭირთ, რაც იმათ, რომლებიც წამლებსა და სამკურნალო საშუალებებს მოიხმარენ, მაგრამ თუ როგორ უნდა მოიხმარონ, არც უწყიან და არც აწუხებთ ეს. ამიტომაც, ჩვენგან ჩადენილ შეცოდებათა გამო ნურც ოდესმე ჩვენს წარმოშობას და ნურც ვისმე სხვას დავდებთ ბრალს, თუ არა მხოლოდ ჩვენსავე თავს, რადგან თუ თვით სულს ნებავს მცონარება, არ შეიძლება არ დამარცხდეს იგი.

29. ვისაც არ ძალუძს განარჩიოს, ერთი მხრივ, რა არის კეთილი, მეორე მხრივ კი - როგორია ბოროტი, ამგვარ ვინმეს უფლება არა აქვს განსაჯოს კეთილნი და ბოროტნი, რადგან ადამიანი, რომელმაც იცის ღმერთი, კეთილია, ხოლო თუ ვინმე კეთილი არ არის, არ სცოდნია მას ღმერთი და არც არასოდეს ეცოდინება, ვინაიდან გზა ღვთის ცოდნისკენ - სიკეთეა.

30. კეთილი და ღვთისმოყვარე კაცები უკეთურებაში მაშინ ამხილებენ ადამიანებს, როდესაც ისინი მათთან პირისპირ არიან, მაგრამ თუ არ არიან მათთან, არ კიცხავენ, ამასთან არც სხვებს აძლევენ იმის ნებას, რომ შეეცადონ მათზე რაიმეს თქმას.

31. ურთიერთსაუბრებისას განიშორეთ ყოველგვარი უხეშობა, რადგან მოკრძალებასა და კეთილგონიერებას მოაზროვნე ადამიანების დამშვენება უფრო მეტად ძალუძთ, ვიდრე ქალწულებისა, ვინაიდან ღვთისმოყვარე გონება სულის გამაბრწყინებელი სინათლეა, ისევე როგორც მზე - სხეულისა.

32. ყოველი სულიერი ვნების მოწევნისას გახსოვდეს, რომ ისინი, რომლებიც მართლაზროვნებენ და სურთ, რომ ყოველივე საკუთარი ჯეროვნად და უსაფრთხოდ განაგონ, არათუ ხრწნადი ნივთების ფლობას მიიჩნევენ საწადელად, არამედ - მართებულ და ჭეშმარიტ სწავლებებს, რადგან ამათგან ბედნიერდებიან ისინი. მართლაც, სიმდიდრე წარიპარება და უმძლავრესთაგან მიიტაცება. ასეთ დროს სწორედ სულის სათნოებაა ერთადერთი მყარი და განუძარცველი ქონება, რაც გადაარჩენს მის მფლობელებს სიკვდილის შემდეგ, რადგან ამგვარად განმსჯელთ ვერ წარიტაცებს ოცნებები სიმდიდრეზე და სხვა დანარჩენ სიამეებზე.

33. არ შეჰფერით არამდგრად და განუსწავლელ ადამიანებს, გამოსცადონ შერაცხილნი, ხოლო შერაცხილი ის კაცია, ვინც სათნოა ღვთისთვის, ვინც ბევრს მდუმარებს ან, თუ საუბრობს, მხოლოდ მცირედს, საჭიროს და ღვთისთვის სათნოს.

34. ისინი, რომლებიც მისდევენ სათნოებითსა და ღვთისმოყვარე მოღვაწეობას, ეშურებიან სულის სათნოებებს, როგორც მათ პირად მონაპოვარსა და მარადიულ შვებას, წუთიერთაგან კი ისე იშვებენ, როგორც ეს ნებადართულია და როგორც თვით ღმერთს მოუცია და ნებავს, ამასთან, ყოვლადი სიხარულითა და მადლიერებით იხმევენ მათ, თუმცა კი ფრიად ზომიერად, რადგან უხვად ჭამა ნივთიერ სხეულს აძლევს საზრდოს, ხოლო ღვთის ცოდნა, თავშეკავება, კეთილობა, ქველმოქმედება, კეთილმსახურება და უდრტვინველობა სულს განაღმრთობს.

35. ვინც უნდა იყოს ხელისუფალი, რომელიც მძლავრობს ჩვენზე, რომ აღვასრულოთ უღირსი და სულისმავნებელი საქმეები, ვერ ეუფლება ჩვენს სულს, თვითუფლებრივად რომ შექმნილა. ამგვარი მოძალადენი სხეულს ატუსაღებენ, მაგრამ არა ჩვენს არჩევანს, რომლის ბატონიც თვით მოაზროვნე ადამიანია იმ შემოქმედი ღვთის წყალობით, რომელიც უმძლავრესია ყოველგვარ ძალმოსილებაზე, ძალადობასა და ყოველგვარ ძლიერებაზე.

36. ვინც უბედურებად მიიჩნევს ფულის, შვილების, მონების, კიდევ სხვა რამ ავლადიდების დაკარგვას, იცოდეს მან, რომ, პირველ რიგში, ის იკმაროს, ღვთით რაც ებოძა, შემდეგ კი, რაჟამს დასჭირდება ამ ყოველივეს უკუმიგება - მზაობითა და კეთილგანწყობით; ნუ დაამძიმებს, ნურაგვარად, მათი მოკლება, უკეთ - უკუზღვა, რადგან ფლობდა იგი არათავისას, და კვლავ უკუზღო ეს ყოველივე.

37. ღირსეული ადამიანის საქმე ისაა, რომ არ გაყიდოს მან თავისუფალი ნება ქონების მოხვეჭაზე ფიქრით, თუნდაც რომ მეტად ბევრი იყოს, რაც მას ეძლევა, რადგან სიზმარს ჰგავს ყოფა და სიმდიდრესაც ბინდისფერი და ჟამმოკლე ზმანებანი აქვს.

38. ჭეშმარიტი ადამიანები იმდენად უნდა ესწრაფვოდნენ ღვთისმოყვარედ და სათნოებითად მოღვაწეობას, რომ მათი სათნოებითი ცხოვრება ელვარე იყოს სხვა ადამიანთა შორის, ისევე როგორც ელვარებს და შეიცნობა თეთრ ტანსაცმელში მცირე ზომის ძოწეული, სამკაულად დადებული მასზე, რადგან ამ სახით უფრო მტკიცედ იღვაწებენ ისინი სულის სათნოებათა გამო.

39. კეთილგონიერ ადამიანს მართებს განჭვრიტოს თავისი ძალები და თავის შიგნით სულიერი სათნოების შემმართებლობა, რომ ამ სახით განემზადოს იგი და შეერკინოს შემხვედრ ვნებებს, შესაბამისად იმ ძალებისა, მასში რომ არის, - ბუნებითად ღვთივბოძებულთა, - რადგან აქვს მას თავშეკავება სილამაზისა და ყოველგვარი სულისმავნებელი გულისთქმის წინააღმდეგ, ისევე როგორც მოთმინება - სიმძიმილთა და გაჭირვების წინააღმდეგ, ან კიდევ ძვირუხსენებლობა - გინებისა და მრისხანების წინააღმდეგ, და ასე შემდეგ.

40. შესაძლებელია, რომ გახდე კეთილი და ბრძენი კაცი, თუმცა არა მყისიერად, არამედ - გარჯილობით გულმოდგინებით, ცხოვრებით, გამოცდილებით, ჟამით, ღვწით და კეთილი საქმის მოწადინებით, ხოლო კეთილი და ღვთისმოყვარე ადამიანი ისაა, ვინც ჭეშმარიტად მცოდნეა ღვთისა და არ ცხრება, რომ უშურველად აკეთოს ყოველივე, რაც სათნოა ღვთისთვის, თუმცა ამგვარნი კაცნი იშვიათად იპოვებიან.

41. არ შეჰფერით ადამიანთა შორის შედარებით უუნაროებს, რომ თავიანთ თავს იმედი გადაუწურონ, მცონარება გამოიჩინონ ღვთისმოყვარე და სათნოებითი მოღვაწეობის მიმართ და უგულებელყონ იგი როგორც მათთვის მიუღწეველი და მიუწვდომელი. პირიქით, მართებთ მათ, რომ ძალუმად დაშვრენ და იზრუნონ საკუთარ თავზე, რადგან თუნდაც რომ ვერ შეძლონ მათ, სათნოების კვალობაზე მწვერვალამდე ეუფლონ ცხონებასაც, გულმოდგინებისა და მოწადინების შედეგად ან უკეთესნი გახდებიან ან, ყოველ შემთხვევაში, უარესნი არა, რაც არამცირედი სარგებელია სულისა.

42. ადამიანი, მოაზროვნეობის მიხედვით, უფლის გამოუთქმელ და საღვთო ძალას უკავშირდება, ხოლო სხეულებრივად კი მონათესავეობა აქვს მას ცხოველებთან; ამასთან, ერთი მხრივ, მცირედნი ვინმე, რომლებიც სრული და მოაზროვნე ადამიანები არიან, ესწრაფვიან, რომ ღმერთთან და მაცხოვართან ჰქონდეთ გონება და თანატომობა, ამას კი საქმეთაგან და სათნოებითი მოღვაწეობის კვალობაზე წარმოაჩენენ; მაგრამ, მეორე მხრივ, ადამიანთაგან უმრავლესნი, სულით უგუნურნი, განიშორებენ რა იმ საღვთო და უკვდავ ძეობილობას, სხეულის მკვდარი, დუხჭირი და ხანმოკლე ნათესაობისკენ მიდრკებიან, პირუტყვთა მსგავსად ხორცზე მზრუნველნი და აღგზნებულნი ვნებათაგან, და თავიანთ თავს ღვთისგან მიჯნავენ, ქვედაზიდავენ რა სულს ცათაგან უფსკრულისაკენ, გამომდინარე მის ნებათაგან.

43. მოაზროვნე კაცი, ღვთიურთან თანაზიარებისა და თანაშერთვის განმზრახი, არასოდეს შეეტრფობა რასმე მიწიერს ანდა მდაბალს, არამედ ზეციურთა და საუკუნოთა მიმართ აქვს მას გონება და იცის, რომ ნება ღვთისა სწორედ ესაა: ადამიანის ცხონება, რადგან იგია ადამიანებისთვის ყოველივე კარგის მიზეზი და წყარო საუკუნო სიკეთეებისა.

44. როდესაც იპოვი კამათისმოყვარეს ვინმეს, ჭეშმარიტებისა და სინამდვილის წინააღმდეგ მებრძოლს, შეწყვიტე დავა და დაუთმე ამგვარს, გონებით ერთიანად გაქვავებულს, რადგან ისევე როგორც საუკეთესო ღვინოებს უსარგებლოს ხდის ხენეში წყალი, ასევე, ცხოვრებითა და გონებით სათნოქმნილებსაც გახრწნაში აგდებს უკეთური საუბრები.

45. თუ მთელ გულმოდგინებასა და მონდომებას ვახმართ იმას, რომ გავერიდოთ სხეულებრივ სიკვდილს, რაოდენ უფრო გვმართებს გულმოდგინება სულიერი სიკვდილისგან განსარიდებლად, რადგან ცხონების მსურველს არაფერი აქვს ხელისშემშლელი, თუ არა მხოლოდ დაუდევრობა და მცონარება სულისა.

46. ისინი, რომლებსაც უმძიმთ შეიცნონ, თუ რა არის სასარგებლო და თვით მათ მიმართ სიკეთით თქმული, ამგვარნი, საფიქრებელია, არაჯანსაღად არიან, იმათ კი, რომლებმაც შეიცნეს ჭეშმარიტება, მაგრამ მაინც ურცხვად კამათისმოყვარეობენ, აზროვნებითი ნაწილი აქვთ მკვდარი და გაპირუტყვებულია მათი ზნეობა. არ იციან მათ ღმერთი, არცთუ მათი სულია განათებული.

47. ცხოველთა სახეობები სხვადასხვა საჭიროებისთვის შემოიყვანა ღმერთმა თავისი სიტყვით, - კერძოდ, ერთნი როგორც შესაჭმელნი, მეორენი როგორც მსახურნი, - ადამიანი კი შექმნა მან თავისდა მჭვრეტად, რომ მას, მადლიერს, განემარტთა უფლის საქმენი. ადამიანებიც ამასვე უნდა ეშურებოდნენ, რათა არ მოხდეს ისე, რომ მოკვდნენ ისინი როგორც ღვთისა და მის საქმეთა ვერმჭვრეტნი და ვერშემცნობელნი, ვით უგუნური პირუტყვები. მართებს კი ადამიანს იმის ცოდნა, რომ ღმერთს ძალუძს ყოველივე, ხოლო ყოვლისშემძლეს წინ ვერაფერი დაუდგება. პირიქით, არაფრისგან ყოველივე, რაც ინება, თავისი სიტყვით შექმნა მან და ქმნის ადამიანთა ცხონებისათვის.

48. ცაში მყოფები უკვდავნი არიან მათში არსებული სიკეთის გამო, მიწაზე მყოფნი კი - მოკვდავნი მათში არსებული თვითარჩევითი ბოროტის გამო, რაც შეემთხვევათ უგუნურთ თავიანთი მცონარებისა და ღვთის შესახებ უმეცრების გამო.

49. სიკვდილი იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც აცნობიერებენ მას, უკვდავებაა, მაგრამ უბირთათვის, რომლებიც ამას ვერ აცნობიერებენ, სიკვდილი სიკვდილია, უნდა გვეშინოდეს კი არა ამ სიკვდილისა, არამედ სულის წარწყმედისა, რაც არის უმეცრება ღვთისა, რადგან ისაა საშინელება სულისთვის.

50. ბოროტება ესაა ვნება ნივთისა. ამიტომ, შეუძლებელია, რომ სხეული ბოროტების გარეშე იყოს, მაგრამ მოაზროვნე სული, შეიცნობს რა ამას, განიფერთხავს ნივთის სიმძიმეს, რაც არის ბოროტება, და ამ სიმძიმისგან ზეამხედველი შეიცნობს ყოველთა ღმერთს, ხოლო სხეულს ეკრძალვის ვით მტერსა და თავის მოქიშპეს, არ სჯერა რა მისი. აი, ასე დაედგმის ღვთისგან გვირგვინი სულს როგორც უკეთურებისა და ნივთის ვნებათა მძლეველს.

51. ბოროტება, შეცნობილი სულის მიერ, უმყრალესი მხეცისებრ მოიძაგება, ვერშეცნობილი კი შეიყვარება იმისგან, ვინც მის შესახებ უმეცარია და ვისაც შემდეგ ატყვევებს იგი, იმონებს რა თავის მეტრფეს, რომელიც, გაუბედურებული და უბადრუკი, ვერ ხედავს და ვერ ცნობს თავისთვის სარგოს. პირიქით, იმას ფიქრობს, რომ ბოროტება ამშვენებს მას, და ამით ხარობს.

52. სპეტაკი სული, არის რა კეთილი, ღვთისგან ნათდება და ბრწყინდება. ასეთ დროს გონებაც კეთილს საზრობს და ღვთისმოყვარე სიტყვებს შობს. მაგრამ როდესაც სული ბოროტებისგან დაჭაობდება, ღმერთი განეკრძალვის მას, უკეთ, თვით სული განაშორებს თავის თავს ღვთისგან, და უკეთური ეშმაკები, მის გონებაში შეღწეულნი, უწმინდურ საქმეებს შთააგონებენ სულს, კერძოდ: მრუშობას, მკვლელობას, ტაცებას, ტაძართმძარცველობას და ასე შემდეგ, რაც კი საქმეა ეშმაკისა.

53. ღვთისმცოდნენი აღივსებიან ყოველგვარი კეთილი აზრით და ცათა მსურველნი ამ ცხოვრებას მოიძაგებენ, მაგრამ ამგვარნი არ მოსწონთ მრავალთ (ისევე როგორც, არც თავად ამათ მოსწონთ მრავალნი). ამის გამოა, რომ არა მხოლოდ სძაგთ ისინი, სასაცილოდაც იგდებენ მათ უგუნურთა სიმრავლენი; დაითმენენ კი, გასაჭირი რასაც შეამთხვევთ, რადგან იციან, ბოროტებად რაც უჩანთ მრავალთ, სიკეთე არის თავად მათთვის; მართლაც, ციურთა შემმეცნებელს რწმენა აქვს ღვთისა, და ესეც იცის, რომ ყოველივე ქმნილებაა მისი ნებისა. ვინც ამას ვერ ცნობს, ვერასოდეს ირწმუნებს იმას, რომ ეს სოფელი საქმეა ღვთისა და შექმნილია ადამიანის ცხონებისათვის.

54. ბოროტებისგან აღვსებულნი და უმეცრებით მთვრალნი ვერ ცნობენ ღმერთს, რადგან ვერ მღვიძარებენ სულით, მაგრამ ღმერთი გონითია და იგი, თუმც უხილავი, უცხადესია ხილულთა შორის, ისევე როგორც სხეულში სული, და თუ სხეული უძლურია მედეგობდეს სულის გარეშე, ამგვარადვე ყოველივე, რაც იხილვება და არსებობს, უძლურია ღვთის გარეშე მედეგი იყოს.

55. რისთვის შეიქმნა ადამიანი? იმისათვის, რომ მას, ღვთის ქმნილებათა შემმეცნებელს, ღმერთი ეხილვა და ედიდებინა იგი, - ადამიანის გამო ქმნილთა შემქმნელი, ხოლო გონება, ღვთის მოტრფიალე, სიკეთე არის უხილავი, ღირსეულთათვის ღვთით ბოძებული, მათი კეთილი ღვაწლისამებრ.

56. თავისუფალი ისაა, ვინც არ ემონება სიამეებს, არამედ აზრითა და კეთილგონიერებით ბატონობს სხეულზე და დიდი მადლიერებით კმაყოფილდება იმით, რაც ღვთით ებოძა, თუნდაც რომ მეტად კნინი იყოს ეს ნაბოძები, რადგან როდესაც ღვთისმოყვარე გონება და სული თანხმობაშია, მაშინ მშვიდობა აქვს მთელ სხეულს და უწადილობა, რადგან ინებებს რა სული, იშრიტება მთელი სხეულებრივი აღძრულობა.

57. ისინი, რომლებიც არ კმაყოფილდებიან იმით, საარსებოდ რაც მიეცათ, და მეტსა და მეტს ეშურებიან, თავიანთ თავს ვნებებს უმონებენ, რომლებიც აშფოთებენ სულს და შთაუგდებენ მას ფიქრებსა და წარმოსახვებს, რომ ცუდია ის ყოველივე, მას რომ ებოძა. ამასთან, ისევე როგორც ხელს უშლის ზომაზე გრძელი სამოსელი მოასპარეზეებს სრბოლაში, ამგვარადვე ზომაზე მეტი სიმდიდრის ჟინიც აბრკოლებს სულებს, იასპარეზონ ანთუ ცხონდნენ.

58. სადაც ვინმე იძულებით და თავისი ნების გარეშე მყოფობს, იქ საპყრობილეა მისთვის და სასჯელი. დაკმაყოფილდი, ამიტომ, იმით, რაც გაქვს, რათა არ მოხდეს ისე, რომ შენ, უმადურად მიმღებმა, შენდა შეუცნობლად დასაჯო შენივე თავი; ხოლო გზა ამისკენ ერთია: ამქვეყნიურთა მოძაგება.

59. ისევე როგორც მხედველობა ხილულთა შესაცნობად მოგვეცა ღვთისგან (თუ, ერთი მხრივ, რომელია თეთრი, მეორე მხრივ კი, როგორია მელნის ფერი), ამგვარადვე აზროვნებაც იმის გამო გვიბოძა ღმერთმა, რომ გავარჩიოთ, სულს რა არგებს. მაგრამ სურვილი, აზროვნებას გაშორებული, გემოთმოყვარეობას შობს და არ ანებებს სულს, რომ ცხონდეს იგი ანთუ ღმერთს შეერთოს.

60. ცოდვაა არა ბუნებითად ნამოქმედარი, არამედ - არჩევანისეული უკეთურება. არათუ ჭამაა ცოდვა (რომ ამ გზით, ყოველგვარი უკეთური ზრახვის გარეშე, სხეული ნარჩუნდებოდეს სიცოცხლეში), არამედ - უმადურებით, უშვერად და უზომოდ ჭამა. არცთუ სიწმინდით ხედვაა ცოდვა, არამედ შურით, ამპარტავნებით და განუძღომელად ხედვა; ასევე ცოდვაა არა სიმშვიდით სმენა, არამედ - მრისხანებით, არა - მოუზღუდველობა ენისა მადლობისა და ლოცვისთვის, არამედ - მოუზღუდველობა ენისა ავსიტყვაობისთვის; არა - ხელგარჯილობა ქველმოქმედებისთვის, არამედ - მკვლელობისა და ტაცებისათვის. ამგვარადვე, ყოველი ასო მაშინ სცოდავს, როდესაც იგი, ღთის ნების საწინააღმდეგოდ, სიკეთეთა ნაცვლად თვითარჩევითად მოქმედებს ბოროტს.

61. თუ გეეჭვება, რომ ყოველი ჩვენი ნამოქმედარი დაინახება ღვთისგან, დაუკვირდი: თუკი თვით შენ, რომელიც ადამიანი ხარ და მტვერი, ძალგიძს ერთსა და იმავე დროს ფიქრობდე და საზრობდე ყოველგვარი ადგილის შესახებ, რამდენად უფრო შეძლებს ამას ღმერთი, რომელიც მდოგვის მარცვლისებრ ხედავს ყველას და ნებისამებრ წარმოშობს და ზრდის ყოველივეს?

62. როდესაც ხშავ სახლის კარებს და მარტო რჩები, იცოდე, რომ თანამყოფია შენთან ის ანგელოზი, ღმერთმა რომ განუჩინა ყოველ ადამიანს, რომელსაც ბერძნები 'სახლის ანგელოზს" უწოდებენ. მარადმღვიძარეა იგი და მოუცთუნებელი; ყოველთვის შენთან თანამყოფია, ყველაფერს ხედავს და სიბნელისგან არ ბრკოლდება. მასთან ერთად [ხედავდე] ღმერთსაც, რომელიც მყოფობს ყველა ადგილას, რადგან არ არსებობს ადგილი ან რაიმე ნივთი, მასში რომ ღმერთი არ მკვიდრობდეს, როგორც ყოველთა უდიდესი და თავის ხელში ყოვლის მომცველი.

63. თუკი ჯარისკაცები კეისრისადმი ერთგულებას ინარჩუნებენ, რადგან მისგან იღებენ თავიანთ საზრდოს, რამდენად უფრო გვმართებს გულმოდგინება იმის გამო, რომ დაუდუმებელი ბაგეებით მოუკლებლად ვმადლობდეთ უფალს და ვაამებდეთ მას, რომელმაც ადამიანის გამო შექმნა ყოველივე?

64. ღვთისადმი მადლიერება და ღირსეული მოღვაწეობა ის ნაყოფია ადამიანისა, ღმერთს რომ ესათნოება. მიწის ნაყოფნი არათუ ერთ ჟამს მწიფდებიან, არამედ ხანგრძლივ დროში, წვიმებისა და ზრუნვის შედეგად. ამგვარადვე, ადამიანის ნაყოფიც სწორედ ღვაწლით, გარჯილობით, ხანგრძლივი დროით, გამძლეობით, თავშეკავებით და მოთმინებით იძენს ბრწყინვალებას, ხოლო თუ ოდესმე ამათ გამო ვიღაცებს ღვთისმოშიშად წარმოუჩნდები, არ ერწმუნო საკუთარ თავს, ვიდრე ჯერ კიდევ სხეულში ხარ და არ იფიქრო, რომ შენეულთაგან რაიმე სათნოა ღვთისთვის, რადგან იცოდე, ადვილი არ არის ადამიანისთვის უცოდველობის ბოლომდე დაცვა.

65. ადამიანთა შორის არაფერია სიტყვაზე უფრო უპატიოსნესი. იმგვარად ძალმოსილია სიტყვა, რომ სიტყვითა და მადლობით თვით ღმერთს ვმსახურებთ. მაგრამ უგვანი და უპატიო სიტყვების ხმარებით ჩვენს სულს ვგმობთ. ასე რომ, უგუნური ადამიანის საქმეა, თავის წარმოშობას ანდა ვისმე სხვას დასდოს ბრალი თავის ცოდვებში, მაშინ როცა თავისი ნებით მოიხმობს იგი უკეთურ სიტყვას ანდა საქმეს.

66. თუ სხეულის ვნებათა განკურნებას ვესწრაფვით, რაჟამს მათ გამო სასაცილო ვხდებით მავანთაგან, ბევრად მეტად იმას უნდა ვესწრაფოთ, რომ განვიკურნოთ სულის ვნებანი (მოველით რა განკითხვას ღვთის წინაშე), რომ არ აღმოვჩნდეთ უპატიონი ან სასაცილოდ ასაგდებნი, რადგან გვაქვს რა თვითუფლებრივობა, რაჟამს ვინებებთ ვნებათაგან განრიდებას, თუნდაც გვეწადოს უკეთური საქმეები, შევძლებთ ამას და არის კიდეც ჩვენსავე უფლებამოსილებაში ღვთისსათნოდ ცხოვრება. ვერც ვერასოდეს გვაიძულებს ვინმე, ჩვენს უნებურად ბოროტება ჩაგვადენინოს. აი, ამგვარად მოღვაწენი გავხდებით კიდეც ღირსნი ღვთისა და ანგელოზთაებრ ცათა მკვიდრნი.

67. თუ ინებებ, მონა ხდები ვნებებისა; თუ ინებებ, თავისუფალი ხარ და არ მოუდრკები ვნებებს, რადგან ღმერთმა თვითუფლებრივად შეგქმნა შენ და ვინც დასძლევს ხორცის ვნებებს, უკვდავების გვირგვინს დაიდგამს, ვინაიდან ვნებები რომ არ ყოფილიყო, არც სათნოება იქნებოდა, არც გვირგვინები, ღვთისგან ღირსეულთ რომ ენიჭება.

68. ისინი, რომლებიც ვერ ხედავენ, რა არის მათთვის სასარგებლო და არ იციან, კარგი რაა, დაბრმავებულნი არიან სულით და დახშული აქვთ განსჯის უნარი. ამიტომ, არ გვმართებს, რომ მათ მივაპყროთ ჩვენი გონება, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ჩვენც, როგორც ბრმები, იძულებით მათებრ დავეცეთ განუკრძალველად.

69. მცოდველთა მიმართ ნუ განვრისხდებით, თუნდაც რომ დანაშაული იყოს, რაც ჩაიდინეს, ღირსი სასჯელისა, არამედ, როგორც თვით სამართალი მოითხოვს ამას, დამნაშავეთა მოქცევა გვმართებს და დასჯაც მათი, თუ საჭიროა, ან თვით ჩვენგანვე ან სხვათა მიერ, მაგრამ მათ მიმართ განრისხება ან გულისწყრომა არ ეგების, რადგან რისხვა ვნების შესაბამისად მოქმედებს მხოლოდ, არათუ - განმსჯელობისა და სიმართლის ნიშნით. ამასთან, არც ის გვმართებს, რომ ვიწონებდეთ არაჯეროვნად შემწყალებლებს, თუმცა კი სწორედ სიკეთისა და სიმართლის გამო უნდა ვსჯიდეთ უკეთურებს და არა - იმ რისხვის გამო, თვით ჩვენივე ვნება რომ არის.

70. მარტოოდენ სულის სიმდიდრეა უსაფრთხო და განუძარცველი, ხოლო ეს არის: სათნოებითი და ღვთისსაწადი მოღვაწეობა, კეთილ საქმეთა ცოდნა და ქმნა, რადგან სიმდიდრე ამ სოფლისა - ბრმა მეგზურია და უგუნური თანამბჭობი; ვინც კი მოიხმარს ამ სიმდიდრეს ბოროტად და განსაცხომელად, წარიწყმედს კიდეც თავის უგრძნობ სულს.

71. მართებთ ადამიანებს ან არაფერს ფლობდნენ ზედმეტს, ანდა თუ ფლობენ, იცოდნენ მტკიცედ: ყოველივე ამა სოფლისა ბუნებითად განხრწნადია, ადვილად უკუწარსატაცი, მისაძაგები და შემუსრვადი; ამიტომაც, შემთხვევითთა გამო არ მართებთ მათ სულმოკლეობა.

72. სხეულებრივი ტკივილები, იცოდე, ბუნებითად ეთვისება სხეულს. როგორც ხრწნადსა და ნივთიერს. ამიტომაც მართებს განსწავლულ სულს ზემოხსენებულ ვნებათა მიმართ მადლიერებით გამოავლინოს გამძლეობა და მოთმინება, და არ აყვედროს ღმერთს, რატომ შექმნა მან სხეული.

73. ოლიმპიადებზე მოასპარეზეებს გვირგვინი დაედგმით არათუ ერთისა და ორის დაძლევის გამო, არამედ მხოლოდ მაშინ, როდესაც სძლევენ ისინი მათთან მორკინალს ყველას. სწორედ ასევე, ვისაც კი ღვთისგან გვირგვინი ნებავს, მართებს იმგვარად ავარჯიშოს თავისი სული, საღად რომ საჯოს არა მხოლოდ სხეულებრივ საქმეთა გამო, არამედ იმათ გამოც, რაც ეხება მომხვეჭელობას, მტაცებლობას, მოშურნეობას, გემოთსიამეს, ფუჭ დიდებას, მაგინებლობას, აგრეთვე სიკვდილს და სხვა ამგვარს.

74. არათუ ადამიანთა ქების გამო უნდა ვესწრაფოთ ღირსეულ და ღვთისმოყვარე მოღვაწეობას, არამედ გამოვირჩევდეთ სათნო ცხოვრებას ჩვენი სულის ცხონებისათვის, რადგან სიკვდილი ყოველდღიურად მოჩანს ჩვენს თვალწინ და ყოველივე კაცობრივი არამდგრადია.

75. ჩვენს უფლებამოსილებაშია კეთილგონივრულად რომ ვიცხოვროთ, მაგრამ ის, რომ გავმდიდრდეთ, ჩვენს უფლებამოსილებაში არ არის. რატომ? იმიტომ, რომ განა არ დაგვჭირდება ჩვენი სულის დაგმობა ამ სწრაფწარმავალი სიმდიდრის გამო, რაც ზმანებაა და რისი ფლობის ძალმოსილებაც არ გაგვაჩნია? ნუთუ მარტოოდენ სიმდიდრის ჟინი უნდა გვქონდეს? ჰოი, რა უგუნურად მიმოვიქცევით, არ ვიცით რა, რომ ყველა სათნოებაზე უწინარესი მდაბალცნობიერებაა, ისევე როგორც ყველა ვნებაზე უწინარესი ესაა ნაყროვანება და ამქვეყნიურთა გულისთქმა.

76. გონიერთ მართებთ განუწყვეტლივ იხსენებდნენ, რომ ამ ცხოვრებაში მცირედი და ხანმოკლე შრომის დათმენით სიკვდილის შემდეგ უდიდესი სიამითა და საუკუნო ლხენით ვიშვებთ ადამიანები. ამიტომ, ვინც ერკინება ვნებებს და სურს, რომ გვირგვინი მიიღოს ღვთისგან, თუ დაეცემა, ნუ აღმოჩნდება სულმოკლე, ნუ დაახანებს დაცემულობაში და სასოს ნუ წარუკვეთს თავის თავს, არამედ აღდგეს და კვლავ იბრძოლოს, კვლავ იზრუნოს გვირგვინისათვის ვიდრე უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე, შემთხვეული დაცემისგან წამომართულმა, რადგან სხეულებრივი ჯაფა სათნოებათა საჭურველია და იგი მაცხოვნებელი ხდება სულისთვის.

77. ცხოვრებისეული განსაცდელნი ადამიანებს იმ მებრძოლებად ხდის, ღვთისგან გვირგვინის მიღების ღირსნი რომ არიან. ამიტომ, საჭიროა, რომ ამ ცხოვრებაში ყოველივე ამქვეყნიურისადმი მოაკვდინონ მათ თავიანთი სხეულებრივი ნაწილები, რადგან მკვდარი ამქვეყნიურზე არაფერზე წუხს.

78. არ შეჰფერის მოაზროვნე და ღვაწლში მყოფ სულს, ერთბაშად დაუფრთხეს და შეუშინდეს შემთხვეულ ვნებებს, რათა არ გახდეს იგი დასაცინი როგორც მშიშარა, რადგან ცხოვრებისეულ ზმანებათაგან შეშფოთებული სული განუდგება ჯეროვანს, მაშინ როცა სწორედ ჩვენი სულიერი სათნოებანია, საუკუნო სიკეთეებისკენ რომ მიგვიძღვიან, თვითარჩევითი ბოროტებანი კი სასჯელთა მიზეზად უხდებიან ადამიანებს.

79. მოაზროვნე ადამიანს ერკინებიან სულის ვნებები მასში მყოფი არამოაზროვნეობითი გრძნობების მიერ. სხეულებრივი გრძნობის ორგანო ხუთია: მხედველობა, ყნოსვა, სმენა, გემოვნება და შეხება. აი, ამ ხუთი გრძნობის ორგანოს მიერ თავისი ოთხი ვნების ქვეშ ექცევა და ტყვევდება უბადრუკი სული, ხოლო ეს ოთხი ვნება სულისა შემდეგია: ფუჭი დიდება, სიამეთნდომა, მრისხანება და სიმხდალე. ამიტომ, როდესაც ადამიანი აზროვნებისა და განსჯის შედეგად ღირსეულად წარმართავს ბრძოლას, შეიპყრობს რა და დაამარცხებს ვნებებს, მეტად აღარც გამოცდის იგი მათგან თავდასხმას. პირიქით, სულს დაიმშვიდებს და გვირგვინსაც მიიღებს ღვთისგან როგორც მძლეველი.

80. სასტუმროებში მყოფთაგან ნაწილი საწოლს იღებს, სხვებს კი არა აქვთ საწოლი და იატაკზე სძინავთ, თუმცა იმათზე არანაკლებ ხვრინავენ, რომლებიც საწოლებზე წვანან, და ღამის გასვლას დალოდებულნი განთიადზე ტოვებენ სასტუმროს საწოლს, ერთად გადიან რა ყველანი, და რაც მათია, ის მიაქვთ მხოლოდ. სწორედ ასევე, ამ ცხოვრებაში შემოსულთაგან ყველა, - ზომიერად მცხოვრებიც და ისიც, დიდებაში და სიმდიდრეში რომ უცხოვრია, - ამა ყოფიდან ისე გადის, ვით სასტუმროდან, არ მიაქვს რა თან არაფერი ამა ქვეყნის შვებისა და სიმდიდრისგან, თუ არა მხოლოდ თავისივე საქმეები, კარგი და ცუდი, ამ ცხოვრებაში რაც აკეთა.

81. თუ ზეაღმატებული უფლებამოსილება გაქვს, იოლად ნურავის დაემუქრები სიკვდილით, იცი რა, რომ ბუნებითად შენც სიკვდილის ქვეშ ხარ და რომ ისევე განიძარცვავს სული სხეულს, როგორც უკანასკნელ შესამოსელს. ამის აშკარად მცოდნემ თავმდაბლობა იღვაწე და როდესაც სიკეთეს გააკეთებ, დღემუდამ ჰმადლობდე ღმერთს, რადგან ვინც უწყალოა, არა აქვს მას სათნოება თავის თავში.

82. სიკვდილისგან განრიდება შეუძლებელია და განუხორციელებელი. ამის მცოდნე ჭეშმარიტად მოაზროვნე ადამიანები, სათნოებებში და ღვთისმოყვარე მსჯელობაში გაწვრთნილები, იღებენ სიკვდილს კვნესის, შიშისა და მოთქმის გარეშე, იაზრებენ რა როგორც მის გარდაუვალობას, ასევე მის მიერ ამა ყოფის ბოროტებათაგან თავის დაღწევას.

83. ისინი, რომლებიც ივიწყებენ ღირსეულ და ღვთისსათნო მოღვაწეობას და არ დამაშვრალობენ მართალი და ღვთისმოყვარე დოგმატების გამო, არათუ უნდა მოვიძაგოთ, არამედ უმალ გვებრალებოდეს როგორც განმსჯელობითი უნარის დამკარგავნი, და გულითა და გონებით ბრმები, რადგან ბოროტებას ისე იღებენ, როგორც სიკეთეს და უმეცრებისგან წარწყმდებიან. ვერ ცნობენ ისინი ღმერთს, - ეს სამგზის საბრალონი და სულით უგუნურნი.

84. ერიდე მრავალთა წინაშე კეთილმსახურებისა და კარგი ცხოვრების შესახებ სიტყვების თქმას. არა იმიტომ, რომ მშურს მათთვის, არამედ იმიტომ, რომ ამ უგუნურთა წინაშე, ვფიქრობ, სასაცილო გამოჩნდები, რადგან "მსგავსი მსგავსით ხარობს", ამგვარ სიტყვებს კი მსმენელები ცოტა ჰყავს, - ალბათ ძალიან იშვიათნი; ამიტომაც, უმჯობესია, არ ისაუბრო, რადგან ეს არ იქნება ის, რაც ნებავს ღმერთს ადამიანთა საცხონებლად.

85. სული თანაივნებს სხეულთან ერთად, სხეული კი არ არის თანავნებული სულთან. მაგალითად, სხეულის გაკვეთისას თანაივნებს სულიც, ისევე როგორც სხეულის გაძლიერებისა და გაჯანმრთელებისას ტკბობაშია სულის ვნებებიც, მაგრამ, მეორე მხრივ, როდესაც სული ფიქრებითაა შეპყრობილი, სხეულიც მასთან ერთად როდი ეძლევა ფიქრებს, არის რა იგი თავისთვის მარტოდშთენილი, ხოლო ფიქრებით შეპყრობილობა ვნებაა სულისა, ისევე როგორც უმეცრება, ამპარტავნება, ურწმუნოება, ანგარება, მძულვარება, მოშურნეობა, მრისხანება, სულმოკლეობა, ფუჭი დიდება, პატივმოყვარეობა, ორგონებობა, სიკეთისადმი უგრძნობლობა და სხვა ამგვარი, რაც კი სულისგან იმოქმედება.

86. ღვთის შესახებ მოფიქრალი კეთილმსახური იყავ: უშურველი, სახიერი, კეთილგონიერი, მდაბალი, ძალისამებრ გამცემი, გულღია, კამათის არმოყვარე და სხვა ამგვარი, რადგან სწორედ ესაა წარუპარველი განძი სულისა - ღმერთს ვესათნოოთ ამათ მიერ; ამასთან, ნურავის განვსჯით და ნუ ვიტყვით ვინმეს შესახებ, რომ ეს ვიღაც ბოროტია და რომ სცოდა მან; უმჯობესია, მოვიძიოთ ჩვენი სიავე და ჩვენვე ვსაჯოთ ჩვენი საქმე, არის კი იგი სათნო ღვთისა, რადგან ჩვენთვის რა, თუკი ვინმე უკეთურია.

87. ჭეშმარიტი ადამიანი იმას ცდილობს, კეთილმსახური იყოს, ხოლო კეთილმსახური ისაა, ვისაც არ სურს რაიმე უცხო, ადამიანისთვის კი უცხოა ყველაფერი, რაც ქმნილებაა. ამიტომ, ყოველივეს მოიძაგებს იგი როგორც ღვთის ხატად მყოფი, ხოლო ღვთის ხატი მაშინ ხდება, მართლად როს იღწვის და ღვთისთვის სათნოდ, მაგრამ არ ძალუძს ამგვარი გახდეს, თუ ამქვეყნიურს არ განუდგება; ღვთისმოყვარე გონების მქონემ იცის მთელი ის სულიერი სარგებლობა და ღვთისმოსაობა, მისგან რაც ქმნილა. ღვთისმოყვარე კაცი სხვას არავის კიცხავს იმაში, რაშიც თვით სცოდა, ეს კი ნიშანია ცხონებადი სულისა.

88. ისინი, რომლებიც ძალადობით ცდილობენ წუთიერი სიმდიდრის ფლობას და უყვართ სწრაფვა უკეთური საქმეებისკენ, უმეცარნი არიან რა სიკვდილისა და საკუთარი სულის წარწყმედისა (ამასთან, ვერც ჭვრეტენ მათთვის სასარგებლოს ეს უბადრუკნი), არ იაზრებენ, სიკვდილის შემდეგ როგორ ტანჯავს ადამიანს უკეთურება.

89. ბოროტება ნივთის ვნებაა, მაგრამ ამის მიზეზი ღმერთი როდია, რომელმაც მიჰმადლა ადამიანებს მცოდნეობა, მეცნიერება, სიკეთისა და ბოროტების განსჯის უნარი, თვითუფლებრივობა. ბოროტების ვნებათმშობელი ადამიანთა უღვაწობა და მცონარებაა, ღმერთს კი ბრალი არანაირად არ დაედება. ეშმაკებიც ხომ ნებელობითი არჩევანით გახდნენ ბოროტნი, ისევე როგორც ადამიანთაგან უმრავლესნი.

90. კეთილმსახურებით მცხოვრები ადამიანი არ ანებებს უკეთურებას, რომ მის სულში შემოაღწიოს, ხოლო როდესაც მასში ბოროტება არ არის, სულით უსაფრთხოდ და უვნებლად ჰგიეს იგი; ვერც მრუდე ეშმა, ვერც ბედისწერა ვერ იპყრობს ამგვართ, რადგან ღმერთი უკეთურთაგან განარიდებს მათ და ცხოვრობენ ისინი უვნებელნი, დაცულნი, ღვთისმსგავსნი. თუნდაც რომ ვინმემ შეაქოს ამგვარი კაცი, დასცინებს იგი თავის თავში თავის მეხოტბეს; თუნდაც გაკიცხონ, თავის თავს არ დაიცავს მაყვედრელთაგან, რადგან არც მის შესახებ ნათქვამთა გამო მრისხანებს იგი.

91. ბოროტება ბუნებას თან ახლავს, როგორც ჟანგი სპილენძს და ჭუჭყი სხეულს, მაგრამ არც სპილენძის ოსტატს შეუქმნია ჟანგი, არც მშობლებს - ჭუჭყი. ამგვარადვე, არც ღმერთს შეუქმნია ბოროტება. პირიქით, მისცა მან ადამიანს ცოდნაც და განსჯაც, რომ გაჰქცეოდა იგი ბოროტებას, ეცოდინებოდა რა, რომ ივნებდა და გაიტანჯებოდა მისგან. ამიტომაც, შენც ფხიზლად ჭვრიტე, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ძალაუფლებითა და სიმდიდრით ბედნიერი ადამიანის დანახვაზე ეშმაკისგან მოხიბლულმა ნეტარჰყო იგი, არამედ მყისვე სიკვდილი გქონდეს თვალწინ და მაშინ არანაირ ბოროტებას, არაფერს ამქვეყნიურს არასოდეს აღარ ისურვებ.

92. ჩვენმა ღმერთმა ზეცაში მყოფთ უკვდავება მიჰმადლა, ამქვეყნად მკვიდრთ კი ცვალებადობა შეუქმნა. ყველაფერს სიცოცხლე და მოძრაობა მიანიჭა მან, მაგრამ ყველაფერი ეს - ადამიანისთვის. ამიტომაც, ნუ მიგიტაცებს ამქვეყნიური ზმანება ეშმაკისა, უკეთურ ზრახვებს რომ შთაუგდებს სულს, არამედ მყისვე გაიხსენე ზეციური სიკეთენი და შენს თავს უთხარი: თუკი ვისურვებ, ჩემს ნებაზეა, რომ დავძლიო ეს შემოტევაც ვნებისა, ვერ დავძლევ კი, თუ პირიქით, იმას ვისურვებ, რომ შევისრულო ჩემეული სიამეთნდომა. აი, ეს იღვაწე, რასაც ძალუძს აცხოვნოს შენი სული.

93. სიცოცხლე ესაა გონების, სულისა და სხეულის ერთობა და თანაშერთვა, სიკვდილი კი არის არა თანაშერთულთა მოსპობა, არამედ დარღვევა მათი კავშირისა, რადგან ღვთისგან ნარჩუნდება ყველა მათგანი რღვევის შემდეგაც.

94. გონება სული არ არის, არამედ საბოძვარი ღვთისა, სულის მხსნელი. ღვთისსათნო გონება წინ მიურბის სულს და მოძღვრავს მას, რომ, ერთი მხრივ, მოიძაგოს წუთიერნი, ნივთიერნი და ხრწნადნი, მეორე მხრივ კი, შეეტრფოდეს საუკუნო, უხრწნელ და უნივთო სიკეთეებს, ისე რომ, სხეულით მავალი ადამიანი, ამავე დროს, გონების გზით შემცნობი და განმჭვრეტი იყოს იმ ყველაფრისა, რაც ზეცაშია, ღვთის გარშემოა; სწორედ ამგვარი ღვთისმოყვარე გონებაა ადამიანის სულისთვის ქველმოქმედი, მისი ცხონება.

95. სხეულს შემსჭვალული სული მყისვე წუხილითა და გემოთმოყვარეობით ბნელდება და წარიწყმიდება, ეს წუხილი და გემოთმოყვარეობა კი თითქოსდა სითხეებია სხეულისა67. რაც შეეხება ღვთისმოყვარე გონებას, საწინააღმდეგოს მოქმედებს იგი, რადგან ამწუხრებს სხეულს და გამოიხსნის სულს, როდესაც მკურნალისებრ კვეთს ან წვავს სხეულს.

96. ის სულები, რომლებიც აზროვნების მიერ არ ილაგმებიან და გონების მიერ არ იმართებიან, რომ ამ გზით ჩაიხშოს, მოითოკოს და იმართოს მათი ვნებები (ესე იგი მათი წუხილი და სიამეთმოსურნეობა), ასეთი სულები პირუტყვი ცხოველების მსგავსად იღუპებიან, რაჟამს, ცხენებისგან ძლეული მეეტლისებრ, წარიტაცება აზროვნება ვნებათა მიერ.

97. სულის უდიდესი სნეულება, დაღუპვა და წარწყმედა არის არცოდნა ღვთისა, რომელმაც ყოველივე შექმნა ადამიანისთვის და მიუბოძა მას გონება და სიტყვა; ამათ მიერ ზეაფრენილი ადამიანი ღმერთს შეერთვის, შეიმეცნებს რა და ადიდებს მას.

98. სული იმყოფება სხეულში, სულში კი არის გონება, ხოლო გონებაში - სიტყვა, რომელთა მიერ შემეცნებული და განდიდებული ღმერთი უკვდავყოფს სულს, ანიჭებს რა მას უხრწნელებასა და შვებას, რადგან ღმერთმა ოდენ სიკეთისა გამო მიჰმადლა არსებობა ქმნილებებს.

99. როდესაც ღმერთმა თვითუფლებრივად შექმნა ადამიანი, როგორც უშურველმა და კეთილმა, მიანიჭა კიდეც მას შემძლეობა იმისა, რომ სურვილისამებრ გამხდარიყო სათნო ღვთისა, ღმერთს კი ის ესათნოება, რომ ადამიანში არ იყოს ბოროტება. მართლაც, თუ ადამიანებისთვისაც, ერთი მხრივ, საქებარია კარგი საქმენი და ღირსეული ღვთისმოყვარე სულის სათნოებანი, მეორე მხრივ კი დასაგმობია სამარცხვინო და უკეთური მოქმედებანი, რაოდენ მეტად - ღვთისთვის, რომელსაც ნებავს, რომ ადამიანის ცხონება მოხდეს?

100. სიკეთეებს ადამიანი იღებს ღვთისგან როგორც კეთილისგან, რადგან სწორედ ამის გამო შექმნა იგი ღმერთმა. რაც შეეხება უკეთურებებს, ისინი თვით ადამიანმა მოუზიდა თავის თავს თავისივე თავისგან და თავისვე თავში არსებული ბოროტებისგან, სიამეთმოსურნეობისგან და უგრძნობელობისგან.

101. განსჯის უნარს მოკლებული სული, უკვდავად მყოფი და მეპატრონე სხეულისა, გემოთმოყვარეობის გამო ემონება სხეულს, ვერ ხვდება რა, რომ სხეულის შვება დაზიანებაა სულისა, და იგი, გრძნობადაკარგული და გასულელებული, სხეულის შვებაზე ზრუნავს.

102. ღმერთი კეთილია, ადამიანი - უკეთური. არაფერია ბოროტი ცაში, არაფერია კეთილი მიწაზე, მოაზროვნე ადამიანი კი უმჯობესს გამოირჩევს და ცნობს ყოველთა ღმერთს, ჰმადლობს და უგალობს მას, და ვიდრე სიკვდილამდე მოძაგებული ჰყავს სხეული, არ ანებებს რა მას დაიკმაყოფილოს უკეთური სურვილები, იცის რა მათი წარმწყმედელობა და ზემოქმედების ძალა.

103. უკეთურ კაცს უყვარს ანგარება, მოიძაგებს კი სამართლიანობას, არ იაზრებს რა არც ამ ცხოვრების უმტკიცობას, უმდგრადობასა და სწრაფწარმავლობას, არცთუ სიკვდილის მოუსყიდველობასა და ულმობელობას უფიქრდება იგი. თუ, ამასთან, მოხუცი კაცია ამგვარად სამარცხვინო და უგუნური, იგი როგორც დამპალი ძელი გამოუსადეგარი ხდება რაიმეში გამოსაყენებლად.

104. ისევე როგორც სამწუხაროთა განცდის შემდეგ ხდება ჩვენთვის შესაგრძნობი სიამეები და სიხარული, რადგან ვერასოდეს შესვამს სიამოვნებით ვინმე, ვისაც არ მოსწყურებია, ვერც შეჭამს სიამოვნებით, ვისაც არ მოშიებია, ვერც სიამოვნებით დაიძინებს, ვინც მეტისმეტად არ დაქანცულა, ვერც სიხარულის გრძნობა ექნება, ვისაც ადრე მწუხარება არ ჰქონია, ამგვარადვე ვერც საუკუნო სიკეთეებით დავტკბებით ჩვენ, თუ ამ საწუთროს არ მოვიძაგებთ.

105. სიტყვა გონების მსახურია, რადგან გონებას რაც ნებავს, სწორედ იმას განმარტავს სიტყვა.

106. გონება ყველაფერს ხედავს, - იმასაც, რაც ცაშია, - და არაფერი აბნელებს მას, თუ არა მხოლოდ ცოდვა, ხოლო განწმენდილისთვის არაფერია ჩაუწვდომელი, ისევე როგორც სიტყვისთვის - გამოუთქმელი.

107. სხეულის გამო ადამიანი მოკვდავია, გონებისა და სიტყვის გამო - უკვდავი. მდუმარებ რა, აზროვნებ; აზროვნებ რა, მეტყველებ, რადგან გონება დუმილში შობს სიტყვას, ხოლო ღვთისადმი აღვლენილი მადლიერების სიტყვა ადამიანის ცხონებად გვევლინება.

108. ვინც განუსჯელად ლაპარაკობს, გონება არა აქვს მას, რადგან მეტყველებს ფიქრის გარეშე. მაგრამ განჭვრიტე, რისი ქმნა გარგებს, რომ სული აცხოვნო.

109. გონების მქონე და სულისმარგებელი სიტყვა საბოძვარია ღვთისა, ისევე როგორც, მეორე მხრივ, ყბედობით აღსავსე სიტყვა, ცისა და მიწის საზომთა და მანძილთა, აგრეთვე, მზის და ვარსკვლავების სიდიდეთა მაძიებელი, გამონაგონია ამაოდმოქმედი ადამიანისა, რადგან სწორედ ფუჭმედიდი ადამიანი ეძიებს იმას, რასაც სარგებლობა არაფერი აქვს, ცდილობს რა საცრით წყლის ამოხაპვას. მართლაც, ამ ყოველივეს გამოკვლევა ადამიანს არ შეუძლია.

110. არავის ძალუძს ცას უყუროს და შეიმეცნოს ციურნი, თუ არა მხოლოდ იმ ადამიანს, რომელიც სათნოებით ცხოვრებას ირჩევს, რომელიც იმეცნებს და ადიდებს იმას, ვინც შექმნა ცა ადამიანის ცხონებისა და სიცოცხლისათვის, რადგან ამგვარმა ღვთისმოყვარე ადამიანმა მტკიცედ იცის, რომ ღვთის გარეშე არ არსებობს არაფერი. არის კი ღმერთი ყველგან და ყველაფერში, რადგან შემოუსაზღვრავია იგი.

111. ისევე როგორც დედისეული საშოდან გამოდის ადამიანი, ამგვარადვე გამოდის სხეულიდან სული შიშველი, - ზოგი განწმენდილი და ნათლიერი, ზოგი - ცთომილებებით შემწიკვლული, ზოგიც - გაშავებული მრავალგვარი შეცოდებებით. ამიტომ, მოაზროვნე და ღვთისმოყვარე სული, სიკვდილის შემდგომ უბედურებათა გამო მოფიქრალი და მათი განმსჯელი, კეთილმსახურებით მოღვაწეობს, რათა არ მოხდეს ისე, რომ დაისაჯოს და ჩავარდეს იმ გასაჭირში, რადგან ურწმუნონი6 უღვთონი და შემცოდენი, სულით უგუნურნი, სწორედ იმქვეყნიურთ უგულებელყოფენ.

112. ისევე როგორც მუცლიდან გამოსულს არ გახსოვს ის, რაც მუცელში იყო, ამგვარადვე სხეულიდან გასულსაც არ გემახსოვრება ის, რაც სხეულშია.

113. ისევე როგორც მუცლიდან გამოსული უკეთესი და უმჯობესი გახდი სხეულით, ასევე სხეულიდან განწმენდილად და უმწიკვლოდ გამოსული უფრო უკეთესი იქნები და უხრწნელი, ცათა შინა დამკვიდრებული.

114. ისევე როგორც მუცელში დასრულებული სხეული აუცილებლად უნდა იშვას, ამგვარადვე სულიც, სხეულში ღვთივგანსაზღვრული ჟამის აღმსრულებელი, აუცილებლად უნდა გამოვიდეს სხეულიდან.

115. როგორც ეპყრობი სულს, სხეულში მყოფს, ასევე მოგეპყრობა ისიც შენ, სხეულიდან გასული, რადგან ვინც აქ სხეულს კარგად და განცხრომით ეპყრობა, თავის თავს ცუდად მოეპყრო იგი სიკვდილის შემდეგ, ვინაიდან დაგმო მან თავისი სული როგორც უგუნურმა.

116. ისევე როგორც დედის მუცლისგან დასრულების გარეშე გამოსულ სხეულს არ ძალუძს გაზრდა, ასევე სხეულიდან გამოსულ იმ სულსაც, რომელიც ღირსეული მოღვაწეობის გზით არ წარმატებულა ღვთის ცოდნაში, არ ძალუძს ცხონდეს ან ღმერთს შეერთოს.

117. სულთან შეერთებული სხეული მუცლის სიბნელიდან სინათლეზე გამოდის, ხოლო სხეულს შეერთებული სული სხეულის წყვდიადს თანაშეეკვრის. ამიტომ, საჭიროა მოვიძაგოთ და განვსწავლოთ სხეული როგორც სულის მტრად და მეტოქედ მყოფი, რადგან სანოვაგეთა და საამურ საჭმელთა სიმრავლე უკეთურ ვნებებს აღუძრავს ადამიანს, ხოლო მუცლის მოზღუდვა ამდაბლებს ვნებებს და აცხოვნებს სულს.

118. სხეულის მხედველობის ორგანო თვალებია, სულის მხედველობის ორგანო კი - გონება, და როგორც უთვალო სხეული ბრმაა და ვერ ხედავს მზეს, რომელიც მთელ ამ მიწასა და ზღვას ანათებს, არცთუ ის ძალუძს, რომ სინათლით დატკბეს, ამგვარადვე სულიც, კეთილი გონებისა დაღირსეული მოღვაწეობის არმქონე, ბრმაა და ვერ ცნობს ყოვლიერების შემოქმედ და კეთილმოქმედ ღმერთს, არცთუ ადიდებს მას და არც ის ძალუძს, რომ მისეული უხრწნელებითა და საუკუნო სიკეთეებით დატკბეს.

119. სულის უგრძნობლობა და სისულელე უმეცრებაა ღვთისა, რადგან ბოროტება სწორედ უმეცრებისგან იშვება, ხოლო სიკეთე ღვთისმცოდნეობისგან შთაარსდება ადამიანებში და აცხოვნებს სულს. ამიტომ, თუ იმას ეცდები, რომ არ შეისრულო შენი სურვილები, როგორც მღვიძარემ და ღვთის შემცნობმა, სათნოებათა მიმართ გექნება გონება, მაგრამ თუ დაეშურები იმას, რომ შენი უკეთური სურვილები სიამტკბილობით შეისრულო, ღვთის უმეცრებით მთვრალი წარწყმდები როგორც პირუტყვი, არ ფიქრობ რა იმ გასაჭირზე, სიკვდილის შემდეგ რომ შეგემთხვევა.

120. წინაგანგებაა ის, რაც საღვთო აუცილებლობის შესაბამისად ხდება, როგორც, მაგალითად, ყოველდღიური ამოსვლა და ჩასვლა მზისა და მიწისგან ნაყოფის აღმოცენება. ამგვარადვე, თავის მხრივ, რჯულად ის ითქმის, რაც ადამიანური აუცილებლობის შესაბამისად ხდება, ყველაფერი კი სწორედ ადამიანის გამო შეიქმნა.

121. რასაც კი აკეთებს ღმერთი, როგორც კეთილი, ადამიანისთვის აკეთებს, ხოლო რასაც ადამიანი აკეთებს, თავისთვის აკეთებს, - კარგსაც და ცუდსაც. იმისათვის, რომ არ გიკვირდეს უკეთურთა კეთილდღეობა, იცოდე, რომ ისევე როგორც ქალაქები აძლევენ სარჩოს ჯალათებს, თუმცა კი ამით მათ უსაშინლეს არჩევანს როდი აქებენ, არამედ სწორედ მათ მიერ სჯიან იმათ, რომლებიც სასჯელს იმსახურებენ, ამგვარადვე ღმერთიც ანებებს უკეთურ ადამიანებს, იბატონონ ამ ცხოვრებაზე, რომ მათი გზით დაისაჯოს, ვინც უღირსია, თუმცა შემდეგ ესენიც სასჯელს გადაეცემიან, რადგან მათ არათუ ღვთისადმი მსახურების გამო, არამედ საკუთარ უკეთურებას დამონებულებმა, ბოროტება გაუკეთეს ადამიანებს.

122. კერპთა მოთაყვანეებს რომ შეეცნოთ და გულით დაენახათ, რას სცემდნენ თაყვანს, არ შეცდებოდნენ ეს უბადრუკნი კეთილმსახურებისგან, არამედ ღვთისგან ქმნილთა და ქმნადთა კეთილშემკობილობის, წესრიგისა და წინაგანგების განმჭვრეტნი შეიმეცნებდნენ კიდეც იმას, ვინც შექმნა ეს ყოველივე ადამიანისთვის.

123. ადამიანს, როგორც ბოროტსა და უსამართლოს, შეუძლია, რომ მოკლას, მაგრამ ღმერთი არ აჩერებს სიცოცხლის მინიჭებას თვით უღირსებისთვისაც კი, რადგან მან, როგორც ბუნებით უშურველმა და კეთილმა, განიზრახა ქვეყნიერების შექმნა და შეიქმნა კიდეც, რაც კვლავაც ქმნადობს ადამიანისა და მისი ცხონების გამო.

124. ადამიანი ისაა, ვინც შეიცნობს, თუ რა არის სხეული (რომ ხრწნადია იგი და სწრაფწარმავალი), რადგან ამგვარი ვინმე სულსაც იმეცნებს (რომ საღვთოა იგი, უკვდავია და როგორც ღვთისაგანი შთაბერილობა, სხეულთანაა თანაშეკრული სხეულისვე გამოსაცდელად და განსაღმრთობად. ამასთან, ვინც სული შეიცნო, მართლად და ღვთისსათნოდ მოღვაწეობს, არ ემორჩილება სხეულს და თავისი გონებით ღვთისმხედველი გონითად იმასაც ხედავს, რაც ღვთის მიერ სულს ენიჭება.

125. ღმერთმა, მარადის კეთილმა და უშურველმა, უფლებამოსილება მისცა ადამიანს კეთილისა და ბოროტისა, მიანიჭა რა მას ცოდნა, რომ განეჭვრიტა ქვეყნიერება და ყოველივე, რაც მასშია, და ამ გზით შეეცნო იგი, ვინც შექმნა ყოვლიერება ადამიანისთვის, მაგრამ შეუძლია უღირსს, რომ, სურვილისამებრ, არ შეიცნოს ღმერთი, რადგან ნება აქვს მას, არც სწამდეს, თავსაც იუბედურებდეს და ჭეშმარიტების საწინააღმდეგოსაც ფიქრობდეს. დიახ, ესოდენი უფლებამოსილება აქვს ადამიანს, - კარგისაც და ცუდისაც.

126. განჩინებაა ღვთისა, რომ ხორცის გაზრდის შემდეგ სული გონებით აღივსოს, რათა ადამიანმა კარგისა და ცუდისგან ღვთისთვის სათნო გამოირჩიოს, ხოლო ის სული, რომელიც კარგს არ აირჩევს, გონების არმქონეა. ასე რომ, ყველა სხეულს აქვს სული, მაგრამ ყველა სული გონების მქონედ არ ითქმის, რადგან ღვთისმოყვარე გონება იმათში შთაარსდება, რომლებიც კეთილგონიერნი, ღირსეულნი, მართალნი, განწმენდილნი, კეთილნი, მოწყალენი და კეთილმსახურნი არიან, და გონების თანამყოფობა შემწეობაა ადამიანისათვის ღვთისკენ.

127. მხოლოდ ერთი რამის შესაძლებლობა არა აქვს ადამიანს, რომ მოკვდავი არ იყოს, თუმცა შეუძლია კი, შეერთოს ღმერთს, თუ იფიქრებს, რომ შემძლეა ამისა, რადგან რაჟამს ადამიანი, ინებებს რა, შეიმეცნებს, ირწმუნებს და შეიყვარებს ღმერთს, ღირსეული მოღვაწეობის შედეგად მისი თანამოსაუბრე გახდება.

128. თვალი ხილულს ხედავს, გონება კი უხილავს შეიცნობს, რადგან ღვთისმოყვარე გონება სინათლეა სულისა. ამიტომ, ვისაც ღვთისმოყვარე გონება აქვს, გულით განათლებულია და თავისი გონებით ხედავს ღმერთს.

129. არავინ, ვინც კეთილია, სამარცხვინო არაა, მაგრამ ვინც კარგი არ არის, უთუოდ უკეთურია და სხეულისმოყვარე, ხოლო ადამიანის პირველი სათნოება ესაა ხორცის მოძაგება, რადგან წუთიერთაგან, ხრწნადთაგან და ნივთიერთაგან ნებაყოფლობითი (და არა უპოვარებითი) განშორებულობა საუკუნოვან და უხრწნელ სიკეთეთა მემკვიდრეებად გვაქცევს ჩვენ.

130. ვისაც გონება აქვს, იცის თავისი თავი, თუ რა არის (რომ ადამიანი ხრწნადია), ხოლო თავისი თავის მცოდნემ ყოვლიერება იცის (რომ ღვთის ქმნილებაა იგი და რომ შექმნილია ადამიანის ცხონებისათვის), რადგან ყოვლის შეცნობა და მართლად რწმენა ადამიანის უფლებამოსილებაშია, ხოლო ასეთმა კაცმა ურყევად იცის, რომ ამქვეყნიურთა უარმყოფელებს გასაჭირი უმცირესი აქვთ, სიკვდილის შემდეგ კი ისინი საუკუნო შვებასა და მოსვენებას იღებენ ღვთისგან.

131. ისევე როგორც მკვდარია სხეული სულის გარეშე, ასევე სულიც გონითობის გარეშე უმოქმედოა და არ ძალუძს მას, რომ ღმერთი დაიმკვიდროს.

132. მხოლოდ ადამიანისას ისმენს ღმერთი; მხოლოდ ადამიანს უჩნდება ღმერთი. კაცთმოყვარეა ღმერთი; სადაც არ უნდა იყოს ადამიანი, ღმერთიც იქვეა. მხოლოდ ადამიანია ღვთის ღირსეული თაყვანისმცემელი. ადამიანის გამო ფერისმცვალებლობს ღმერთი.

133. ღმერთმა ადამიანს შეუქმნა მთელი ცა და ამკობენ მას ვარსკვლავები. ადამიანის გამო შექმნა მან მიწა, რასაც თავისთვის ამუშავებენ კაცნი. ისინი, რომლებიც ვერ გრძნობენ ღვთის ესოდენ წინაგანგებას, სულით უგუნურნი არიან.

134. მშვენიერება უჩინარია ზეციერთაებრ. ბოროტება ცხადლივია მიწიერთაებრ. მშვენიერება ბადალის არმქონეა. გონების მქონე ადამიანი უმშვენიერესს ირჩევს, რადგან მხოლოდ ადამიანისთვისაა შესაცნობი ღმერთი და მისი ქმნილებები.

135. გონება სულში ჩნდება და ბუნება სხეულში. გონება სულის განღმრთობაა, ბუნება კი სხეულის წარდინებაა. ყოველ სხეულშია ბუნება, მაგრამ ყველა სულში როდია გონება. ამიტომ, ვერც ყველა სული ცხონდება.

136. სული სოფელშია როგორც შობილი, გონება კი ზესოფლისაა როგორც უშობელი, ხოლო სოფლის შემმეცნებელ და ცხონების მოსურნე სულს ყოველ ჟამს აქვს გარდაუვალი რჯული და თავისთვის იმას განსჯის, რომ აი, ახლაა ბრძოლა და გამოცდა, რომ - ვერ შეძლებს იგი თვალი გაუსწოროს მსაჯულს, და რომ - იღუპება სული (ცხონდება კი) მცირე და სამარცხვინო სიამოვნების გამო.

137. მიწაზე შეიქმნა ღვთის მიერ შობადობა და სიკვდილი, ცაში კი - წინაგანგება და კანონზომიერება, ყველაფერი კი ადამიანისა და მისი ცხონებისთვის დაიბადა. ღმერთმა, რომელიც უნაკლულოა ყოველგვარი სიკეთით, ადამიანთა გამო შექმნა ცა, მიწა და სტიქიონები, პატივად მიაგო რა მას ამათ მიერ ყოველგვარი ტკბობა სიკეთეებით.

138. მოკვდავნი უკვდავთ ექვემდებარებიან, უკვდავნი კი მოკვდავთ მსახურებენ, ესე იგი სტიქიონები - ადამიანს. ეს კი ხდება შემოქმედი ღმერთის კაცთმოყვარეობისა და ბუნებითი სიკეთის შედეგად.

139. ვინც უბადრუკია და არ ძალუძს, რომ ავნოს ვინმეს, კეთილმსახურთა შორის არ ჩაითვლება, მაგრამ ვისაც ზიანის მოტანა შეუძლია და თავის ძალას ბოროტებისთვის არ იყენებს, არამედ ინდობს მასზე უფრო მდაბალთ, რადგან კეთილმსახურებს იგი ღმერთს, ამგვარი ვინმე სიკვდილის შემდეგაც სიკეთეთა უკუმიგების წიაღში იქნება.

140. ჩვენი შემოქმედი ღვთის კაცთმოყვარეობის გამო ადამიანებს უამრავი გზა აქვთ ცხონებისა, რაც სულებს მოაქცევს და ზეაიყვანს ცათაკენ, რადგან ადამიანთა სულები სათნოების წილ სანაცვლო საზღაურს მოიპოვებენ, შეცოდებათა წილ კი - სატანჯველთ.

141. ძე მამაშია, სულიწმინდა ძეშია, მამა კი ორივე მათგანშია; ადამიანმა რწმენით იცის ყოველივე ის, რაც უხილავია და გონებით აღსაქმელი, ხოლო რწმენა ესაა სულის ნებაყოფლობითი დათანხმებულობა.

142. ისევე, როგორც ის ადამიანები, რომლებიც რაღაც საჭიროებისა თუ ვითარების გამო იძულებული გახდნენ ჩავარდნილიყვნენ ძალიან დიდ მდინარეში, თავს დააღწევენ მას, იფხიზლებენ რა, რადგან თუნდაც მძლავრი იყოს დინება, ისინი, მცირედით დაბნეულები, თუკი რასმე შემაღლებული ადგილის მსგავსს მოეჭიდებიან, გადარჩებიან, მაგრამ თუ ვინმე მთვრალი იქნება, ათასგზისაც რომ სცადოს მან ნაპირამდე მიცურვა, მაინც დამარცხდება ღვინისგან, დინებაში ჩაინთქმება და ცოცხალთა მიღმა აღმოჩნდება, ამგვარადვე სულიც, ამ ცხოვრების დინებათა კვეთებასა და მიმოქცევაში ჩავარდნილი, თუ არ გამოფხიზლდება ნივთის ბოროტებისგან და არ შეიცნობს თავის თავს, რომ იგი, ღვთიური და უკვდავი, გამოსაცდელად იქნა თანაშეკრული სხეულის სწრაფწარმავალ, მრავალვნებად და მოკვდავ ნივთიერებასთან, მიიზიდება რა სხეულებრივ სიამეთა მიერ წარწყმედისაკენ, ასეთი სული, თავისი თავის მომძაგებელი, უმეცრებით მთვრალი და არშემწევნელი თავისივე თავისა, წარიწყმიდება და ცხონებულთა მიღმა აღმოჩნდება, რადგან სხეული ხშირად სწორედ მდინარისებრ თანამიგვითრევს ჩვენ უღირსი სიამეებისკენ.

143. მოაზროვნე სული, კარგ არჩევანზე შეუძრავად დამყარებული, ცხენისებრ მართავს თავის უგუნურ ვნებებს: მრისხანებასა და სიამეთმოსურნეობას, იმარჯვებს რა მათზე, თოკავს და სძლევს მათ, რის გამოც გვირგვინს იდგამს და ცათა შინა დამკვიდრების ღირსი ხდება, მძლეობისა და გარჯილობის ჯილდოდ იღებს რა ამ ყოველივეს მისი შემქმნელი ღვთისგან.

144. ჭეშმარიტად მოაზროვნე სული, ხედავს რა უკეთურთა კეთილდღეობას და უღირსთა ბედნიერ ყოფას, არ მშფოთვარებს მათი ამცხოვრებისეული განცხრომის წარმოდგენისას, როგორც ეს ემართებათ განსჯის უნარს მოკლებულ ადამიანებს, რადგან ნათლად უწყის მან ბედ-იღბლის უმდგრადობაც, ამა ყოფის უსახურობაც, ამ ცხოვრების სწრაფწარმავლობაც და სამართლიანობის მოუსყიდველობაც. სწამს თავისი თავის შესახებ ამგვარ სულს, რომ არ იქნება იგი ღვთისგან უყურადღებოდ დატოვებული აუცილებელი საზრდოს გარეშე.

145. სხეულის სიცოცხლე და ამა ყოფის მეტისმეტ სიმდიდრესა და ძალაუფლებაში განცხრომა სიკვდილი ხდება სულისთვის. ხოლო მადლიერებითი დამაშვრალობა, მოთმინება, შეჭირვება და სხეულის სიკვდილი სულის სიცოცხლეა და საუკუნო შვება.

146. მოაზროვნე სული, ნივთიერი შესაქმისა და სწრაფწარმავალი ცხოვრების მომძაგებელი, ზეციურ შვებასა და საუკუნო ცხოვრებას ირჩევს და ღირსეული მოღვაწეობის შედეგად იღებს მას ღვთისგან.

147. ისინი, რომლებმაც სამოსელი ტალახში ამოსვარეს, მათთან შემხებთა პერანგსაც აჭუჭყიანებენ. ამგვარადვე ისინიც, რომლებიც არჩევანით უკეთურნი არიან და საქმიანობით მრუდენი, თანამყოფობენ რა მარტივთა გვერდით და ესაუბრებიან რა არაჯეროვანთა შესახებ, ტალახის მსგავსად სვრიან მათ სულებს მოსმენის გზით.

148. ცოდვის სათავე გულისთქმაა, რითაც იღუპება მოაზროვნე სული, ხოლო ცხონებისა და ცათა სასუფევლის სათავე სულისთვის სიყვარულია,

149. ისევე როგორც უმოქმედო სპილენძი, რასაც აღარ მიაგებენ ჯეროვან მზრუნველობას, ხანგრძლივი შეფუთვისა და გამოუყენებლობის გამო მასზე გაჩენილი ჟანგისგან ლპება და უვარგისი და უსახური ხდება, ამგვარადვე, უმოქმედო სულიც, რომელიც არ ზრუნავს იმაზე, რომ ღირსეულად იღვაწოს და ღვთისკენ მიიქცეს, განაშორებს თავის თავს ღვთის მფარველობისგან უკეთურ საქმეთა შედეგად, და იმ ბოროტების მიზეზით, რაც მცონარების გზით ჩნდება სხეულის ნივთიერებაში, ეს სულიც დაჟანგული სპილენძისებრ იშლება და ცხონებისათვის უსახური და გამოუსადეგარი ხდება.

150. ღმერთი კეთილია, უვნებო და უცვალებელი, ხოლო თუ ვინმე, ერთი მხრივ, კეთილგონივრულად და ჭეშმარიტად სჯის, რომ უცვალებელია ღმერთი, მაგრამ, მეორე მხრივ, ვერ არკვევს იმას, თუ როგორღა ხარობს მაშინ იგი კეთილთა გამო და როგორ განელტვის უკეთურთ, ანუ როგორ ურისხდება შემცოდეებს, ანდა მსახურებული როგორღა ხდება მოწყალე, გვმართებს ვთქვათ, რომ ღმერთი არც განიხარებს, არც მრისხანდება, რადგან სიხარულიც და მწუხარებაც ვნებაა, არცთუ ძღვენთაგან იმსახურება იგი (რადგან მაშინ სიამეთმოყვარეობით უნდა ყოფილიყო ძლეული). არ შეიძლება, რომ ადამიანურ საქმეთა კვალობაზე კარგად ან ცუდად იყოს ღმრთეება, არამედ კეთილია იგი და მხოლოდღა სასარგებლოს მოქმედებს, ზიანი კი არასოდეს მოაქვს, არის რა ყოველთვის ერთი და იგივე, მაშინ როცა ჩვენ, თუკი კეთილნი ვრჩებით მსგავსების გზით, ღმერთს შევერთვით, მაგრამ თუ ბოროტნი ვხდებით, მსგავსებისგან დაკლების გამო, განვეშორებით ღმერთს. ასე რომ, სათნოდ მცხოვრებნი შედგომილნი ვართ ღვთისადმი, მაგრამ გაუკეთურებულნი ჩვენს მტრად ვხდით მას, არათუ ფუჭად განრისხებულს, არამედ - შეცოდებათა გამო, ხოლო როდესაც არ ვანებებთ ღმერთს, რომ გაბრწყინდეს ჩვენში, მტანჯველ ეშმაკებს შევერთვით მაშინ. ამასთან, თუკი ლოცვებითა და კეთილი საქმეებით ცოდვათა გაუქმებას ვპოვებთ, არათუ იმიტომ, რომ ვმსახურებთ რა, ღმერთს ვცვლით, არამედ როდესაც ჩვენი მოქმედებებითა და ღვთიურობისკენ უკუმიქცევით ჩვენეულ უკეთურებას ვუმკურნალებთ, კვლავ მიმღებნი ვხდებით ღვთის სიკეთისა; ამრიგად, თქმა იმისა, რომ ღმერთი განელტვის უკეთურთ, მსგავსია იმის თქმისა, რომ მზე ემალება მხედველობას მოკლებულთ.

151. კეთილმსახურმა სულმა იცის ყოველთა ღმერთი, რადგან სხვა არაფერია კეთილმსახურება, თუ არა აღსრულება ღვთის ნებისა, რაც ნიშნავს, რომ ცოდნა ღვთისა ეს იგივეა, ვიყოთ უშურველნი, კეთილგონიერნი, მდაბალნი, ძალისამებრ გამცემნი, გახსნილნი, კამათის არმოყვარენი და სხვა ამგვარი, რაც ესათნოება ღვთის ნებელობას.

152. ღვთის ცოდნა და მისი შიში ნივთის ვნებათა მაკურნებელია, რადგან როდესაც სულთან თანამყოფია უმეცრება ღვთისა, უკურნებლად დარჩენილი ვნებები ალპობს სულს, რომელიც ხანიერი წყლულის მსგავსად ლპება ბოროტების შედეგად, ამაში კი უდანაშაულოა ღმერთი, რადგან მან ადამიანებს მეცნიერება და ცოდნა გადმოუვლინა.

153. ადამიანი მეცნიერებითა და ცოდნით აღავსო ღმერთმა, რომელიც ცდილობს განწმინდოს მისი ვნებები და თვითარჩევითი ბოროტება, სურს რა, რომ, თავისი სიკეთის შედეგად, მოკვდავი უკვდავებაში გადაიყვანოს.

154. განწმენდილ და ღვთისმოყვარე სულში მყოფი გონება ჭეშმარიტად ხედავს ღმერთს, - უშობელს, განუჭვრეტელსა და გამოუთქმელს, ერთადერთს წმინდას გულით განწმენდილთათვის.

155. უხრწნელების გვირგვინი, სათნოება და ცხონება ადამიანისა, ესაა კეთილწადიერად და მადლიერებით დათმენა უბედურებისა, ხოლო ალაგმვა რისხვისა, ენისა, მუცლისა და სიამეთმოყვარეობისა უდიდესი შემწეობაა სულისთვის.

156. ქვეყნიერების მპყრობელი ღვთის წინაგანგებაა და არ არსებობს არც ერთი ადგილი წინაგანგებას მოკლებული, ხოლო წინაგანგება ესაა ღვთის თვითსრული სიტყვა, დამსახველი სოფლად შემომავალი ნივთისა და ყოველივე არსებულის დამბადებელი და მეხელოვნე, რადგან არ ძალუძს ნივთს გამშვენდეს სიტყვისმიერი განმრჩეველობითი ძალის გარეშე, რომელიც არის ხატი, გონება, სიბრძნე და წინაგანგება ღვთისა.

157. ფიქრისეული წადილი ძირია წყვდიადის მონათესავე ვნებებისა და სულიც, მოწადინების ფიქრში მყოფი, უმეცარია თავისი თავისა, - რომ ღვთის შთაბერილობაა იგი, თუმცა კი აგრერიგად მიექანება ცოდვისაკენ, არ უფიქრდება რა, ეს უგუნური, სიკვდილის შემდგომ უბედურებებს.

158. სულის უდიდესი და უკურნებელი სნეულება და წარწყმედა ესაა უღმერთობა და დიდებისმოყვარეობა, რადგან ბოროტების მოსურვება ნაკლებობაა სიკეთისა, ხოლო სიკეთე ესაა უშურველად აღსრულება ყველა იმ კარგი საქმისა, რაც ესათნოება ყოველთა ღმერთს.

159. მხოლოდ ადამიანია მიმღები ღვთისა, რადგან მხოლოდ ამ ცოცხალ არსებას ეზრახება ღმერთი, - ღამით სიზმრებში, დღისით კი გონების გზით, - და ყოველთა მიერ სწორედ თავის ღირს ადამიანებს აუწყებს და მიანიშნებს იგი წინასწარ სამომავლო სიკეთეთა შესახებ.

160. არაა რთული ღვთის შეცნობა იმისთვის, ვინც მორწმუნეა და ამის მსურველი, ხოლო თუ გინდა, რომ იხილო კიდეც ღმერთი, განჭვრიტე ყოველივე იმის კეთილშობილება და წინაგანგებულება, რაც მისი სიტყვით შეიქმნა და იქმნება, ხოლო ეს ყველაფერი ადამიანისთვისაა.

161. წმინდანად იწოდება ის, ვინც განწმენდილია ბოროტებისა და ცოდვათაგან. ასე რომ, სულის უდიდესი წარმატება და ღვთისადმი სათნოყოფა ესაა ადამიანში ბოროტების არარსებობა.

162. სახელი არის მრავალთაგან ერთის აღმნიშვნელი. ამის გამო, უგუნურებაა იმის ფიქრი, რომ ღმერთს, რომელიც ერთია და მხოლო, სხვა სახელი ჰქონდეს, რადგან 'ღმერთი" ამას აღნიშნავს: დაუსაბამოს, ადამიანის გამო ყოვლიერების დამბადებელს.

163. თუ შეიცნობ შენს თავში უკეთურ საქმეებს, კეთილთა მოლოდინით მოიკვეთე ისინი შენი სულისგან, რადგან სამართლიანია ღმერთი და კაცთმოყვარე.

164. ღმერთს ცნობს და ღვთის მიერ იცნობა ის ადამიანი, რომელიც ცდილობს ყოვლითურთ განუყრელი იყოს ღვთისგან, ხოლო ღვთისგან განუყრელი ის ადამიანი ხდება, რომელიც არის ყოველგვარად კეთილი და ყველა სიამოვნების მომთოკველი, თუმცა არა ამათი მოხვეჭის ვერშემძლეობის გამო, არამედ - საკუთარი ნებისა და თავშეკავების წყალობით.

165. სიკეთე გაუკეთე შენს შეურაცხმყოფელს და მეგობრად გეყოლება ღმერთი. ნურავის წინაშე ნუ განაქიქებ შენს მტერს, იღვაწე სიყვარული, კეთილგონიერება, მოთმინება, თავშეკავება და სხვა ამგვარი, რადგან სწორედ ესაა ღვთის ცოდნა - მდაბალცნობიერებით და სხვა ამგვარით თანმიყოლა ღვთისადმი, ხოლო ამგვარი რამ არათუ ნებისმიერის საქმეა, არამედ - შემმეცნებელი სულისა.

166. იმათი მიზეზით, რომლებიც უღვთოდ ამბობენ, რომ მცენარეც და მწვანილიც სულიერია, დავწერე მე ეს თავი უმარტივესთათვის საცოდნელად: მცენარეებს აქვთ ბუნებითი სიცოცხლე, მაგრამ სული არა აქვთ, ხოლო ადამიანი 'მოაზროვნე ცოცხალ არსებად" ითქმის, რადგან აქვს მას გონება და მიმღებია მეცნიერებისა. რაც შეეხება სხვა ცოცხალ არსებებს, რომლებიც კი მიწაზე და ჰაერში არიან, ხმას გამოსცემენ ისინი, რადგან სუნთქვა აქვთ და სული, ხოლო ყველაფერი ის, რაც იზრდება და იკლებს, ცოცხალია, რადგან ცოცხლობს და იზრდება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ სულიც აქვს. ცოცხალ არსებათა სახესხვაობა ოთხია: მათგან ერთი ნაწილი უკვდავია და სულიერი, როგორც, მაგალითად, ანგელოზები, მეორე ნაწილს გონება, სული და სუნთქვა აქვს, როგორც, მაგალითად, ადამიანებს, მესამე ნაწილს სუნთქვა და სული აქვთ, როგორც, მაგალითად, ცხოველებს, მეოთხე ნაწილს კი მხოლოდ სიცოცხლე აქვს, როგორც, მაგალითად, მცენარეებს. ასე რომ, სიცოცხლე მცენარეებში შემტკიცებულია სულის, სუნთქვის, გონების და უკვდავების გარეშე, თუმცა არც სხვა რომელიმეს ძალუძს სიცოცხლის გარეშე არსებობა, ყველა სული კი - ცხადია, ადამიანური, - მარადმოძრავია ერთი ადგილიდან მეორე ადგილზე.

167. როდესაც გაიცოცხლებ რაიმე სიამოვნების წარმოსახვას, დაიცავი შენი თავი, რომ მყისვე არ გახდე წარტაცებული მისგან, არამედ მცირედით დაახანე, გაიხსენე სიკვდილი და დაფიქრდი, რაოდენ უმჯობესია შეიცნო საკუთარი თავი, - სიამოვნებისეული საცთურის დამმარცხებელი.

168. ისევე როგორც შობაში არის ვნება, რადგან რაც კი ამ ცხოვრებაში წარმოიშვება, იხრწნება კიდეც, ამგვარადვე არის ვნებაში ბოროტება. მაგრამ ნუ იტყვი, რომ არ შეუძლია ღმერთს ბოროტების აღმოფხვრა, რადგან ამის მთქმელი უგრძნობოდ და უგუნურად მეტყველებს. არ იქნებოდა მართებული, რომ ღმერთს მოესპო ნივთიერება იმ მიზეზით, რომ ნივთიერებაშია ეს ვნებები, თუმცა ღმერთმა ჯეროვნად მოუსპო ადამიანებს ბოროტება იმით, რომ გონება, მეცნიერება, ცოდნა და სიკეთის განმრჩეველობა მიჰმადლა მათ, რათა ბოროტების შეცნობით (ესე იგი, იმის შეცნობით, რომ ზიანი მოაქვს მას ჩვენთვის), თავი დაგვეღწია მისგან, მაგრამ უგუნური ადამიანი ბოროტებას მისდევს, ამაყობს კიდეც მისით, ბადეში მოქცეულივით ბრძოლობს, არის რა შიგნით გახვეული მის მიერ, და არ ძალუძს, რომ ოდესმე ზეაღიხილოს, დაინახოს და იცნოს ღმერთი, რომელმაც ყველაფერი ადამიანის ცხონებისა და განღმრთობისათვის შექმნა.

169. მოკვდავნი თავიანთ თავს მტრობენ, წინდაწინ იციან რა, რომ არსებობს სიკვდილი; უკვდავება წმინდა სულს შთაენერგება იქიდან, რომ კეთილია იგი, მაშინ როცა მოკვდავობა სწორედ იმიტომ შეემთხვევა უგუნურსა და უბადრუკ სულს, რომ ბოროტია იგი.

170. როდესაც მადლიერებით დაწვები საკუთარ საწოლზე და შენთვის ჩაუფიქრდები ღვთის ქველმოქმედებასა და ესოდენ წინაგანგებულებას, კეთილი აზრით აღვსილი უფრო მეტად გაიხარებ და ხორციელი ძილი სულის მღვიძარებად გექცევა შენ, ხოლო თვალების მილულვა - ჭეშმარიტ ღვთისმხილველობად; ამასთან, შენი დუმილი, სიკეთით სავსექმნილი, მთელი სულითა და ძალით მოგანიჭებს შენ, ზეაზიდულს, გრძნობად დიდებას ყოველთა ღვთისას, რადგან ადამიანისგან ბოროტების აღმოფხვრის შემდეგ, მასში მხოლოდღა სამადლობელია, რაც ყოველ მდიდრულ მსხვერპლზე მეტად ესათნოება ღმერთს, რომელსაც შეჰფერის დიდება უკუნითი-უკუნისამდე, ამინ.

წმინდა ესაია განშორებული
გონების დაცვის შესახებ

1. გონებას ბუნებითი მრისხანება აქვს ვნებათა მიმართ და მრისხანების გარეშე არც სიწმინდეს მოიპოვებს ადამიანი, თუ არ განურისხდება იგი ყოველივე იმას, რაც მტრის მიერ დაითესა მასში. როდესაც ეს აღმოაჩინა იობმა, გაკიცხა მან თავისი მტრები და ასე უთხრა მათ: "უღირსნო და უკეთურნო, ყოველგვარი სიკეთისგან დაკლებულნო, ჩემი საქონლის ძაღლთა ღირსადაც არ მეგულვით თქვენ" (იობ. 30. 1,4). ვისაც სურს, რომ მივიდეს ამ ჭეშმარიტ მრისხანებამდე, იგი მოიკვეთს ყველა თავის ნება-სურვილს, ვიდრე არ გაამყარებს თავის თავს იმაში, რაც ბუნებითია გონებისთვის.

2. თუ მტრულ ძალას წინ აღუდგები და ნახავ მას შენგან მოუძლურებულს, რომელიც უკან გარბის, ნუ გაიხარებს შენი გული, რადგან უკეთურ სულთა ბოროტება მათვე უკან იმალვის, ამზადებენ რა ადრინდელზე უფრო საშინელ ლაშქარს, რასაც ჯერ ქალაქის უკან ტოვებენ და უბრძანებენ, უძრავად იყოს. შემდეგ, როდესაც წინ აღუდგები და შეუტევ მათ, უძლურად გაიქცევიან შენგან, მაგრამ გაამაყდება რა შენი გული მათი  განდევნით და დატოვებ რა ქალაქს, მტერთა ნაწილი ზურგიდან ამოიმართება, ნაწილი წინიდან დადგება და შუაში მოაქცევენ უბადრუკ სულს, რომელსაც უკვე არსად ექნება თავშესაფარი. ქალაქი ლოცვაა, წინაღდგომა - ქრისტესმიერი სიტყვისგება, შეტევა კი - მრისხანება.

3. საყვარელნო, დავდგეთ ღვთის შიშით, დავიცვათ და შევინარჩუნოთ სათნოებათა საქმე, ნუ დავაბრკოლებთ ჩვენს სინდისს, არამედ ვილოცოთ ჩვენთვის ღვთის შიშით, ვიდრე სინდისი არ გაათავისუფლებს თავის თავს ჩვენთან ერთად, რომ მოხდეს შეერთება ჩვენსა და მას შორის და შემდეგ იგი გახდეს ჩვენი დამცველი, გაგვიცხადებს რა ყოველივეს, რაშიც ვბრკოლდებით, მაგრამ თუ მისას არ შევისმენთ, განდგება ჩვენგან და დაგვტოვებს, ხოლო ჩვენ ჩავცვივდებით ჩვენი მტრების ხელებში და აღარ გაგვიშვებენ ისინი მეტად, როგორც გვასწავლა ეს ჩვენმა უფალმა, გვითხრა რა: "შეიცანი შენი მოსარჩელე, ვიდრე გზაში ხარ მასთან ერთად (და შემდგომი)" (მთ. 5.25). ამბობენ, რომ სინდისია მოსარჩელე, რადგან ეწინააღმდეგება იგი იმ ადამიანს, რომელსაც სურს, რომ ხორცის ნება აღასრულოს, და თუ არ მოუსმენს ადამიანი თავის სინდისს, ეს უკანასკნელი გადასცემს მას მისსავე მტრებს.

4. რაჟამს ნახავს ღმერთი, რომ მთელი ძალით დაემორჩილა მას გონება და არ ჰყავს ამ უკანასკნელს სხვა შემწე, თუ არა მხოლოდ იგი, განაძლიერებს მას და ეტყვის: "ნუ გეშინია, შვილო ჩემო იაკობ, მცირერიცხოვანო ისრაელ" (ეს. 41.13); და კიდევ: "ნუ გეშინია, რადგან გამოგიხსენი შენ, გიწოდე შენ შენი სახელი. ჩემი ხარ შენ და თუკი გადახვალ წყალზე, შენთან ვარ, და მდინარეები ვერ შემოგერტყმიან შენ, და თუ გახვალ ცეცხლში, არ დაიწვები და ალი არ დაგწვავს შენ, რადგან მე ვარ უფალი ღმერთი შენი, წმინდა ისრაელისა, მაცხოვნებელი შენი" (ეს. 43.1-3).

5. როდესაც გონება მოისმენს ამ დამაიმედებელ სიტყვებს, გაუკადნიერდება იგი მტრებს და იტყვის: "ვინ არის ჩემთან მორკინალი? წინ დამიდგეს მე. და ვინ არის მაცილებელი ჩემი? მომიახლოვდეს მე. აჰა უფალია ჩემი შემწე, ვინღა მიმტრობს მე? აჰა თქვენ ყველანი გაცვდებით როგორც სამოსელი ჩრჩილისგან".

6. თუ შენმა გულმა ბუნებით შეიძულა ცოდვა, დაუმარცხებია იგი და თავისი თავი განუშორებია ცოდვის მიზეზთაგან. შენც შენს წინაშე წარმოაჩინე სატანჯველი, [ცოდვას რომ მოსდევს], იცოდე, რომ შენი შემწე თანამყოფია შენთან და არანაირად არ დაამწუხრო იგი, არამედ ტირილით წარსდექი მის წინაშე და თქვი: "შენია წყალობა ჩემი ხსნისა, უფალო, რადგან არ ძალმიძს განვერიდო მტერთა ხელებს, უკეთუ შენ არ შემეწევი". ილოცე გულით და იგი დაგიცავს შენ ყოველგვარი ბოროტებისგან.

7. მონაზონს მართებს დახშოს თავისი სულის ყველა კარი ანუ ყველა გრძნობა, რომ არ დაეცეს მათგან და თუ ნახავს გონება თავის თავს არავისგან დამონებულს, განემზადება უკვდავებისთვის, ერთად თანაშემოკრებს რა თავის გრძნობებსაც და შექმნის რა მათ ერთ სხეულად.

8. თუ გონება გათავისუფლდა ხილული სოფლის ყოველგვარი სასოებისგან, ეს ნიშანია იმისა, რომ შენში მოკვდა ცოდვა.

9. თუ გათავისუფლდა გონება, ის შუალედი, რაც აქვს თავის თავსა და ღმერთს შორის, ქრება.

10. თუ გათავისუფლდა გონება ყველა თავისი მტრისგან და თუ შაბათობს უკვე, მაშ სხვა, ახალ საუკუნეში მყოფობს იგი, იაზრებს ახალს და უხრწნელს: "ხოლო სადაც მძორია, იქ შეიკრიბებიან არწივები" (მთ. 24.48; ლკ. 17.37).

11. ზოგჯერ ეშმაკები მზაკვრულად უკუიქცევიან, რომ ადამიანმა შვება მისცეს თავის გულს იმის ფიქრით, რომ მოისვენა, მაგრამ ისინი ანაზდეულად ისევ შემოუტევენ უბადრუკ სულს, ბეღურასავით მიიტაცებენ მას და თუ უფრო მძლავრნი აღმოჩნდებიან, უმოწყალოდ დაამდაბლებენ მას ყოველგვარ ცოდვაში, უფრო უარესში იმ თავდაპირველ შეცოდებებზე, რომელთა გამოც იგი შენდობას ითხოვდა. ამიტომ, დავდგეთ ღვთის შიშით, დავიცვათ გული, აღვასრულოთ ჩვენი საქმითი ღვაწლი და შევინარჩუნოთ სათნოებანი, რომლებიც აბრკოლებენ მზაკვართა უკეთურებას.

12. ჩვენმა მოძღვარმა იესო ქრისტემ, უწყოდა რა ეშმაკთა დიდი ულმობლობა და ებრალებოდა მას ადამიანთა მოდგმა, გულის მჭმუნვარებით თქვა და ბრძანა: „იყავით მზად ყოველ საათს, რადგან არ იცით, რომელ ჟამს მოვა მძარცველი" (მთ. 24.43), რათა არ მოხდეს ისე, რომ მოვიდეს იგი და მძინარენი გვპოვოს ჩვენ. და კიდევ: "გაფრთხილდით, არ დამძიმდეს თქვენი გულები ლოთობით, სიმთვრალითა და ამქვეყნიური საზრუნავით, რადგან ანაზდეულად მოიწევა ჟამი" (ლკ. 21.34). ამიტომ, დაუდექი შენს გულს, ყურადღება მიაქციე შენს გრძნობებს და თუ დაივანებს შენთან ხსოვნა ღვთისა, შეიპყრობ კიდეც იმ ავაზაკებს, მას რომ გპარავენ, რადგან ის, ვინც გამკაცრებულია თავის განსჯებში, შეიცნობს კიდეც იმათ, რომლებიც განიზრახავენ მასში შესვლას და მის შერყვნას, რადგან უშფოთებენ მას გონებას, რომ გახდეს იგი ატაცებული და უმოქმედო, მაგრამ რომლებმაც უწყიან ამათი უკეთურება, უშფოთველნი რჩებიან, ევედრებიან რა უფალს.

13. თუ ადამიანი არ მოიძაგებს ამა სოფლის ყველა საქმეს, ვერ შეძლებს იგი ღვთისადმი მსახურებას, ან კი რა არის მსახურება ღვთისა, თუ არა ის, რომ გონებაში არაფერი გვქონდეს უცხო, რაჟამს ვლოცულობთ მისდამი; არა სიამეთმოსურნეობა, რაჟამს ვაკურთხებთ მას; არა ბოროტება, რაჟამს ვუგალობთ მას; არა სიძულვილი, რაჟამს გამორჩეულ პატივს მივაგებთ მას; არა ჩვენთვის დაბრკოლების შემქმნელი უკეთური მოშურნეობა, რაჟამს ვეზრახებით და მოვიხსენებთ მას. მთელი ეს ბნელეთი სხვა არაფერია, თუ არა უბადრუკი სულის გარშემო შემოვლებული კედელი და ამის გამო არ ძალუძს სულს, რომ სიწმინდით ემსახუროს ღმერთს, თავის თავში აქვს რა ეს ყოველივე, რადგან ისინი აბრკოლებენ მას ჰაერში და არ ანებებენ, რომ შეხვდეს ღმერთს, ფარულად აკურთხოს იგი, ილოცოს მისდამი გულის სიტკბოებით და განათლდეს მისგან. სწორედ ამიტომ, მთლიანად ბნელდება გონება და არ ძალუძს მას წარემატოს ღვთისკენ, რადგან არ ზრუნავს იმაზე, რომ ცოდნისმიერად მოიკვეთოს ეს ყოველივე.

14. როდესაც გონება გამოიხსნის სულის გრძნობებს ხორციელი სურვილებისგან, გადაიყვანს მათ უვნებობაში და ხორცის ნებათაგან გამომიჯნავს სულს, მაშინ, თუკი იხილავს ღმერთი, რომ, ერთი მხრივ, ვნებათა ურცხვინოება კვლავ აღიძვრის სულის მიმართ, რომ მისი გრძნობები ცოდვით შეიპყროს, მეორე მხრივ კი, გონება ფარულად ხმობს უფლისადმი განუწყვეტლივ, მოავლენს იგი თავის შეწევნას და მყისვე გააქრობს ყველა მათგანს.

15. გევედრები შენ, ვიდრე ჯერ კიდევ სხეულში ხარ, ნუ მოასუსტებ შენს გულს, რადგან ისევე როგორც მიწის მუშას არ ძალუძს დაენდოს მის ყანაში შემოსულ რომელიმე ნაყოფს, რადგან არ იცის, რა შეემთხვევა მას, სანამ სათავსოში დააბინავებს, ამგვარადვე არც ადამიანს აქვს უფლება მოასუსტოს გული, ვიდრე პირში სული უდგას. დიახ, ისევე როგორც არ იცის ადამიანმა, თუ რა ვნება შეხვდება მას ვიდრე უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე, ამგვარადვე შეუძლებელია ისიც, რომ მოასუსტოს მან თავისი გული, სანამ ჯერ კიდევ სუნთქავს; პირიქით, მართებს მას, რომ ყოველთვის ღვთისადმი ხმობდეს, მისგან შეწევნისა და წყალობის მისაღებად.

16. ვინც ვერ ჰპოვა შემწეობა ბრძოლის ჟამს, არც ის ძალუძს, რომ ირწმუნოს მშვიდობის დადგომა.

17. ამრიგად, როდესაც ვინმე განაშორებს თავის თავს მარცხენა მხარისგან, ზედმიწევნით შეიცნობს კიდეც თავის ყველა შეცოდებას, რაც ღვთისადმი ჩაუდენია, რადგან ვერ დაინახავს იგი ცოდვებს, თუ სიმწრის განშორებით არ გაშორდება მათ, ხოლო რომლებმაც მიაღწიეს ამ საზომს, ჰპოვეს მათ ტირილი, ვედრება, შერცხვენილობა ღვთის წინაშე, ახსოვდათ რა თავიანთი უკეთური სიყვარული ვნებებისა. ამიტომ, ვიღვაწოთ, ძმანო, როგორც  ძალგვიძს, და თანაშეგვეწევა ჩვენ ღმერთი თავისი წყალობის სიმართლისამებრ, მაგრამ თუ ვერ დაგვიცავს ჩვენი გულები, ჩვენთა მამათა მსგავსად, იმის ძალა მაინც ვაჩვენოთ, რომ უცოდველად დავიცვათ ჩვენი სხეული, როგორც ამას ითხოვს ღმერთი, და გვწამდეს, რომ შიმშილის ჟამს, რაც გვეწევა ჩვენ, ჩვენზეც მოიღებს იგი წყალობას თავის წმინდანებთან ერთად.

18. ვინც ჭეშმარიტი კეთილმსახურებით უძღვნა თავისი გული ღვთის ძიებას, არ ძალუძს მყისვე შეიცნოს, რომ ესათნოვა იგი ღმერთს, რადგან სანამ ჯერ კიდევ ამხილებს მას სინდისი რაღაც ბუნებისგარეგანში, მანამდე გაუცხოებულია იგი თავისუფლებისგან, ვინაიდან სანამ არსებობს მამხილებელი, არსებობს ბრალმდებელიც და სანამ არსებობს ბრალდება, არ არსებობს თავისუფლება. ამიტომ, თუკი ნახავ, რომ შენი ლოცვისას შენს მიმართ უკვე აღარ არსებობს არანაირი სამხილი ბოროტებისა, მაშასადამე, თავისუფალი ხარ და შესულიც უფლის წმინდა მოსვენებაში, მისი ნებისებრ. თუკი ნახავ, რომ გაძლიერებულია კარგი ნაყოფი და აღარ აშთობს მას მტრის სარეველა, თუკი მოქიშპეები, თავიანთ მზაკვრობას დანდობილნი, უკვე განდგნენ (თუმცა არა თავისი ნებით), რომ მეტად აღარ ჰქონდეთ ომი შენს გრძნობებთან, თუკი უკვე ღრუბელმა მოუჩრდილა კარავს და მზემ აღარ დაგწვა შენ დღისით, არც მთვარემ - ღამით, თუკი შენში თავი იჩინა სრულმა მზადყოფნამ კარვისათვის, რომ აღმართო და დაიცვა იგი ღვთის ნებისამებრ, მაშ გამარჯვება გრგებია უკვე ღვთის შემწეობით. ამიერიდან თვით უფალიც მოუჩრდილებს კარავს, რადგან თავისია იგი.

ვიდრე ომია, ადამიანი შიშშია და ძრწოლაში, გაიმარჯვებს თუ დამარცხდება დღეს, სძლევს თუ იძლევა ხვალ, რადგან შერკინება გულს ბოჭავს უწინარეს, უვნებობა კი უბრძოლველია, რადგან მიღებული აქვს მას თავისი ჯილდო და აღარ შფოთავს სამი დაყოფილი ნაწილის გამო, მიაღწიეს რა ამ ნაწილებმა ურთიერთთან მშვიდობით ყოფნას ღვთის შემწეობით, ხოლო ეს სამი ნაწილია: სამშვინველი, სხეული და სული. მაშ, როდესაც ეს სამივე ერთი ხდება სულიწმინდის მოქმედების გზით, აღარ ძალუძთ მათ კვლავაც ურთიერთდაცილება, შენ კი ნუ ჩათვლი, რომ უკვე მოკვდი ცოდვისთვის, სანამ ჯერ კიდევ მძლავრობენ შენზე შენი მტრები, - გინდ სიფხიზლეში, გინდ ძილში, - რადგან ვიდრე კვლავაც ასპარეზზეა უბადრუკი ადამიანი, არა აქვს მას უფლება სითამამისა.

19. თუკი გონება გაძლიერდა და ამზადებს თავის თავს, რომ კვალში მიჰყვეს სიყვარულს, რითაც იშრიტება სხეულის ყველა ვნება, ამასთან თუ იგი ამ სიყვარულის ძალით არ უთმობს ბუნებისგარეგანს რასმე, რომ იმძლავროს გულზე, ამგვარი გონება იმ ზომამდე წინ აღუდგება ბუნებისგარეგანს, სანამ ბუნებითისგან არ გამიჯნავს მას.

20. გამოიკვლიე შენი თავი, ძმაო, ყოველდღიურად, ამასთან, შეიმეცნე შენი გული, თუ რა ვნებაა მასში ღვთის წინაშე და განაგდე ეს ვნება შენი გულისგან, რომ არ გეწიოს შენ მძიმე მსჯავრი.

21. მიაყურადე შენ გულს, ძმაო, და იფხიზლე შენი მტრების წინააღმდეგ, რადგან ისინი ყოვლადმზაკვარნი არიან თავიანთ ბოროტებაში. გულით ერწმუნე შემდეგ სიტყვას: შეუძლებელია, რომ ბოროტის მოქმედმა ადამიანმა კარგი საქმეები აღასრულოს. ამიტომ გვასწავლა მღვიძარება ჩვენმა მაცხოვარმა, როდესაც გვითხრა: "ვიწროა ის კარი და საძნელოა ის გზა, რასაც სიცოცხლისკენ მივყავართ, და მცირედნი ჰპოვებენ მას" (მთ. 3.14).

22. ყურადღება მიაქციე შენს თავს, რომ დამღუპველმა რამ საქმემ არ განგაყენოს შენ ღვთის სიყვარულისგან, იპყარ შენ გული, ნუ მოტყდები და ნუ იტყვი: როგორ დავიცვა იგი, როდესაც ადამიანი ვარ ცოდვილი? რადგან რაჟამს ადამიანი ტოვებს თავის ცოდვებს და ღვთისკენ მიიქცევა, სინანული ხელახლა შობს და მთლიანად ახალს ხდის მას.

23. საღვთო წერილი, ძველიც და ახალიც, ყველა ადგილას გულის დაცვაზე საუბრობს. პირველად ტკბილმგალობელი დავითი ღაღადებს: „ადამიანების ძენო, სანამდე იქნებით გულმძიმენი?" (ფს. 4.3) და კიდევ: „მათი გული ამაოა" (ფს. 5.10), ამაოებით თქმულთა შესახებ კი ასე ამბობს: „ადრამეთუ თქვა თავის გულში, არ შევირყევი" (ფს. 9.27), და კვლავ: „რამეთუ თქვა თავის გულში, დავიწყებული აქვს ღმერთს" (ფს. 9.32), და ბევრი სხვა ამგვარი. მართლაც, მართებს მონაზონს, რომ შეიცნოს წერილის აზრი, თუ ვისდამი მეტყველებს იგი და რომელჟამს, შემდეგ კი დღენიადაგ იტვირთოს სამოღვაწეო ასპარეზობა, ყურადღებით იყოს მეტოქის შემოტევათა მიმართ, ხომალდის მესაჭისებრ გადალახოს ტალღები მადლის მიერ მართულმა, არ გადადრკეს გზისგან, მხოლოდ თავისთავს შეეკრძალოს და მდუმარებაში ეზრახოს ღმერთს განუბნეველი აზრითა და წრფელი გონებით.

24. ჟამი ითხოვს ჩვენგან ლოცვას, ისევე როგორც მესაჭეს - ქარები, ტალღები და საჰაერო ქარიშხლები, რადგან მიმღებნი ვართ აზრთა შემოტევებისა, - როგორც სათნოთა, ასევე უკეთურთა. ითქმის, რომ ვნებათა მეუფეა კეთილმსახურებითი და ღვთისმოყვარე აზრი; ამიტომაც, შეგვფერის ჩვენ, მდუმარეებს, გონივრულად და ფხიზლად გავმიჯნოთ და გავაცალკევოთ სათნოებანი და უკეთურებანი. ამასთან, ისიც ვსაჯოთ, თუ რომელი სათნოება უნდა ვიღვაწოთ ძმათა და მამათა გარემოცვაში, და რომელი - განმხოლოებით, ანთუ პირველი სათნოება რომელია, შემდეგ - მეორე და მესამე, ანდა რომელი ვნება არის სულიერი და რომელი - სხეულებრივი, ან  რომელია სულიერი სათნოება და რომელი - სხეულებრივი, ან  რომელია ის სათნოება, რომლის გზითაც ამპარტავნება გონებას გვემს, ან რომლისგან წარმოიქმნება ცუდმედიდობა, ან  რომელია, მრისხანებას რომ მოგვაახლებს, ანთუ რომლისგან აღმოცენდება ნაყროვანება. მართლაც გვმართებს, რომ „დავარღვიოთ გულისზრახვები და ყველა სიმაღლე, ღვთის ცოდნის წინააღმდეგ ზეაზიდული" (II კორ. 10.5).

25. პირველი სათნოება ესაა უზრუნველობა ანუ სიკვდილი ყველა ადამიანისგან და მათ საქმეთაგან. შემდეგ ამისგან იბადება გულისთქმა ღვთისადმი, რომელიც ჰბადებს ბუნებისეულ მრისხანებას, რაც მტრის ყოველგვარ მცდელობას წინ აღუდგება. მაშინ შიში ღვთისა სავანეს ჰპოვებს ადამიანში, შიშის მიერ კი სიყვარული განცხადდება.

26. გვმართებს, რომ ლოცვის ჟამს ღვთისმსახურებითი სიტყვისგებით განვდევნოთ გულისგან ფიქრის შემოტევა, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ბაგეებით ღმერთს ვეზრახვოდეთ, გულით კი უღირსს განვიზრახავდეთ, რადგან არ შეიწყნარებს ღმერთი მემყუდროისგან ამღვრეულ და უგულისყურო ლოცვას. წერილიც ხომ ყველგან იმას სწამებს, რომ დავიცვათ სულის გრძნობითი ორგანოები, რადგან თუ მონაზონის ნება ღვთის რჯულს დაემორჩილება და გონებაც ღვთის რჯულითვე უწინამძღვრებს მის ქვეშევრდომებს, - ესე იგი, ვამბობ, ყველა სულიერ მოძრაობას, განსაკუთრებით კი მრისხანებას და გულისთქმას (რადგან ესენია აზრის ქვეშევრდომნი), - მაშ, სათნოებაც მოგვიღვაწია და სამართლიანობაც აღგვისრულებია, მიგვიმართავს რა, ერთი მხრივ, გილისთქმა ღვთისკენ და მის ნებათაკენ, მრისხანება კი, მეორე მხრივ, - ეშმაკისა და ცოდვისაკენ. მაშ, რაღა არის საძიებელი? ფარულად ღვწა.

27. თუკი კელინში მჯდომს სამარცხვინო რამ შთაგეთესება გულში, გაფრთხილდი და წინ აღუდექი გაბოროტებას, რათა არ გაბატონდეს იგი შენზე. სცადე გაიხსენო, რომ ღმერთი გაყურადებს შენ და რომ შენი გულის ნაფიქრი გაცხადებულია მის წინაშე. ამიტომაც უთხარი შენს სულს: „ადთუკი უფრთხი შენ შენებრ ცოდვილებს, რომ არ ნახონ მათ შენი ცოდვები, რამდენად უფრო უნდა უფრთხოდე ღმერთს, რომელიც ზედამხედველობს ყოველივეს?" აი, ამ შეგონების შედეგად გაცხადდება ღვთის შიში შენს სულში და თუ დარჩები ამ შიშთან ერთად, შეუძრავი იქნები ვნებათაგან, როგორც ეს დაწერილია: „ადუფალს მინდობილნი - ვით სიონის მთა; არ შეირყევა უკუნისამდე იერუსალიმში დამკვიდრებული" (ფს. 124.1). ყოველ საქმეში, რასაც აკეთებ, იფიქრე ღმერთზე, რომ ხედავს იგი შენს ყველა ზრახვას, და არ შესცოდავ არასოდეს. დიდება მას უკუნისამდე, ამინ.


ევაგრე მონაზონი

 
სამონაზვნო განწესება

(რაც გვასწავლის იმას, თუ როგორ გვმართებს მოღვაწეობა და მდუმარება)

იერემიასთან ნათქვამია: "და შენ ნუ მოიყვან შენთვის ცოლს ამ ადგილას, რადგან ამას ამბობს უფალი ამ ადგილას შობილი ძეებისა და ასულების შესახებ, რომ სალმობიერი სიკვდილით დაიღუპებიან ისინი" (იერ. 16.2-4). ამით იმას გვიცხადებს სიტყვა, რომ, თანახმად მოციქულისა, დაქორწინებული მამაკაცი ამქვეყნიურზე ზრუნავს, თუ როგორ აამოს მან ცოლს, და ამით მშფოთვარებაშია, ისევე როგორც დაქორწინებული ქალიც ამქვეყნიურზე ზრუნავს, თუ როგორ აამოს მან ქმარს (შდრ. I კორ. 7.32-34). ცხადია, რომ წინასწარმეტყველის მიერ არა მხოლოდ ქორწინებითი ცხოვრების შედეგად დასაბადებელი ძეებისა და ასულების შესახებ არის თქმული, რომ "სალმობიერი სიკვდილით მოკვდებიანო", არამედ, აგრეთვე, მათ გულებში შობილი ძეებისა და ასულების თაობაზე, ესე იგი ხორციელ ზრახვათა და გულისთქმათა გამო, რომ ისინიც ამა სოფლის სალმობიერ, უძლურ და ძალაგამოცლილ სიბრძნეში ჩაკვდებიან და ვერ მიეახლებიან ზეციურ ცხოვრებას, მაშინ როცა "უქორწინებელი", როგორც მოციქული ამბობს, უფლისას ზრუნავს, თუ როგორ ესათნოოს იგი უფალს და როგორ გამოიღოს საუკუნო ცხოვრების მარადყვავილოვანი და უკვდავი ნაყოფი. აი, ამგვარია მონაზონი. დიახ, ასეთი უნდა იყოს მონაზონი, ესე იგი ქალისგან განმდგარი, რომელიც არ აჩენს ძეს ან ასულს "ზემოთქმულ ადგილას", და არა მხოლოდ ამგვარი, არამედ, ამავე დროს, იგია ქრისტეს მეომარი, უნივთოდ და ზრუნვათა გარეშე მყოფი, ყოველგვარი ყოფითი აზრისა და ქმედებისგან განშორებული, როგორც ამას მოციქულიც ამბობს: "არავინ მეომართაგანი არ შეემსჭვალვის ამა ცხოვრების საქმეებს, რათა ესათნოოს იგი მხედართმთავარს" (II ტიმ. 2.4). განსაკუთრებით სწორედ მონაზონი უნდა იყოს ამგვარი, რომელიც ტოვებს ამა ქვეყნის მთელ ნივთიერებას და მდუმარების მშვენიერ და საამურ მონაპოვარს ეშურება. მართლაც, ჰოი, რაოდენ საამურია და მშვენიერი მდუმარებითი მოღვაწეობა, ჭეშმარიტად რაოდენ საამურია და მშვენიერი იგი, „რომლის უღელიც ტკბილია და ტვირთი მსუბუქი" (მთ. 11.30). საწადელია ცხოვრება, საამოა საქმე. მაშ, გსურს კი, საყვარელო, შეუდგე, როგორც ჯეროვანია, მარტოდმყოფობას და მდუმარების მონაპოვარს დაეშურო? განიშორე იქ ამა ქვეყნის საზრუნავი, მისეული მთავრობანი და ხელმწიფებანი, რაც ნიშნავს: გახდი უნივთო, უვნებო და ყოველგვარი სიამეთმოსურნეობისგან განდგომილი, - რომ სიამეთა ყველა განსაცდელისგან უცხოქმნილმა შეძლო კეთილად მდუმარება, რადგან თუ ვინმე თავის თავს ამათგან არ განარიდებს, ვერ შეძლებს იგი ზემორე მოღვაწეობის აღსრულებას. კნინი და ადვილმოსაძაგებელი საზრდოთი დაკმაყოფილი, არათუ - მრავლითა და ადვილდამატყვევებლით, ხოლო თუ სტუმართმოყვარეობის გამო მდიდრული საზრდოს შესახებაც ჩნდება აზრი, მონაზვნობაში განიშორე ეს და არანაირად არ ერწმუნო მას, რადგან ამის მიერ მტერი გისაფრდება შენ, გისაფრდება კი იმიტომ, რომ მდუმარებისგან განგაშოროს. თვით უფალი იესო გყავს, რამეგვარად, ამგვართა მოწადინე სულის - მართას, გამკიცხველად და მთქმელად: „რად ზრუნავ ბევრის გამო და რად შფოთავ? ერთი რამისაა საჭიროება" (ლკ. 10.41), ეს ერთი რამე კი, ამბობს, არის საღვთო სიტყვის სმენა, და ამის შემდეგ გარჯის გარეშე მიიღწევა ყოველივე. ამიტომაც მყისვე დასძენს და ამბობს: "მარიამმა კეთილი ნაწილი გამოირჩია, რაც არ წაერთმევა მას" (ლკ. 10.42). გარდა ამისა, გაქვს შენ სარეფთელი ქვრივის ნიმუში, თუ რითი ისტუმრა მან წინასწარმეტყველი (III მფ. 17.9 და მომდ.). თუნდაც რომ მხოლოდ პური გქონდეს, თუნდაც მარილი ანდა წყალი, შეგიძლია ამათგანაც აღასრულო სტუმართმოყვარეობის მისაგებელი. თუ არ გექნება ესენიც კი, მხოლოდ კეთილი განზრახვით შეიწყნარე სტუმარი და მიუბოძე მას სასარგებლო სიტყვა, რითაც, ასევე, შესძლებ მოიხვეჭო სტუმართმოყვარეობის საზღაური, რადგან თქმულია, რომ კეთილი სიტყვა სანაცვლოა ძღვენისა (ზირ. სიბრძნ. 18.17). მოწყალების შესახებაც ამგვარადვე გმართებს იფიქრო. გაფრთხილდი, რომ სიმდიდრისკენ არ გქონდეს გულისთქმა, თუნდაც ღარიბებისთვის დასარიგებლად, რადგან ესეც ბოროტის საცთურია, ხშირად რომ ფუჭი დიდების სახით მოგვეახლება და ათასგვარი საზრუნავის მიზეზს რომ შთაუგდებს გონებას. გყავს შენ ამის დასტურად სახარებაში უფლის მიერ დამოწმებული ქვრივი, რომელმაც მხოლოდ ორი გროშით გადასძლია მდიდართა განზრახვასა და შემძლეობას, რადგან იმათ, ამბობს უფალი, რაც ჭარბი ჰქონდათ, ის ჩადეს ყულაბაში, ამან კი - მთელი თავისი ქონება (მრ. 12.42). ასევე გმართებს სამოსლის მხრივაც. ნუ მოისურვებ, რომ ჭარბად გქონდეს სამოსი. მხოლოდ იმაზე იზრუნე, რაც საკმარისია სხეულის საჭიროებისთვის, უფრო კი უფალს მიანდე შენი საწუხარი (ფს. 54.23) და იგი იზრუნებს შენთვის, რადგან, როგორც ამბობს წერილი, მას მზრუნველობა აქვს ჩვენზე (I პეტრ. 5.7). თუკი გაკლია საჭმელი ან სამოსელი, ნუ შეგრცხვება, რომ სხვათაგან მოძღვნილი აიღო, რადგან ეს ამპარტავნების სახეა, ხოლო თუ შენ თვითონ გაქვს ჭარბად ეს ყოველივე, მიუბოძე გაჭირვებულს. ღმერთს სურს, რომ ამგვარად წარმართავდნენ თავიანთ ცხოვრებას მისი შვილები. სწორედ ამიტომ მიუწერს მოციქული კორინთელებს და ამიტომ ამბობს ნაკლულევანთა გამო: "თქვენი ნამატი - მათი დანაკლისისთვის, რომ მათი ნამატიც თქვენი დანაკლისისთვის იყოს, რათა იყოს თანასწორობა" (II კორ. 8.13), როგორც დაწერილია: "არ გამრავლდეს ბევრი და არ დაიკლოს მცირემ" (გამოსლ. 16.18). ამრიგად, თუკი გაქვს ამ დროის სამყოფი, მომავალი დროისთვის ნუ იზრუნებ, იქნება ეს ერთი დღე, შვიდეული თუ თვეები, რადგან დადგება რა მომდევნო დღე, უფალი მოგვიბოძებს, რაც საჭიროა, შენ კი განსაკუთრებით ცათა სასუფეველი ეძიე და სამართალი ღვთისა, ვინაიდან უფალი ამბობს: "ეძიეთ სასუფეველი ღვთისა და მისი სამართალი, და ეს ყოველივე შეგემატებათ თქვენ" (მთ. 6.33). ნუ შეიძენ შვილებს, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ამით საცთური რამ აღძრას მტერმა და შეაშფოთოს შენი გონება უფრო ძვირადღირებულ საჭმელზე ფიქრით, რადგან უკვე აღარ ძალგიძს მარტოოდენ შენს თავზე ზრუნვა. თუნდაც რომ ხორციელი მოსვენების გამო გაგიჩნდეს აზრი, კვლავაც უმჯობესი ისაზრე (ვამბობ სულიერ მოსვენებას), რადგან ჭეშმარიტად უმჯობესია სულიერი მოსვენება სხეულებრივზე. თუნდაც იმის გამო აღგეძრას ფიქრი, რაც სასარგებლო ჩანს შვილისთვის, არ მიენდო მას, რადგან არ არის ეს ჩვენი საქმე, არამედ - სხვებისა, კვინობის წმინდა მამებისა, შენ კი მხოლოდ ის იზრუნე, რაც შენ გარგებს და დაიცავი მდუმარების წესი. ნუ გეყვარება ნივთიერ და საქმიან ადამიანთა გვერდით მკვიდრობა. ან განმარტოებით დამკვიდრდი ანდა უნივთო და თანამოაზრე ძმათა გვერდით, რადგან ნივთიერი და საქმიანი ადამიანების გვერდით ვინც მკვიდრდება, უთუოდ ისიც მონაწილე ხდება მათი მდგომარეობისა და ემონება ადამიანურ განაწესს, კერძოდ ფუჭმეტყველებას და ყველა სხვა საშინელებას: მრისხანებას, წუხილს, ნივთიერთა მიმართ დაუცხრომელ ლტოლვას, დაბრკოლებათა წინაშე შიშს. ნუ მიგიზიდავს მშობლისეული საზრუნავი ანდა ნათესაური კავშირები, არამედ თვით ახლობლებთან ხშირ შეხვედრებსაც განერიდე, რათა არ მოხდეს ისე, რომ კელინის მდუმარებისგან გაგძარცვონ შენ და თავიანთ საქმეებში ჩაგითრიონ. "აცადე, ამბობს უფალი, მკვდრებს, რომ დამარხონ თავისი მკვდრები, შენ კი, მოდი, გამომყევი მე" (მთ. 8.22). თუკი თვით ის კელინიც, სადაც ზიხარ, ხალხმრავალი გაგიხდება, გაექეცი და არც ის დაინანო, რათა არ წაგახდინოს მისმა სიყვარულმა. ყველაფერი იმოქმედე, ყველაფერი აკეთე, რათა შესძლო მდუმარება, მოცლა და ღვწა იმისათვის, რომ ღვთის ნებანი აღასრულო და შეებრძოლო უხილავ მტრებს. თუკი არ ძალგიძს, რომ ადვილად მოიღვაწო მდუმარება შენს ქვეყანაში, უცხოობისთვის განამზადე შენი არჩევანი და ამისკენ მიმართე შენი აზრი. გახდი როგორც რჩეული ვინმე ვაჭარი, ყველა გზა სცადე, რომ ეწიო მიზანს - მდუმარებას და ყველაფერში მტკიცედ იპყარ ის, რაც მდუმარებითია და ამ მიზნისთვის გამოსადეგი. მოკლედ, გეუბნები შენ: გიყვარდეს უცხოობა, რადგან იგი გაგარიდებს მშობლიური მხარის განსაცდელთაგან და შეგაძლებინებს, რომ მხოლოდ მდუმარების სიკეთით დატკბე. გაექეცი ქალაქში ყოფნას და უდაბნოში მკვიდრობა დაითმინე, რადგან "აჰა, - ამბობს წმინდანი, - განვეშორე, გავიქეცი რა, და დავისადგურე უდაბნოში" (ფს. 54.8). თუ შესაძლებელია, საერთოდ ნუ შეხვალ ქალაქში, რადგან შენი მოღვაწეობისთვის კარგს, სასარგებლოსა და გამოსადეგს ვერაფერს ნახავ იქ. "ვიხილე, - კვლავ ამბობს წმინდანი, - ურჯულოება და ურთიერთმოპირისპირეობა ქალაქში" (ფს. 54.10). ასე რომ, დაეშურე იმგვარ განმარტოებულ ადგილებს, ყურადღებას რომ არ გაგიბნევს, ნუ დაგაფრთხობს მათი ხმოვანება. თუნდაც რომ ეშმაკთა მოლანდებანი იხილო იქ, ნუ შეშინდები, ნურც გაექცევი ჩვენთვის სარგებლობის მომტან ასპარეზობას. უშიშრად დაითმინე იგი და იხილავ ღვთის დიდებულებას, მის შემწეობას, მზრუნველობას და ყოველივე სხვას, რაც ცხონებისთვის რწმენით გვავსებს, რადგან "ველოდი, - ამბობს ნეტარი კაცი, - ჩემს გამომხსნელს სულმოკლეობისა და ქარიშხლისგან" (ფს. 54.9). ნუ დასძლევს შენს არჩევანს მიმოხეტების გულისწადილი, რადგან გულისთქმითი მიმოხეტება ცვლის უბოროტო გონებას (ზირ. სიბრძნ. 4.12). ბევრი საცთური ახლავს ამას. გეშინოდეს დაცემისა და შენს კელინში იყავ მჯდომარე. თუ მეგობრები გყავს, განერიდე მათთან ხშირ შეხვედრებს, რადგან მცირე დროით თუ შეხვდები მხოლოდ, სარგებლობას მოუტან მათაც, მაგრამ თუ იგრძნობ, რომ ესეც მავნებელია შენთვის, ახლოსაც ნუ მიხვალ მათთან, ვინაიდან შენ გჭირდება მეგობრები, შენს ღვწაში რომ გარგებენ და შეგეწევიან. გაექეცი, აგრეთვე, უკეთურ და მოჩხუბარ კაცთა თავყრილობას და მათგან არავის დაუმეზობლდე. რაღა თქმა უნდა, გაემიჯნე მათ უკეთურ ზრახვებს, რადგან ამგვარნი არც ღმერთს განუკუთვნებენ თავს, არც ღვთის ახლოს თანამკვიდრობენ. გყავდეს მეგობრად მშვიდობისმოყვარე კაცები, სულიერი ძმები, წმინდა მამები, რადგან უფალიც ასე უწოდებს მათ, როდესაც ამბობს: "ჩემი დედა, ძმები და მამები ესენი არიან, - ჩემი ზეციერი მამის ნების აღმსრულებლები" (მთ. 12.49). მიმომწვლილველთა გვერდით ნუ დაივანებ, ნურც მათთან ერთად წახვალ ნადიმზე, რათა არ მოხდეს ისე, რომ თავიანთ ცთომილებებში ჩაგითრიონ და გამოგაშორონ მდუმარების მეცნიერებას, რადგან ეს ვნება არის მათში. ნუ მიუპყრობ შენს ყურს იმათ სიტყვებს და იმათი გულის ზრახვებს ნუ შეიწყნარებ, რადგან ნამდვილად მავნებელია. ამქვეყნად ვინც მორწმუნეა, იმის მიმართ იყოს შენი გულმოდგინება და ნდომა შენი გულისა - მისი მგლოვიარების მბაძველად, რადგან მეფსალმუნე ამბობს: "ჩემი თვალები - ამქვეყნის მორწმუნეთა მიმართ, რომ ჩემთან ერთად დასხდნენ ისინი" (ფს. 100.6), ხოლო თუ ვინმე, თუნდაც ღვთის სიყვარულის კვალობაზე მოღვაწეთაგან, მოვა შენთან და მოგიწოდებს შენ, რომ მასთან ჭამო, თუ გსურს წახვიდე, წადი, მაგრამ უმალვე დაუბრუნდი შენსავე კელინს. თუ შეგიძლია, ნურასოდეს დაიძინებ კელინის გარეთ, რომ დღენიადაგ შენთან იყოს მადლი მდუმარებისა და დაუბრკოლებლად მსახურებდე კელინში ყოფნის განჩინებას. ნუ იქნები კარგ საჭმელთა და განცხრომისეულ ცთუნებათა მოწადინე, რადგან, მოციქულის თქმისებრ, განცხრომით მყოფი მკვდარია სიცოცხლეშივე (I ტიმ. 5.6). უცხო საჭმლით ნუ დაანაყრებ შენს მუცელს, რომ არ გაგიჩნდეს მისდამი ნდომა და არ მიმართო შენი წადილი გარეტაბლათა მიმართ, რადგან თქმულია: "ნუ ცთუნდებით მუცლის ნაყროვანებით" (იგავ. 24.15). ამიტომ, თუ ნახავ, რომ ხშირად გიხმობენ კელინის გარეთ, უარი თქვი, რადგან მავნებელია ხშირი ყოფნა კელინის გარეთ. ამით აღიხოცება მადლი, ბნელდება აზრი, იშრიტება გულისსწრაფვა. შეხედე ღვინის ჭურჭელს: თუ იგი ხანგრძლივადაა ერთ ადგილას და იქ უძრავად დევს, დაწმენდილ, დადუღებულ და კეთილსურნელოვან ღვინოს შეამზადებს, მაგრამ თუ აქეთ და იქით გადაიტანება, იმღვრევა, უგემურდება და მთელი უვარგისი ნალექების სისაძაგლეს გამოაჩენს. მაშ, შენც მას ამსგავსე შენი თავი, ის სცადე, რაც სასარგებლოა და მოიკვეთე შენგან მრავალთა მიმართ თანამყოფობა, რათა არ გახდეს შენი გონება მიმომწვლილველი და არ შეამღვრიოს მდუმარების წესი. ხელსაქმეს დაეშურე, თუ შეგიძლია, ღამეც და დღეც, რათა არავის აწვე ტვირთად, უფრო კი, რათა გასცემდე, როგორც ამას შეგვაგონებს და გვეუბნება მოციქული პავლე (I თეს. 2.9; ეფეს. 4.28), რომ ამითაც დასძლიო მოწყინების ეშმაკი და შემუსრო მტრის ყველა სხვა გულისწადილი, რადგან უსაქმობას ემუქრება მოწყინების ეშმაკი და "ყველა უსაქმო, - როგორც თქმულია, - გულისთქმებშია" (იგავ. 13.4). აღებ-მიცემით ვერ გაექცევი ცოდვას. ამიტომ, ჰყიდი თუ ყიდულობ, თანაბრისგან ცოტა რამ აზარალე შენს თავს, რათა ფასის ზუსტად დადგენისას გამორჩენისმოყვარეობის ჩვევებმა არ წარგიტაცოს და ისეთ რამეში არ ჩავარდე, რაც გახდება მიზეზი სულის დაზიანებისა, კერძოდ, პაექრობაში, ფიცილში, შენივე სიტყვების გადათქმაში და სხვა ამგვარში, რითაც უპატიოჰყოფ და შეარცხვენ ჩვენი ღირსეული მიზანსწრაფვის პატიოსნებას. მაშ, ამგვარად ისაზრე შენც და სიფრთხილით მოეკიდე აღებ-მიცემობას შენსას, მაგრამ თუ უკეთესს აირჩევ (და ამას შესძლებ), სხვა ვინმე სარწმუნო კაცს მიანდე შენი საზრუნავი, რომ ამ გზით გულმხიარული გახდე და გქონდეს შენ კეთილი და სასიხარულო იმედები. აი, ამგვარ სასიკეთო საქმეთა შეგონება ძალუძს მდუმარების წესს. ახლა კი, მოდი, იმ მომდევნო საქმეთა შესახებაც, მდუმარება რომ გულისხმობს, განმარტებას წარმოგიდგენ, შენ კი მისმინე და გააკეთე, რასაც განგიჩენ: კელინში მჯდომმა მოიკრიბე გონება, გაიხსენე სიკვდილის დღე, წარმოიდგინე სხეულის მაშინდელი კვდომა, ჩაუფიქრდი უბედურებას, განიცადე მწუხარება, მოიძაგე ამა სოფლის ამაოება, კეთილსახიერება და შრომა-გარჯა, რათა შეძლო, რომ ყოვლითურთ შეინარჩუნო თავი მდუმარების ერთსა და იმავე მიზანსწრაფვაში და არ მოუძლურდე. გაიხსენე, აგრეთვე, ის ვითარება, რაც ამჟამად ჯოჯოხეთშია, საჯე, თუ როგორ არიან იქ სულები, - რაგვან უმწარეს დუმილში, რაგვარ უმძიმეს კვნესაში, რაოდენ შიშში, რაოდენ მშფოთვარებაში, ანდა რავარის მოლოდინში; ისაზრე მათი დაუცხრომელი გოდება, მათი სულისმიერი და დაუსრულებელი ცრემლი. ამასთან გაიხსენე აღდგომისა და ღვთის წინაშე წარდგომის დღეც, წარმოიდგინე ამჟამინდელი საშინელი და შემაძრწუნებელი საყდარი, თვალწინ წარმოისახე ის, რაც ცოდვილთათვის არის განწესებული, - მათი შერცხვენა ღვთისა და მისი ქრისტეს, ანგელოზთა, მთავარანგელოზთა, ხელმწიფებათა და ყოველთა კაცთა წინაშე, განჭვრიტე ყველა სატანჯველი, საუკუნო ცეცხლი, დაუსრელებელი მატლი (მრკ. 9.46), ტარტაროზი, წყვდიადი, ამათ ყოველთა გამო კბილთა ღრჭენა (მთ. 8.12), ძრწოლანი და ტანჯვანი. წარმოისახე მრავალთათვის დაუნჯებული სიკეთეებიც, მათი კადნიერება მამაღმერთისა და მისი ქრისტეს, ანგელოზთა, მთავარანგელოზთა, ხელმწიფებათა და მთელი სიმრავლის გვერდით, სასუფეველი და მისი საბოძვარნი, სიხარული და შვება. ყოველივე ეს გაიხსენე შენს თავში, ერთი მხრივ, ცოდვილთა სასჯელის გამო იკვნესე, იცრემლე, შეიმოსე გლოვის სახე იმის შიშით, რომ შენც მათ შორის არ აღმოჩნდე, მეორე მხრივ კი მართალთათვის დაუნჯებული სიკეთეებით გაიხარე, იმხიარულე და ილხინე, ისე რომ ამ უკანასკნელთა მიღებას დაეშურე, იმ პირველთ კი განეშორე. გაფრთხილდი, რომ არასოდეს დაგავიწყდეს ეს ყოველივე; თუნდაც კელინის შიგნით იყო, თუნდაც გარეთ, ამათ ხსოვნას არ მოსწყვიტო შენი გონება, რომ, თუნდაც ამ გზით, ბიწიერ და საზიანო აზრებს ერიდო. ძალისამებრ იმარხულე უფლის წინაშე. იგი განწმენდს ურჯულოებას და შეცოდებებს, დიდებულჰყოფს სულს, ასპეტაკებს გონებას, დევნის ეშმაკებს, გვიმზადებს ღვთის ახლოს ყოფნას. შეჭამ რა ერთგზის დღეში, მეორეგზის ნუ მოისურვებ, რათა არ გახდე ბევრი ხარჯის გამწევი და არ შეაშფოთო შენი გონება. ასე შესძლებ, რომ სიუხვით გქონდეს, რაც საქველმოქმედო საქმეთათვის არის საჭირო; ასე შესძლებ თვით სხეულებრივ ვნებათა მოკვდინებასაც, მაგრამ თუ ძმათა შეკრება ხდება და არის საჭიროება, რომ მეორედ ჭამო, და მესამედაც, ნუ დაიღვრემ, ნურც შეღონდები; უმალ გაიხარე, მორჩილი გაუხდი საჭიროებას და მეორედ თუ მესამედ მჭამელი ჰმადლობდე ღმერთს, რომ აღასრულე შენ სიყვარულის რჯული და რომ ამის გამო თვით ღმერთი გეყოლება შენი ცხოვრების წარმმართველად. ზოგჯერ შეგემთხვევა ხორციელი უძლურებაც და დაგჭირდება მეორეგზის თუ მესამეგზის ან თუნდაც მრავალგზის ჭამა, მაგრამ ნურც ამაზე შეწუხდება შენი ფიქრი, რადგან არ არის მართებული, უძლურებაშიც სხეულებრივი მოღვაწეობის სიმძიმენი გქონდეს ნატვირთი, არამედ დათმე ზოგი რამ, რომ შემდეგ იმავე ღვაწლში გაიწვრთნა თავი. რაც შეეხება საჭმელთაგან თავშეკავებას, საღვთო სიტყვას არაფრის ჭამა არ აუკრძალავს. პირიქით, ნათქვამია: "აჰა, მოგეცით თქვენ ყველაფერი; ჭამეთ როგორც ბალახეული მწვანილი" (შესაქ. 9.3); ნურაფერს გამოეძიებთ (I კორ. 10.25), რადგან პირით შემავალი არ ბილწავს ადამიანს (მთ. 15.11). ამრიგად, საჭმელთაგან თავშეკავება თქვენს არჩევანზე იყოს და თქვენი სულის გარჯილობაზე, ხოლო მღვიძარება, მიწაზე წოლა და ყველა სხვა გვემულება წადიერად იტვირთე, იმ დიდებისკენ წინგამზერილმა, შენს წინაშე რომ გაცხადდება ყველა წმინდანთან ერთად, რადგან, მოციქულის თქმისებრ, ამჟამინდელი ვნებულებანი არ არის ღირსი იმ სამომავლო დიდებისა, ჩვენთვის რომ უნდა გამოცხადდეს (რომ. 8.18). თუ სულმოკლეობ, ილოცე, როგორც დაწერილია (იაკ. 5.13), ხოლო ილოცე მოშიშებით, ძრწოლით, გულმოდგინებით, სიფხიზლითა და მღვიძარებით. მართებულია ამგვარად ლოცვა, განსაკუთრებით ავზნიანი მტრების წინააღმდეგ, რადგან როდესაც ხედავენ, რომ ლოცვაზე ვდგავართ, მაშინ ისინიც, თავის მხრივ, წადიერად გვესხმიან თავს და იმას შთაგვიგდებენ გონებაში, რისი ფიქრიც ან წარმოდგენაც ლოცვის დროს უადგილოა. ამით ისინი ატყვევებენ ჩვენს გონებას და ლოცვისმიერ თხოვნა-ვედრებას უმოქმედოს, ფუჭსა და უსარგებლოს ხდიან, რადგან უთუოდ ფუჭია და უსარგებლო მლოცველობა და თხოვნა-ვედრება, რაჟამს არ აღევლინება იგი, როგორც ითქვა, მოშიშებით, ძრწოლით, სიფხიზლითა და მღვიძარებით. მართლაც, თუ მეფის წინაშე წარდგომილი ვინმე სწორედ მოშიშებით, ძრწოლითა და სიფხიზლით წარმოთქვამს თავის ვედრებას, განა ბევრად უფრო არ გვმართებს ჩვენ მსგავსადვე წარდგომა ღვთის - ყოველთა უფლის, და ქრისტეს - მეუფეთა მეუფისა და მთავართა მთავრის წინაშე და ამგვარადვე აღსრულება ჩვენი თხოვნა-ვედრებისა? ცხადია, გვმართებს კიდეც ეს ბევრად მეტად, რადგან სწორედ მას ჰმსახურებს შიშით, მას დიდებისმეტყველებს ძრწოლით და მას აღუვლენს უწყვეტ გალობას ანგელოზთა მთელი გონითი სიმრავლე და მწყობრი, - მას და, მასთან ერთად, მის დაუსაბამო მამას და ყოვლადწმინდა და თანამარადიულ სულს, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ევაგრე მონაზონი
ვნებათა და გულისზრახვათა გარჩევის შესახებ

1. იმ ეშმაკთაგან, რომლებიც უპირისპირდებიან სამოღვაწეო საქმეს, ბრძოლაში პირველები ისინი წარმოდგებიან, რომლებსაც მინდობილი აქვთ ნაყროვანების ნდომანი, რომლებიც ვერცხლისმოყვარეობას შთაგვაგონებენ და რომლებიც კაცობრივი დიდებისკენ გვიხმობენ ჩვენ. სხვანი ყველანი ამათ უკან მოდიან და ამათგან მოწყლულთ იბარებენ, რადგან შეუძლებელია, რომ სიძვის სულს ჩაუვარდეს ვინმე ხელში, ვინც ადრე ნაყროვანებისგან არ დაცემულა, ისევე როგორც არ შეიძლება, რომ მრისხანებამ მოიცვას ის, ვინც არ იბრძვის საჭმლის, ფულისა თუ დიდების გამო. კიდევ, შეუძლებელია მწუხარების ეშმაკს გაექცეს ვინმე, თუ არ მოიკვეთს იგი ყოველივე ზემოჩამოთვლილს. ამასთან, ვერც ამპარტავნებას განვერიდებით, - ამ პირველ ნაშობს ეშმაკისას, - თუ არ განვიშორებთ ყველა ბოროტების ძირს - ვერცხლისმოყვარეობას, გამომდინარე იქიდან, რომ სიღარიბე, სოლომონის თანახმად, ადამიანს თავმდაბალს ხდის (იგავ. 10.4). მოკლედ რომ ვთქვათ, არ შეიძლება ადამიანი ეშმაკის ქვეშ აღმოჩნდეს, თუ იგი, უპირველეს ყოვლისა, ზემოხსენებულ პირველმდგომთაგან არ მოიწყლვება. ამიტომ, სწორედ ეს სამი გულისზრახვა მოაწია მაშინ ეშმაკმა მაცხოვარზე, სთხოვა რა მას პირველად, რომ ქვები პურებად ექცია; ამის შემდეგ აღუთქვა ქვეყნიერებაც, თუკი დაეცემოდა იგი და ეთაყვანებოდა მას, მესამედ კი ის უთხრა, რომ თუ შეისმენდა მისას, განადიდებდა, რადგან ესოდენი სიმაღლიდან გადმოვარდნილი არას ივნებდა. ამ ყოველივეზე აღმატებული გამოჩნდა ჩვენი უფალი, უკუქცევა უბრძანა რა ეშმაკს, რითაც ის გვასწავლა, რომ შეუძლებელია განდევნა ეშმაკისა, თუ არ მოვიძაგებთ ზემოხსენებულ სამ გულისზრახვას.

2. ყველა ეშმაკეულ გულისზრახვას სულში შემოჰყავს გრძნობად საქმეთა წარმოდგენები, რომელთა მიერ დატვიფრული გონება ამ საქმეთა ხატებს თავის თავში ატრიალებს და შემდეგ თვით საქმისგან ცნობს იგი მოახლებულ ეშმაკს; მაგალითად, თუ ჩემს გონებაში გამოჩნდა იმის სახე, ვინც მე მავნო და შეურაცხმყო, ამით აშკარა ხდება, რომ მოახლოებულა ავმეხსიერების გულისზრახვა. კიდევ, თუ მახსენდება ფული ან დიდება, ამ საქმისგან, ცხადია, თვით ჩვენი შემაწუხებელი ხდება შესაცნობი. ასევეა ყველა სხვა გულისზრახვასთან დაკავშირებითაც: თვით საქმის მიერ აღმოაჩენ მოახლოებულს და შთამაგონებელს, თუმცა ამით იმას როდი ვამბობთ, რომ თითქოს ამგვარ საქმეთა ყოველი გახსენება ეშმაკებისგან შეგვემთხვეოდეს (რადგან თვით გონებას, როდესაც იგი ადამიანის მიერ ამოძრავდება, სჩვევია მომხდართა გაცოცხლება წარმოდგენაში), არამედ ვამბობთ მხოლოდ იმას, რომ ეშმაკთაგან აღძრული მოგონებანი თანამოიზიდავენ არაბუნებისეულ მრისხანებასა და გულისთქმას. მართლაც, ამ ძალთა მშფოთვარების გამო გონება აზრისმიერად მრუშობს და მიმოეკვეთება, არ ძალუძს რა, შეიწყნაროს ფიქრი ღმერთზე, - თავის რჯულმდებელზე, შესაბამისად იმისა, რომ ლოცვის ჟამს ბრწყინვალება მხოლოდ მაშინ იჩენს თავს გონებაში, როდესაც იგი მოიკვეთს ნივთიერ წარმოდგენებს.

3. ვერ განდევნის ვნებად მოგონებებს ადამიანი, თუ იგი არ მიხედავს გულისთქმასა და მრისხანებას, კერძოდ, თუ, ერთი მხრივ, არ გააქარწყლებს თავის გულისთქმას მარხვით, მღვიძარებითა და მიწაზე წოლით, და თუ არ მოთოკავს, მეორე მხრივ, მრისხანებას სულგრძელებით, ბოროტებადათმენით, ძვირუხსენებლობითა და მოწყალებით, რადგან სწორედ ამ ორი ვნებისგან წარმოდგება თითქმის ყველა ეშმაკეული გულისზრახვა, რაც კი გონებას დაღუპვასა და წარწყმედაში აგდებს, შეუძლებელია კი ამ ვნებათა ძლევა, თუ მთლიანად არ უგულებელვყოფთ საჭმელს, ფულსა და დიდებას, მეტიც - თვით საკუთარ სხეულსაც კი იმათი მიზეზით127. ასე რომ, სრულიად აუცილებელია ვბაძავდეთ იმათ, რომლებსაც უბედურება შეემთხვათ ზღვაზე და ახლა, ქარებისა და შემომდგარი ტალღებისგან ნაიძულებნი, ნივთებს ყრიან ხომალდიდან, თუმცა გვმართებს ზედმიწევნით დავუკვირდეთ, ნივთების გადაყრისას ადამიანთა დასანახად ხომ არ ვაკეთებთ ამას, რადგან თუ ეს ასეა, ამით ვკარგავთ ჩვენს საზღაურს და სხვა კატასტროფა, პირველზე უარესი, მოიწევა ჩვენზე, დაუბერავს რა საპირისპირო მხრიდან ცრუდიდების ეშმაკის ქარი. ამიტომ, ჩვენი უფალიც, მოძღვრავს რა ჩვენს მესაჭეს - გონებას, ასე ამბობს სახარებებში: "დაუკვირდით თქვენს ქველმოქმედებას, რათა არ გააკეთოთ იგი ადამიანთა წინაშე, მათ დასანახად, და თუ არა ასე, არ გექნებათ საზღაური თქვენი ზეციერი მამის წინაშე" (მთ. 6.1). და კიდევ, ამბობს: "როდესაც ლოცულობთ, ნუ იქნებით როგორც ფარისევლები, რადგან უყვართ მათ შესაკრებლებში და ქუჩებში ლოცვა, რათა ეჩვენონ ადამიანებს. ამინ გეუბნებით თქვენ, იღებენ ისინი თავიანთ საზღაურს; ხოლო როდესაც მარხულობთ, ნუ იქნებით, როგორც ფარისევლები, მჭმუნვარენი, რადგან იღვრემენ თავიანთ სახეს, რომ მმარხველებად გამოუჩნდნენ ადამიანებს. ამინ გეუბნებით თქვენ: იღებენ ისინი თავიანთ საზღაურს" (მთ. 6,1-18). მაგრამ აქ ყურადღებამისაქცევი ისაა, თუ როგორ კურნავს სულთა მკურნალი ქველმოქმედების გზით მრისხანებას, როგორ განწმენდს იგი ლოცვის გზით გონებას და, ამასთან, მარხვის გზით როგორ შრეტს გულისთქმას, რომელთაგანაც შემყარდება ახალი ადამი, თავისი შემქმნელის ხატისებრ განახლებული, რაშიც არ არის, უვნებობის გამო, მამრი და მდედრი, არცთუ, ერთი რწმენის გამო, ბერძენი და იუდეველი, წინადაცვეთა და წინადაუცვეთელობა, ბარბაროსი და სკვითი, მონა და აზნაური, არამედ ყოველივე ყოველივეში - ქრისტე (კოლას. 3.10-11).

 
სიზმართა შესახებ

4. გამოსაძიებელია, თუ როგორ აღბეჭდავენ და დასახავენ ეშმაკები ჩვენს მეწინამძღვრეს, ე.ი. გონებას, ძილის ზმანებებში, რადგან, როგორც ჩანს, ასეთი რამ გონებას მაშინ ემართება, როდესაც იგი ან თვალით ხედავს, ან სმენით ისმენს, ან სხვა რამ გრძნობის ორგანოთი იღებს შეგრძნებას, ანთუ მოქმედებს მეხსიერების მიერ, რომელიც აღბეჭდავს მეწინამძღვრეს (გონებას), მოძრაობაში მოჰყავს რა ყოველივე ის, სხეულის მიერ რაც მიუღია. ასე რომ, ეშმაკები წარმოჩნდებიან როგორც მეხსიერების აღმძვრელები, სახოვანყოფენ რა ჩვენს გონებას. ამასთან, რადგან ორგანო ძილისგან უმოქმედოდ არის შეკავებული, მაშ, საძიებელია, აგრეთვე, თუ როგორ ამოძრავებენ ისინი მეხსიერებას. შესაძლებელი არ არის განა, რომ - ვნებათა მიერ? ამას ხომ ისიც ცხადყოფს, რომ განწმენდილები და უვნებონი ამგვარ რამეს აღარ განიცდიან, თუმცა არსებობს მეხსიერების რამ მარტივი მოძრაობა ჩვენგანვე, ანდა წმინდა ძალთაგან ქმნილი, რის კვალობაზეც წმინდანებს თანაშევეზრახებით და მათთან ერთად ვტრაპეზობთ. გარდა ამისა, საყურადღებოა, რომ იმ გამოსახულებებს, რომლებსაც სხეულითურთ იღებს სული, მათ სხეულის გარეშე ამოქმედებს მეხსიერება. და ესეც ცხადია, გამომდინარე იქიდან, რომ ხშირად ძილშიც, როდესაც ჩაწყნარებულია სხეული, ჩვენ მაინც იგივე განცდა გვაქვს, რადგან ისევე როგორც შესაძლებელია გავიხსენოთ წყალი წყურვილის გამოც და წყურვილის გარეშეც, ამგვარადვეა შესაძლებელი გახსენება ოქროსი ანგარებითაც და ანგარების გარეშეც. იგივე ითქმის სხვა დანარჩენთან დაკავშირებითაც, ხოლო ის, რომ აღმოვაჩენთ ბრძანებათა სხვადასხვა ნაირსახეობას, ეს ნიშანია ეშმაკთა ბოროტხელოვნებისა. კიდევ, ისიც საცოდნელია, რომ ეშმაკები ზმანებისთვის იყენებენ გარეშე მოვლენებსაც, როგორც მაგალითად ტალღების ხმაურს მოცურავეთა მიმართ.

5. ეშმაკთა განაზრახს დიდად შეეწევა ჩვენი მრისხანება, ამოქმედებული ბუნების საწინააღმდეგოდ, რაც უაღრესად გამოსადეგი ხდება ყველა მათი ბოროტი მოქმედებისათვის. ამიტომაც, მათგან არც ერთი არც ღამით, არც დღისით არ წყვეტს ჩვენი მრისხანების გამოწვევას, მაგრამ თუკი ნახავენ ისინი ამ მრისხანებას თავმდაბლობით შეკრულს, მაშინ, ვითომცდა სამართლიანი მიზეზებით, მყის გახსნიან მას, რათა უკიდურეს სიფიცხემდე მიიყვანონ იგი და შემდეგ გამოიყენონ თავიანთი პირუტყვული ზრახვებისათვის. ამიტომ, აუცილებელია არ გავაღიზიანოთ ჩვენი რისხვითი მიდრეკილება არც სამართლიანი, არც უსამართლო მიზეზით, არცთუ ისე მოხდეს, რომ ჩვენვე ხელთ ვუგდოთ ჩვენს შემაცდენლებს მახვილი უკეთური, რასაც, ვიცი, მრავალნი მოქმედებენ მრავალგზის, რაჟამს მცირე რამ მიზეზთა გამო ჯეროვანზე ბევრად მეტად აღეგზნებიან. დიახ, მითხარი, რად შეიმართები, ესოდენ სწრაფად, ბრძოლისათვის, თუ მართლაც მოგიძაგებია საჭმელი, ფული და ფუჭი დიდება? რადღა იყოლიებ ძაღლს, თუ აცხადებ, რომ დასაცავი არაფერი გაქვს? თუ ეს ძაღლი ყეფს და თავს ესხმის ადამიანებს, აშკარაა, რომ გაქვს შენ რაღაც და მისი დაცვა გწადია. მაგრამ, დარწმუნებული ვარ, ამგვარი ვინმე შორსაა წმინდა ლოცვისგან, რადგან ვიცი, რომ მრისხანება სპობს მსგავს ლოცვას. გარდა ამისა, მიკვირს როგორ დაივიწყა მან წმინდანებიც, რადგან, ერთი მხრივ, დავითი ღაღადებს: "დამშვიდდი გულისწყრომისგან და მიატოვე მრისხანება" (ფს. 36.8), მეორე მხრივ კი, ეკლესიასტე შეგვაგონებს: "განიშორე მრისხანება შენი გულისგან და განაგდე უკეთურება შენი ხორცისგან" (ეკლ. 11.10). ასევე, მოციქულიც გვიბრძანებს, რომ აღვაპყროთ ყოველჟამს და  ყოველ  ადგილას წმინდა ხელები გულისწყრომისა და გულისზრახვათა გარეშე (I ტიმ. 2.8). რად არ განვისწავლებით ადამიანთა საიდუმლო და ძველი ჩვეულების კვალობაზე, რომლის თანახმადაც ლოცვის ჟამს ძაღლები განიდევნებიან სახლებიდან? ამით ხომ სწორედ ის მოესწავება, მლოცველებთან რომ მრისხანება არ უნდა თანამყოფობდეს, რადგან "ვეშაპთა მრისხანება ღვინოა მათთვის" (II სჯ. 32.33), ხოლო ნაზირეველები128 ღვინოს განუდგებოდნენ. რაც შეეხება იმას, რომ არაა საჭირო შესამოსელთა და საჭმელთა გამო ზრუნვა, ამის შესახებ ზედმეტიც მგონია რაიმეს დაწერა, რადგან თვით მაცხოვარი გვაძლევს აკრძალვას სახარებებში, როდესაც ამბობს: "ნუ ზრუნავთ თქვენს თავზე, რა ჭამოთ და რა სვათ, ანდა რა შეიმოსოთ" (მთ. 6.25, 31, 32). მართლაც, ამგვარი რამ აშკარად წარმართთა და ურწმუნოთა თვისებაა, რომლებიც უკუაგდებენ უფლის წინაგანგებას და უარყოფენ შემოქმედს, მაშინ როცა ამგვარი რამ სრულიად უცხოა ქრისტიანებისთვის, რომლებმაც მყისიერად ირწმუნეს, რომ ერთი ასარით ნაყიდი ორი პატარა ჩიტიც კი წმინდა ანგელოზების განგებულების ქვეშაა (მთ. 10.29). ამასთან, ეშმაკებს ისიც სჩვევიათ, რომ უწმინდურ ზრახვათა შემდეგ მზრუნველობითი ზრახვანი შთაგვიგდონ ჩვენ, რომ ამით "მიეფაროს" ჩვენგან იესო, ჰპოვებს რა იგი ჩვენი გონების "ადგილას" ფიქრების "ბრბოს" (შდრ. ი. 5.13), და რომ "უნაყოფო" გახდეს მისი სიტყვა, "მზრუნველობითი" გულის ზრახვებით "მოშთობილი" (შდრ. მთ. 13.22). ამიტომ, განვიშოროთ ეს ყოველივე და "უფალს მივანდოთ ჩვენი საზრუნავი" (ფს. 54.23), არსებული ვიკმაროთ, უბადრუკი ცხოვრება და სამოსელი ვიხმიოთ და ყოველდღიურად განვიძარცვავდეთ ცუდმედიდობის მამებს, ხოლო თუ ვინმეს ჰგონია, რომ უბადრუკი სამოსელი სამარცხვინოს გახდის მას, მზერა მიაპყროს წმინდა პავლეს, რომელიც "ყინვასა და სიშიშვლეში" (II კორ. 11.27) მოელოდა "სიმართლის გვირგვინს" (II კორ. 4.8); მაგრამ რადგან მოციქულმა "თეატრონი" და "საასპარეზო სარბიელი" უწოდა ამ სოფელს (I კორ. 9.24), ვნახოთ, არის კი შესაძლებელი, მზრუნველობითი ზრახვებით შემოსილმა "ღვთის ზენა ხმობის ჯილდოსკენ ისწრაფოს" (ფილ. 3.14) ანდა "იბრძოლოს" მან "მთავრობათა და ხელმწიფებათა მოპირისპირედ, ამ საუკუნის წყვდიადის სოფლისმპყრობელთა წინააღმდეგ" (ეფეს. 6.12). მე ეს არ ვიცი (განსწავლული ვარ რა თვით ამ გრძნობადი ისტორიისგანაც), რადგან ამგვარი ვინმე აშკარად დაბრკოლებული იქნება შესამოსელით და მიმოტაცებული - ისევე როგორც გონება - მზრუნველობითი გულისზრახვებით, თუკი ჭეშმარიტია სიტყვა, რომელიც ამბობს, რომ გონება თავის საკუთარ საუნჯეში მდგრადობს, რადგან უთქვამს: "სადაც არის შენი საუნჯე, იქ იქნება შენი გულიც" (მთ. 6.21).

6. გულისზრახვათაგან ზოგი განკვეთს და ზოგი განიკვეთება. მაგალითად, განკვეთს უკეთური გულისზრახვა კეთილს. ამასთან, ეს უკეთურიც, თავის მხრივ, კეთილისგან განიკვეთება. კერძოდ, სულიწმინდა ყურადღებას აპყრობს თავდაპირველ გულისზრახვას და მასთან მიმართებით ან გვკიცხავს ჩვენ ანდა სათნოგვიყოფს. ეს ნიშნავს შემდეგს: ვთქვათ, მაქვს სტუმართმოყვარეობის გულისზრახვა, და უთუოდ მაქვს იგი უფლის გამო. მაგრამ განიკვეთება ეს გულისზრახვა, როდესაც მომეახლება მაცთური და შთამაგონებს, რომ სტუმართმოყვარე ვიყო განდიდების გამო. და კიდევ, ვთქვათ მაქვს სტუმართმოყვარეობის გულისზრახვა ადამიანთა წინაშე თავის გამოსაჩენად. ესეც განიკვეთება, როდესაც უკეთესი გულისზრახვა მოგვეახლება, რომელიც უმალ უფლისკენ წარმართავს ჩვენს სათნოებას და გვაიძულებს, რომ ადამიანთა გამო არ ვმოქმედებდეთ მას.

7. ანგელოზურ, ადამიანურ და ეშმაკეულ გულისზრახვათა შორის დიდი დაკვირვების შედეგად შეცნობილი მაქვს იმ განსხვავების არსებობა, რომ, უპირველესად, ანგელოზური გულისზრახვები მოვლენათა ბუნებას გამოეძიებენ და მათ სულიერ საზრისებს იკვლევენ, როგორც, მაგალითად, იმას, თუ რის გამო შეიქმნა ოქრო, რა მიზეზით შთაითესა იგი მიწის ქვედა ნაწილებში ქვიშის სახით და რად მოიპოვებენ მას დიდი გარჯისა და შრომის ფასად, ანდა რად ხდება, რომ უკვე მოპოვებულს წყლით რეცხავენ, ცეცხლში აგდებენ და ამგვარად გადასცემენ ოსტატთა ხელებს, მისგან რომ "კარვის" სასანთლეს, სასაკმევლეს, ტაკუკებსა და ფიალებს ქმნიან (შდრ. გამოსვლ. 25.22-39; II ნეშტ. 4.21), რომლებითაც, მაცხოვრის მადლით, აწ უკვე აღარ სვამს ბაბილონის მეფე (დან. 5.2-3), და კლეოპაც ამ საიდუმლოთაგან ანთებულ გულს დაატარებს, მაშინ როცა ეშმაკეულმა გულისზრახვამ ამგვარი რამ არ უწყის და არც საზრობს. მხოლოდღა გრძნობადი ოქროს მოხვეჭას შთაგვაგონებს იგი ურიდად და იმ შვებისა და დიდების შესახებ გვეწინასწარმეტყველება, ოქრომ რომ უნდა მოგვიპოვოს. რაც შეეხება ადამიანურ გულისზრახვას, იგი არც ოქროს მოხვეჭას ეძიებს, არცთუ იმას ცნობისმოყვარეობს, თუ რისი სიმბოლოა ეს ნივთი, არამედ მარტოოდენ ოქროს ლიტონი გამოსახულება შემოაქვს გონებაში, რაც განშორებულია ვნებასა და ანგარებას. ამავე აზრს გამოვხატავთ სხვა საგნებთან დაკავშირებითაც, თუ მას ზემორე კანონის მიხედვით საიდუმლოდ გავავარჯიშებთ.

8. არის ეშმაკი, "მოხეტიალედ" წოდებული, რომელიც განსაკუთრებით განთიადისას წარმოუჩნდება ძმებს და მიმოჰყავს მათი გონება ქალაქიდან ქალაქში, დაბიდან დაბაში, სახლიდან სახლში, ვითომცდა უბრალო საუბრების წარმართვის მიზნით, და ეს გონება, ვიღაც თავის ნაცნობებთან ხანგრძლივად მოსაუბრე, შემხვედრთა მიზეზით ბღალავს საკუთარ ცხოვრების წესს და მცირე-მცირედ განშორებული ღვთის ცოდნასა და სათნოებას, აღთქმასაც ივიწყებს. ამიტომ, მართებს მეუდაბნოეს, რომ დაუკვირდეს ამ ეშმაკს, თუ საიდან მოდის იგი და სად ისადგურებს, რადგან არც ფუჭად, არცთუ შემთხვევით ხდება მისგან ესოდენ შორი წრის შემოვლა, არამედ მოქმედებს იგი ამას სწორედ განდეგილის მდგომარეობის შესაბღალად, რომ ამ უკანასკნელის გონება, შეხვედრებით აგზნებული და მრავალთა საუბრებით მთვრალი, მყისვე სიძვის ან მრისხანების ანთუ მწუხარების ეშმაკს ჩაუვარდეს ხელში, რომლებიც გაცილებით მეტად რყვნიან მისი ცხოვრების წესის ბრწყინვალებას. მაგრამ ჩვენ, თუკი მიზნად ის გვაქვს, ნათლად შევიცნოთ მისი მზაკვრობა, ნაჩქარევად ნუ შევესიტყვებით მას და ნუ გამოვიტანთ სააშკარაოზე მის საქმეებს, თუ როგორ ახდენს იგი აზრისმიერად ასაუბრებებს და რა სახით მიდენის გონებას, მცირე-მცირედ, სიკვდილისაკენ, რადგან ასეთ შემთხვევაში ეს ეშმაკი ხელიდან გაგვისხლტება (არ უნდა რა მას, რომხედავდნენ, რასაც მოქმედებს) და ამის შემდეგ ვეღარ შევიტყობთ ვერაფერს, რისი გაგებაც გვსურდა. ამიტომ, ვადროვოთ მას კიდევ ერთი-ორი დღე, დააბოლოოს თავისი მოქმედება, რომ ზედმიწევნით შევიცნოთ მისი მანქანება, შემდეგ კი სიტყვით ვამხილოთ იგი და უკუვაქციოთ. თუმცა რადგან განსაცდელის ჟამს ისე ხდება, რომ ამღვრეულია გონება და ზედმიწევნით ვერ ხედავს იგი მოვლენებს, ეშმაკის განრიდების შემდეგ ეს გააკეთე: დაჯექი და შენს თავში გაიხსენე, რაც შეგემთხვა, კერძოდ, თუ საიდან დაიწყე, სად წადი, რომელ ადგილას შეგიპყრო შენ სიძვის, მწუხარების თუ მრისხანების სულმა და კიდევ, როგორ მოხდა ის, რაც მოხდა. ეს ყოველივე შეისწავლე და მიაბარე მეხსიერებას, რომ შესძლო შენ მაცდურის მხილება, როდესაც იგი კვლავ მოვა შენთან. ამასთან, მის მიერ დაფარული ადგილიც გამოააშკარავე და ამის შემდეგ აღარ გაჰყვე მას, ხოლო თუ გინდა, რომ სიცოფემდეც მიიყვანო იგი, ამხილე დაუყოვნებლივ, რაჟამს წარმოგიდგება, და დანამდვილებით უჩვენე მას პირველი ადგილსაც, მეორეც და მესამეც, სადაც იყავი შესული, რადგან მეტად შმაგდება, ვერ იტანს რა შერცხვენას. ამასთან, მტკიცებულებად იმისა, რომ სწორედ შესაფერის დროს შეესიტყვე მას, იქნება ზემორე გულისზრახვის განრიდება შენგან, რადგან არ ძალუძს ხსენებულ მაცდურს აიტანოს აშკარა მხილება, როდესაც დაიძლევა ეს ეშმაკი, ამას მოჰყვება ძლიერგამტანჯველი ძილი და ქუთუთოების გაშეშება და მეტისმეტი გაცივება, აგრეთვე უსასრულო მთქნარებანი და მხრების დამძიმებულობა. ყოველივე ამას გულმოდგინე ლოცვის შედეგად აქარწყლებს სულიწმინდა.

9. ეშმაკთა სიძულვილი დიდად შეგვეწევა ცხონების საქმეში და დიდად გვარგებს სათნოებათა აღსასრულებლად. სწორედ ეს სიძულვილი უნდა გამოვზარდოთ ჩვენში როგორც რამ კეთილი ნაყოფი, მაგრამ ვერ ვახერხებთ კი, რადგან გემოთმოყვარეობის სულები გვიქარწყლებენ მას, რომლებიც კვლავ მათთან მეგობრობისა და სიახლოვისკენ აქეზებენ ჩვენს სულს, თუმცა ამგვარ მეგობრობას, უფრო კი ძნელად საკურნებელ განგრენას, ჩვენი მიტოვების გზით ჰკურნებს სულთა მკურნალი, რადგან უშვებს იგი, რომ დღე და ღამე განვიცდიდეთ რაღაც საშინელებას ეშმაკთაგან, რითაც სული კვლავ თავდაპირველ მძულვარებამდე აღიწევა, ისწავლის რა, რომ დავითისებრ ესიტყვოს უფალს: "სრული სიძულვილით შევიძულე ისინი და მტრად გამიხდნენ მე" (ფს. 138.22). მართლაც, სრული სიძულვილით იმას სძულს მტრები - ეშმაკები, ვინც არც მოქმედებით, არც გონებით არ სცოდავს, ეს კი ნიშანია უდიდესი და პირველადი უვნებობისა.

10. რაღა უნდა ითქვას იმ ეშმაკის შესახებ, რომელიც უგრძნობელს ხდის სულს? მეშინია კიდეც მის შესახებ დაწერა. როგორ ხდება, რომ ეს სული განუდგება საკუთარი ცხოვრების წესს ზემორე ეშმაკის მოახლების ჟამს და განიძარცვავს უფლის შიშსა და კეთილკრძალულებას, ცოდვას კი აღარ მიიჩნევს ცოდვად, არცთუ რჯულის დარღვევად რაცხს რჯულის დარღვევას, ხოლო საუკუნო სატანჯველსა და სასჯელს ლიტონ ნათქვამად მოიხსენებს, გულით დასცინის ცეცხლითმოსილ მიწისძვრას და, ვითომცდა ღვთის აღმსარებელი, უმეცარია მისი განჩინებისა. მკერდზე სცემ, ცოდვისკენ აღიძვრის რა იგი, მაგრამ მას ამის გრძნობა არა აქვს. წერილთაგან ესიტყვები, მაგრამ ყოვლითურთ ქვავდება და არ ესმის; ადამიანურ საყვედურს ეუბნები და არად რაცხს; ადამიანთა წინაშე სირცხვილსაც ვერ აღიქვამს იგი იმ ღორის მსგავსად, ღობე რომ გაარღვია თვალებდახშულმა. ხსენებული ეშმაკი შემოჰყავთ ცუდმედიდობის გახანგრძლივებულ გულისზრახვებს. თუკი არ შემოკლდებოდა უკანასკნელი დღენი, ვერ გადაურჩებოდა ამ ეშმაკს ვერც ერთი ხორციელი. იგი ერთი იმათგანია, რომლებიც იშვიათად მიეახლებიან საძმოს. ამის მიზეზი ნათელია, რადგან სხვათა უბედურების ჟამს, როდესაც მავანნი ან სნეულებათაგან იტანჯებიან ანდა საპყრობილეებში იმყოფებიან ბედკრულნი, ანთუ ანაზდეული სიკვდილისგან წარიტაცებიან, - დიახ, სწორედ მაშინ ეს ეშმაკიც განიდევნება, ვინაიდან მცირე-მცირედ სხვისი ტკივილით მოწყლული სული თანალმობით განიმსჭვალება და ამ გზით აღიხოცება კიდეც ამ ეშმაკისგან შეწმასნილი სიბრმავე. ამ საშუალებას ჩვენ, მარტოდმყოფნი, მოკლებულნი ვართ, რადგან უდაბნოში ვიმყოფებით და იშვიათობაა ვინმე უძლური ჩვენს მახლობლად. განსაკუთრებით სწორედ ამ ეშმაკის განსადევნელად გვიბრძანა უფალმა სახარებებში უძლურთა პატრონობა და პატიმართა მიხედვა, რადგან "უძლური ვიყავი, თქვა, და მოხვედით ჩემთან" (მთ. 25.36). ამასთან, უნდა ვიცოდეთ, რომ თუკი ვინმე მეუდაბნოეს, ამ ეშმაკთან შეხვედრისას, არ მიუღია მისგან ავხორცული გულისზრახვები, არცთუ მოწყინება დაუფლებია, რომ ამ მიზეზით მიეტოვებინა მას თავისი სახლი, ამგვარ ვინმეს შეწყნარებული ჰქონია უკვე ცათაგან მასზე ვლენილი მოთმინება და მრთელდაცულობა, და ეგზომი უვნებობით ნეტარქმნილი ყოფილა იგი. მეორე მხრივ, ყველა ისინი, რომლებიც აღთქმას დებენ, რომ ღვთისმოსაობას მოიღვაწებენ, მაგრამ ირჩევენ კი ერისკაცთა გვერდით თანამყოფობას, უნდა უფრთხოდნენ ამ ეშმაკს, რადგან მის შესახებ რომ კიდევ მეტი ვთქვა ან დავწერო, ადამიანებისაც მრცხვენია.

მწუხარების ეშმაკის შესახებ

11. ყველა ეშმაკი სიამეთმოყვარეობას ასწავლის სულს; მარტოოდენ მწუხარების ეშმაკი არ იგუებს ამ საქმეს. პირიქით, იგი აუკუღმართებს მეუდაბნოეთა გულისზრახვებს, გარდაკვეთს და ახმობს რა სულის ყოველგვარ სიამეს მწუხარების მიერ, რადგან "მწუხარე კაცს უხმება ძვლები" (იგავ. 17.22). ვიდრე ზომიერად ებრძვის ეს ეშმაკი მეუდაბნოეს, გამოცდილ მოღვაწედ ხდის მას, რადგან აჯერებს, არაფერი სურდეს ამა სოფლისა და განუდგებოდეს ყოველგვარ სიამეს, მაგრამ როდესაც იგი მეტისმეტად ხანგრძლივად თანამყოფობს მასთან, წარმოშობს მასში იმგვარ გულისზრახვებს, რომლებიც შეაგონებენ ამ უკანასკნელს სულის ამოხდენას ან კიდევ აიძულებენ მას, რომ შორს გაიქცეს ამ ადგილიდან. სწორედ ეს იზრახა და განიცადა ოდესღაც წმინდა იობმა, ზემოხსენებული ეშმაკისგან შეურვებულმა, რადგან ასე თქვა: "ნეტამც შემეძლოს ჩემი თავის ხელყოფა ანდა სხვისთვის თხოვნა, ეს გამიკეთოს" (იობ. 30.24) ამ ეშმაკის სიმბოლოა ქვეწარმავალი იქედნე, რომლის შხამიც145, სამკურნალო მიზნით მოცემული, სხვა მხეცთა შხამს სპობს, მაგრამ თუ იგი უზომოდ მიეცემა რომელიმე არსებას, მასაც მოსპობს. სწორედ ამ ეშმაკს გადასცა პავლემ კორინთოში მცხოვრები რჯულის დამრღვევი. ამიტომაც, წადიერად სწერს იგი კორინთელებს ხელმეორედ, ეუბნება რა ასე: "გაამყარეთ მისდამი სიყვარული, რათა არ შთანთქას იგი მეტისმეტმა მწუხარებამ" (II კორ. 2.8-7), თუმცა ძალუძს ადამიანთა მტანჯველ ამ სულს, რომ კეთილი სინანულის გამომწვევიც გახდეს იგი. ამიტომ იყო, რომ თვით წმინდა იოანე ნათლისმცემელიც ამ სულისგან დანესტრილებს და ღვთისკენ შემოქცეულებს "იქედნეთა ნაშობებად" უწოდებდა და ამბობდა: `ვინ გიჩვენათ თქვენ განრიდება სამომავლო რისხვისგან? მაშ, გამოიღეთ ნაყოფი, ღირსი სინანულისა და ნუ გეგონებათ, რომ იტყვით თქვენთვის: მამად გვყავს აბრაამი" (მთ. 3.8). მართლაც, ყველა ის, ვინც მიემსგავსა აბრაამს და გამოვიდა თავისი ქვეყნისა და ნათესაობისგან, ზემოხსენებულ ეშმაკზე ძლიერიც გახდა.

12. თუ ვინმემ დასძლია მრისხანება, მან ეშმაკები დასძლია, ხოლო თუ ვინმე რისხვას არის დამონებული, ამგვარი ვინმე გაუცხოებულია სამონაზვნო ცხოვრებისგან და შორსაა ჩვენი მაცხოვრის გზათაგან, რადგან ნათქვამია, რომ თვით უფალი ასწავლის მშვიდ ადამიანებს თავის გზებს (ფს. 24.9). სწორედ ამიტომ, ძნელად მოსანადირებელია მეუდაბნოეთა გონება, სიმშვიდის ველს შეფარებული, რადგან თითქმის არც ერთი სხვა სათნოება ისე არ აფრთხობს ეშმაკებს, როგორც სიმშვიდე. ეს სათნოება ჰქონდა მოპოვებული დიდ მოსეს, რომელსაც ეწოდა "მშვიდი ყველა ადამიანზე მეტად" (რიცხვ. 12.3). ასევე, წმინდა დავითმაც ღვთისგან მოხსენიების ღირსად განაჩინა სიმშვიდე, როდესაც თქვა: "მოიხსენე, უფალი, დავითი და მთელი სიმშვიდე მისი" (ფს. 131.1). მეტიც, თვით მაცხოვარმა ჩვენმა გვიბრძანა მისი სიმშვიდის მბაძველებად გახდომა, როდესაც თქვა: "ისწავლეთ ჩემგან, რომ მშვიდი ვარ და მდაბალი გულით, და ჰპოვებთ მოსვენებას თქვენი სულებისთვის" (მთ. 11.29); მაგრამ თუ ვინმემ საჭმელი და სასმელი შეზღუდა, უკეთური გულისზრახვებით კი მრისხანებას აღაგზნებს, ამგვარი ვინმე ემსგავსება ზღვაში მცურავ ხომალდს, მესაჭედ რომ ეშმაკი ჰყავს. ამიტომაც, რაოდენ ძალგვიძს, ყურადღება უნდა მივაქციოთ ამ ჩვენს "ძაღლს" და უნდა ვასწავლოთ მას, რომ მარტოოდენ "მგლები" გაანადგუროს, არ შეჭამოს ცხვრებიც და "მთელი სიმშვიდე გამოავლინოს ყველა ადამიანის მიმართ" (შდრ. ტიტ. 3.2).
ცუდმედიდობის შესახებ

13. გულისზრახვათაგან ერთადერთი სწორედ ცუდმედიდობაა მრავალნივთიერი, თითქმის მთელი ქვეყნიერების გარემომცველი და ყველა ეშმაკისთვის კარის გამღები, როგორც უკეთური ვინმე გამცემი რომელიმექალაქისა. ამიტომაც ფრიად ასულმდაბლებს იგი განშორებულის გონებას, მრავალგვარი აზრითა და მოვლენით ავსებს მას და რყვნის მის ლოცვებს, რომელთა მიერაც ეს უკანასკნელი თავისი სულის წყლულთა მკურნალობას გულმოდგინეობს. ყველა მოუძლურებული ეშმაკი ერთობლივად ზრდის ამ გულისზრახვას და მის მიერ ყველა ისინი კვლავ პოულობენ შესასვლელს სულებში, რითაც ამ სულთა საბოლოო მდგომარეობას უფრო უარესს ხდიან, ვიდრე თავდაპირველად იყო (შდრ. მთ. 12.45; ლკ. 17.26). ხსენებული გულისზრახვისგან იშვება აგრეთვე გულისზრახვა ამპარტავნებისა, რომელმაც მსგავსების აღბეჭდილობა და მშვენიერების გვირგვინი ცათაგან მიწაზე ჩამოანარცხა. ამიტომაც, განერიდე მას და ნუ დაახანებ, რათა არ მოხდეს ისე, რომ სხვა უწყალოთა მიმართ გავცეთ ჩვენი ცხოვრება და ჩვენი ყოფა (შდრ. იგავ. 5.9). ხსენებულ ეშმაკს უკუმიაქცევს მოუკლებელი ლოცვა და იმგვარად ღვწა, რომ ნებსით არაფერს ვიქმოდეთ და ვამბობდეთ ისეთს, რაც შეეწევა წყეულ ცუდმედიდობას.

14. როდესაც მცირე რამ უვნებობას მოიხვეჭს განშორებულის გონება, მაშინ იგი, ცუდმედიდობის ცხენის მომპოვნელი, მყისვე გადაიჭენებს ქალაქებზე, განდიდების გამო უზომო ხოტბით აღვსილი ამგვარ გონებას განგებულებითად წინ უხვდება სული სიძვისა, რომელიც თავის ერთ-ერთ საღორეში ამწყვდევს მას და ამ გზით განსწავლის კიდეც, რომ მეტად აღარ მიატოვოს მან თავისი საწოლი ვიდრე სრულ გამოჯანმრთელებამდე, არცთუ იმ უწესო ავადმყოფთა მბაძველი იყოს, რომლებიც, ავადმყოფობის ნარჩენების კვლავ თავის თავში მატარებელნი, მგზავრობებსა და უდროო განბანვებს მიეცემიან და ამის შედეგად უკუშემოქცეულ სნეულებებში იგდებენ თავს. ამიტომაც გვმართებს, რომ [კელინში] მსხდომარეებმა უმალ საკუთარ თავს მივაპყროთ გულისყური, რათა სათნოებაში წარმატებულნი ძნელად აღსაძვრელნი ვიყოთ ბოროტების მიმართ, ხოლო ცოდნისმიერად აღძრულები მიმღებნი გავხდეთ ნაირგვარ ჭვრეტათა სიმრავლისა, კვლავ ამაღლებულნი კი უფრო ცხადად ვხედავდეთ ჩვენი მაცხოვრის ნათელს.

15. არ ძალმიძს მე ეშმაკთა ყველა ბოროტმოქმედების აღწერა. მრცხვენია კიდეც მათეულ უკეთურმანქანებათა ჩამოთვლა, ვეკრძალვი რა წამკითხველთაგან უწრფელესთ; თუმცა ისმინე სიძვის სულის მზაკვრობანი:

როდესაც კი ვინმე მოიპოვებს გულისთქმითი ნაწილის უვნებობას და სამარცხვინო გულისზრახვები გაცივდება მასში, ზემოხსენებულ სულს სწორედ მაშინ შემოჰყავს კაცნი და ქალნი, ურთიერთშორის მოთამაშენი, და ამ სასირცხვილო საქმეთა და სახეთა მხედველად განაწესებს იგი განშორებულს, თუმცა კი ეს განსაცდელი ხანიერი როდია, რადგან ძლიერი ლოცვა და უკიდურესად შეზღუდული ცხოვრების წესი, მღვიძარებითურთ და სულიერ მჭვრეტელობებში გაწვრთნის გზით, განდევნის მას როგორც უწყლო ღრუბელს. ზოგჯერ ისე ხდება, ხორცთანაც მოდის შეხებაში ეს უკეთური, მიმართავს რა მას პირუტყვული განხურვებისკენ, და კიდევ სხვა მრავალს მზაკვრობს მისდამი, რომელთა საჯაროდ თქმა და წერილობით გადმოცემა აუცილებელი არ არის. ამგვარ გულისზრახვათა დასაძლევად შემწეობას გაგვიწევს რისხვის ამოდუღება, ზემორე ეშმაკის წინააღმდეგ აღძრული, რომელსაც ამ რისხვისა განსაკუთრებით ეშინია, ხსენებულ გულისზრახვათა მიზეზით რომ ჯანყდება და მის ჩანაფიქრებს რომ ანადგურებს. აი, ამას ნიშნავს სიტყვები: `მრისხანებდეთ და ნუ სცოდავთ" (ფს. 4.5), რითაც განსაცდელთა ჟამს სასარგებლო წამალი ეძლევა სულს.

ზემოხსენებულ ეშმაკს ჰბაძავს აგრეთვე ეშმაკი მრისხანებისა, რომელიც იმგვარად წმასნის, თითქოს მოღვაწის ან მშობელი ან მეგობარი ანთუ ნათესავი იგვემებოდეს ვიღაც უღირსი ადამიანებისგან. ამ გზით აღძრავს იგი მეუდაბნოის მრისხანებას, რათა ამ უკანასკნელმა უკეთური რამ თქვას ან იმოქმედოს იმათ მიმართ, გონებაში რომ ეზმანა. ასეთ წარმოსახვებს აუცილებლად სიფრთხილით უნდა მოეპყროს მოღვაწე და სწრაფადვე გამოიტაცოს თავისი გონება ამგვარ ზმანებათაგან, რათა არ დაიხანოს მათში და ლოცვის ჟამს აგიზგიზებულ მუგუზლად არ გადაიქცეს. ხსენებულ განსაცდელებში განსაკუთრებით ვარდებიან გულფიცხი და გრძნობათშემოტევათა მიმართ ადვილად აღგზნებადი ადამიანები, რომლებიც შორს არიან განწმენდილი ლოცვისა და ჩვენი მაცხოვრის იესო ქრისტეს ცოდნისგან.

16. ამ საუკუნის გულისზრახვები უფალმა გადასცა კეთილ მწყემსს, ადამიანს, როგორც ცხვრები. დაწერილია, რომ მისცა მან ყოველ ადამიანს გულისზრახვა მის გულში (შდრ. ებრ. 10.16), თანაშეაუღლა რა მასთან გულისთქმა და მრისხანება მისვე შესაწევნელად, რომ ადამიანს, ერთი მხრივ, მრისხანების გზის უკუექცია "მგელთა" გულისზრახვები, მეორე მხრივ კი, გულისთქმის გზით, შეეტკბო მას "ცხვრები", ამ `ცხვართა" გამო მრავალგზის წვიმებით, ქარებით გვემულს. ამასთან, მისცა ადამიანს უფალმა რჯულიც, თუ როგორ უნდა დაემწყსო ცხვრები, ისევე როგორც, მიუბოძა აგრეთვე "მწვანილოვანი ადგილი" და "მოსვენების წყალი" (ფს. 22.2), საფსალმუნე და ებანი, კვერთხი და არგანი, რომ მას ამგვარი მწყემსობის შედეგად "საზრდო" მოეპოვებინა, "შემოსილიყო" და "შეეგროვებინა მთის ბალახი" (იგავ. 27.25), რადგან "ვინ იქნება ისეთი, - ამბობს მოციქული, - ვინც დამწყემსავს სამწყსოს და მისი რძისგან არ შეჭამს?" (I კორ. 9.7). სწორედ ამიტომ, განშორებული მოღვაწე მოვალეა დღე და ღამ დაიცვას ხსენებული სამწყსო, რათა არ მოხდეს ისე, რომ რომელიმე ცხვარი ან მხეცებმა შეიპყრონ ან ყაჩაღებს ჩაუვარდეთ ხელში, ხოლო თუ ამგვარი რამ მაინც შეემთხვევა მას სადმე ზეგანში, მიტაცებული დაუყოვნებლივ უნდა გამოსტაცოს პირიდან ლომსა და დათვს (I მფ. 17.34.35).

მხეცთაგან მაშინ ხდება გულისზრახვა შეპყრობილი - ვთქვათ, გულისზრახვა ძმის შესახებ - თუ ეს გულისზრახვა სიძულვილით იმწყსება ჩვენში, ანდა - გულისზრახვა ქალის შესახებ, თუ იგი სასირცხვილო გულისთქმით მიმოიქცევა ჩვენში, ანთუ - ვერცხლისა და ოქროს შესახებ, თუ იგი ანგარებითად იმკვიდრებს ჩვენში ადგილს, ან კიდევ - გულისზრახვანი თვით წმინდა საბოძვართა შესახებ, თუ ისინი ცუდმედიდობით ძოვენ ჩვენს გონებაში. ასევე შეგვემთხვევა სხვა გულისზრახვებთან დაკავშირებითაც, თუკი ისინი ვნებათაგან იქნებიან წარტაცებულნი. არა მხოლოდ დღის განმავლობაში გვმართებს ამათი გუშაგობა, არამედ ღამითაც უნდა ვმღვიძარებდეთ მათ დასაცავად, რადგან ხდება ისე, რომ ურცხვ და უკეთურ ზმანებებში გართული ადამიანი ჰკარგავს თავისას. სწორედ ეს ითქვა წმინდა იაკობისგან: "არ მომირთმევია შენთვის მხეცებისგან დაკბილული ცხვარი. მე თვით ვზღავდი ნაქურდალს დღისას და ნაქურდალს ღამისას, და ვიყავი გათანგული დღის მხურვალებით და ღამის ყინვით, და გაშორდა ძილი ჩემს თვალებს" (შესაქ. 31.39-40). თუკი რამ მოწყინება მოგვეახლება დაქანცულობის გამო, მცირედით ავირბინოთ ცოდნის კლდეზე და საფსალმუნეს შექცეულებმა, ცოდნის სათნოებათა მიერ ჩამოვკრათ სიმებს, ხოლო სინაის მთის ძირას კვლავ დავმწყსოთ ცხვრები, რომ ჩვენი მამების ღმერთმა ჩვენც გვიხმოს `მაყვლოვანიდან" (გამოსვლ. 3.1-4) და მოგვმადლოს ჩვენ სასწაულთა და ნიშთა "სიტყვები".

17. ბოროტებისგან მოკვდინებულ მოაზროვნე ბუნებას აღადგენს ქრისტე ყოველთა საუკუნეთა განჭვრეტის გზით, ხოლო ქრისტეს მამა იმ სულს, რომელიც მოკვდა ქრისტეს სიკვდილით, აღადგენს თავისი ცოდნის გზით. აი, ესაა ის, რაც პავლესგან ითქვა: "თუკი ქრისტესთან ერთად მოვკვდებით, გვწამს, რომ მასთან ერთადვე ვიცოცხლებთ" (რომ. 6.8; შდრ. II ტიმ. 2.11).

18. როდესაც გონება განიძარცვავს "ძველ ადამიანს" და შეიმოსავს იმას, რომელიც მადლისაგანია (ეფეს. 4.22-24), მაშინ იგი ლოცვის ჟამს განჭვრეტს აგრეთვე თავის შენივთულობას, "საფირონსა" და "ციურ ფერს" მიმსგავსებულს, რასაც წერილი "ღვთის ადგილსაც" უწოდებს, მოხუცებულთაგან დანახულს სინაის მთაზე (გამოსლ. 24.10).

19. უწმინდურ ეშმაკთაგან ნაწილი ადამიანს, როგორც ადამიანს, აცთუნებს, ნაწილი კი ადამიანს, როგორც უტყვ ცხოველს, აშფოთებს. როდესაც პირველნი მოიწევიან, ცუდმედიდობის, ამპარტავნების, შურისა თუ გმობის აზრებს შთაგვიგდებენ ჩვენ, რასაც არც ერთ პირუტყვთან არა აქვს კავშირი. მაგრამ როდესაც მეორენი მოგვეახლებიან, აღძრავენ ჩვენში არაბუნებისეულ რისხვასა და გულისთქმას, ესენი კი ჩვენი და პირუტყვთა საერთო ვნებებია, დაფარულნი მოაზროვნე ბუნების მიერ. ამიტომ ამბობს სულიწმინდა, ერთი მხრივ, ადამიანებისადმი, როგორც ადამიანებისადმი, შემთხვეულ ვნებათა მიმართ, რომ: "მე ვთქვი, ღმერთები ხართ და უზენაესის ძეები ყველანი, თქვენ კი კვდებით როგორც ადამიანები და ეცემით როგორც ერთი მთავართაგანი" (ფს. 81.6). მაგრამ პირუტყვულად აღძრულთა მიმართ რას ამბობს იგი? "ნუ ხართ როგორც ცხენი და ჯორი, რომლებთანაც არ არის გონება. ლაგამითა და აღვირით მოთრგუნე იმათი ყბები, რომლებიც არ გიახლოვდებიან შენ" (ფს. 31.9). ამასთან, რადგან კვდება საკუთრივ ის სული, რომელიც სცოდავს (შდრ. ეზეკ. 18.4), აშკარაა, რომ, ერთი მხრივ, ადამიანები, როგორც ადამიანები, კვდებიან და ადამიანებისგან იმარხებიან, მეორე მხრივ კი, როდესაც პირუტყვები კვდებიან ან ეცემიან, ძერებისგან და ყორნებისგან იჭმებიან, რომელთა ბარტყების ერთი ნაწილი "უფალს მოუხმობს" (ფს. 146.9), ნაწილი კი "სისხლით იბღალება" (იობ. 39.30). ვისაც აქვს ყურნი სმენად, ისმინოს.

20. როდესაც დაგჭრის მოახლებული მტერი, შენ კი გწადია, რომ მისი მახვილი, წერილისამებრ, მისივე გულისკენ მიაქციო (ფს. 36.15), გააკეთე ისე, როგორც ვამბობთ: დაანაწევრე შენს თავში მტრისგან ნატყორცნი გულისზრახვა, - კერძოდ, თუ რას წარმოადგენს იგი საერთოდ, რაოდენფვარ მიზეზთაგან შემტკიცებულა და რა არის სახელდობრ ის, რაც განსაკუთრებით ტანჯავს გონებას. რასაც ახლა გეუბნები, შემდეგს ნიშნავს: ვთქვათ, ეშმაკისგან გამოიგზავნა ვერცხლისმოყვარეობის გულისზრახვა. დაანაწევრე შენ იგი, ერთი მხრივ, "მის მიმღებ გონებად", მეორე მხრივ "ოქროს ცნებად", მესამე მხრივ თავად "ოქროდ" და მეოთხე მხრივ, "ვერცხლისმოყვარეობის ვნებად". ბოლოს იკითხე: რომელია ამათგან ცოდვა? ნუთუ გონება? მაგრამ როგორღაა იგი ხატი ღვთისა? იქნებ ოქროს ცნება? მაგრამ საღად მოაზროვნეთაგან ვინ იტყვის ოდესმე ამას? იქნებ თვით ოქროა ცოდვა? მაშ, რაღატომ შეიქმნა იგი? ამრიგად, გამოდის, რომ ცოდვის მიზეზი მეოთხეა, რაც არ არის არც არსობრივად თვითმდგომი მოვლენა, არცთუ მოვლენის ცნება, არამედ კაცთმოძულე რამ სიამეთმოსურნეობა, შობილი თვითუფლებრივობისგან და მაიძულებელი გონებისა, რომ ამ უკანასკნელმა ბოროტად მოიხმაროს ღვთის ქმნილებანი. სწორედ ამ სიამეთმოსურნეობის მოკვეთას განასაზღვრებს ღვთის რჯული. როდესაც ამ ყოველივეს გამოიწვლილავ, ერთი მხრივ, განქარდება ხსენებული გულისზრახვა, რადგან განჭვრეტილი ხდება მისი რაობა, მეორე მხრივ კი უკუიქცევა შენგან ეშმაკი, რადგან შენი გონება ამ ცოდნის წყალობით მაღლა აიზიდება. მაგრამ თუ არ გსურს, რომ ხსენებული ეშმაკის წინააღმდეგ გამოიყენო მისივე მახვილი და თუ იმას ესწრაფვი, რომ უპირველესად შენივე შურდულით განგმირო იგი, ამოაგდე, მაშ, შენც ქვა შენი სამწყემსო აბგიდან და ეძიე ახსნა იმისა, თუ როგორ ხდება, რომ ანგელოზები და ეშმაკები შემოდიან ჩვენს სამყაროში, ჩვენ კი მათ სამყაროებში ვერ შევდივართ, რადგანაც არც ის ძალგვიძს, რომ ანგელოზები უფრო მეტად შევაერთოთ ღმერთს, არცთუ იმის არჩევანი გვაქვს, რომ ეშმაკები უფრო უწმინდურები გავხადოთ; ასევე, როგორ უნდა აიხსნას, რომ `მთიები, განთიადისას ამომავალი, მიწაზე დაეკვეთა" (ეს. 14.12), და "რაცხს იგი ზღვას როგორც სანელსაცხებლეს, ხოლო უფსკრულის ტარტაროზს - როგორც ტყვეს, აღადუღებს კი უფსკრულს როგორც სპილენძის ქვაბს" (იობ. 41. 22-23), რომელიც ყველას აძრწუნებს თავისი ბოროტებით და რომელსაც ყოველთა ბატონობა სწადია. აი, ამ მოვლენების განჭვრეტა ფრიად განეწონება ეშმაკს და უკუაქცევს მთელ მის ბანაკს. მაგრამ ამას მხოლოდ ისინი ახერხებენ, რომლებიც მცირედით მაინც განიწმინდნენ და გარკვეულწილად ჭვრეტენ კიდეც მოვლენათა მიზეზებს, მაშინ როცა განუწმენდელნი უმეცარნი არიან ამ მოვლენათა საზრისისა და თუნდაც სხვათაგან ისწავლონ უკეთურთა განდევნა, მათსას მაინც არავინ შეისმენს, რადგან შერკინების ჟამს მეტისმეტი მტვერი და არეულობა წარმოიქმნება ვნებათა გამო. მართლაც, უთუოდ საჭიროა, რომ უცხოტომთა ბანაკი გაუნძრევლად იდგეს, რათა მხოლოდ `გოლიათი" გამოვიდეს ჩვენეული `დავითის" წინააღმდეგ (I მფ. 17).

აი ასე, ყველა სხვა უწმინდური გულისზრახვის წინააღმდეგაც იგივე დანაწევრება და ბრძოლის იგივე სახე-სიმბოლო უნდა გამოვიყენოთ.

21. რადგან ზოგი უწმინდური გულისზრახვა სწრაფად უკუიქცევა, გამოვიძიოთ მიზეზი, თუ რისგან გამომდინარე უნდა მომხდარიყო ეს. კერძოდ, ხომ არა - იმიტომ, რომ მოცემულ შემთხვევაში იშვიათია თვით მოვლენა და ამის გამო ძნელადმოსაპოვებელია გულისზრახვის საგანი, ან კიდევ - იმიტომ, რომ ნიშანდობლივია ჩვენთვის უვნებობა და ამის გამო ვერ იმძლავრა ჩვენზე მტერმა? მაგალითისათვის, თუ ვინმე განდეგილთაგანი წარმოიდგენს, რომ ქალაქის სულიერი გამგებლობა არწმუნეს სწორედ მას, ცხადია არ გაიხანგრძლივებს იგი ამ გულისზრახვის ზმანებას და უკუმიაქცევს მას ზემოთქმულთაგან პირველი მიზეზის შესაბამისად, მაგრამ თუ ვინმეს მსგავსი ფიქრი ექნება უმნიშვნელო ქალაქთან დაკავშირებით, ის კი მაინც ზემორეს მსგავსად განსჯის, ამგვარი ვინმე უვნებობის ნეტარებაში ჰგიეს. მსგავსადვე, სხვა ადვილგანსაგდებელ გულისზრახვებთან დაკავშირებითაც იგივე მიზეზი წარმოჩნდება და გამოიძიება. ამ ყოველივეს ცოდნა აუცილებელია ჩვენთვის, შესაბამისად ჩვენი წადიერებისა და ძალისა, რათა ვიხილოთ, გადალახული გვაქვს თუ არა იორდანე და ფინიკების ახლოს ვართ უკვე თუ კვლავაც უდაბნოში ვიმყოფებით და უცხოთესლთაგან ვიგვემებით. ავიღოთ, მაგალითად, ვერცხლისმოყვარეობის ეშმაკი, რომელიც მეტად მრავალსახოვანი მეჩვენება და შეცდენაშიც ფრიად დახელოვნებული. ეს ეშმაკი, უკიდურესი განდეგილობის შედეგად ხშირად მოთრგუნული, დაუყოვნებლივ იღებს მეურვისა და გლახაკთმოყვარის სახეს, ნამდვილ მასპინძლობას უწევს არარსებულ სტუმრებს, სხვებს კი, ნაკლულევანთ, შორიდან უგზავნის შესაწევნელს, მოინახულებს, აგრეთვე, ქალაქის საპყრობილეებს, ვითომცდა გამოსასყიდ თანხას დებს მათთვის, შთააგონებს მდიდარ ქალებს, რომ მის კვალს მიჰყვნენ, სხვებს კი, რომლებსაც ფართო ქისა აქვთ, განდეგილობას ურჩევს. აი, ასე მცირე-მცირედ აცთუნებს იგი სულს, ვერცხლისმოყვარეობის გულისზრახვებით შემოიცავს მას და გადააბარებს შემდეგ ცუდმედიდობის ეშმაკს, ეს უკანასკნელი კი შემოუძღვება სიმრავლეს იმ ადამიანებისას, რომლებიც ზემოხსენებული ქველმოქმედების შედეგად გახდნენ უფლის მადიდებელნი, და მავანთ აიძულებს, რომ ხსენებული განდეგილის მღვდლობაზეც თქვან რამდენიმე სიტყვა ურთიერთშორის, ამასთან, წინასწარ მისნობს რა იგი ნამდვილი მღვდლის სიკვდილს, არწმუნებს ხსენებულ განდეგილს, რომ თითქოსდა ვერ აირიდებს იგი ამ მოვალეობას, რაც უნდა ბევრი ეცადოს. აი ასე, ზემორე გულისზრახვებით შებოჭილი უბადრუკი გონება, ერთი მხრივ, უკვე დაპირისპირებას იწყებს იმ ადამიანების მიმართ, რომლებიც არ არიან მისი მომხრენი, მეორე მხრივ კი თავის მომხრეებს წადიერად მიჰმადლებს ძღვენს და კეთილგონიერების გამო აქებს მათ, ამასთან მოწინააღმდეგეებს მსაჯულთ გადასცემს და ბრძანებს, რომ ქალაქიდან გააძევონ ისინი. როდესაც, მაშ, ეს გულისზრახვები აგრერიგად მკვიდრობენ და მიმოიქცევიან მასში, მყისვე წარმოდგება ამპარტავნების ეშმაკი, რომელიც კელინის სივრცეში ზედიზედ მიავლენს ელვას და ფრთიან ვეშაპებს, ბოლოს კი იმასაც იზამს, რომ გონებას წაართმევს მას. მაგრამ ჩვენ ამ გულისზრახვათა მოსპობისთვის მლოცველნი, მადლიერებით ვიყოთ სიღარიბეში მცხოვრებნი, "რადგან არაფერი შემოგვიტანია ამ სოფელში და ცხადია, არც რაიმეს წაღება ძალგვიძს, ხოლო გვაქვს რა საზრდო და შესამოსელი, ამით დავკმაყოფილდეთ" (I ტიმ. 6.7-8) და გვახსოვდეს პავლესი, რომელიც ამბობს, რომ ყველა ბოროტების ძირი ვერცხლისმოყვარეობაა (I ტიმ. 6.10).

22. ყველა უწმინდურ გულისზრახვას, ვნებათა გამო დახანებულს ჩვენში, დაღუპვასა და წარწყმედაში ჩაჰყავს გონება, რადგან ისევე როგორც დაიხანებს მშიერში აზრი პურის შესახებ შიმშილის გამო, მწყურვალში კი აზრი წყლის შესახებ წყურვილის გამო, ამგვარადვე ხანგრძლივდება ჩვენში, ვნებათა მიზეზით, აზრი ფულისა და იმ სამარცხვინო გულისზრახვების შესახებ, საჭმელ-სასმელთაგან რომ აღმოცენდება. იგივე გამომჟღავნდება ცუდმედიდობის გულისზრახვათა და სხვა წარმოსახვათა შესახებ. ამასთან, შეუძლებელია, რომ ღმერთს წარუდგეს და სამართლიანობის გვირგვინით შეიმკოს ამგვარი აზრებით მოშთობილი გონება, რადგან სწორედ ამ გულისზრახვებით იყო შთანთქმული ის სამგზისსაწყალობელი გონებაც, სახარებებში რომ იხსენიება, რომელმაც უარყო საღვთო ცოდნის ნადიმი (შდრ. ლ. 14. 18-20). ამავე გულისზრახვებით იყო მოქსოვილი, აგრეთვე, იმისი სამოსელიც, რომელიც ხელფეხშეკრული ჩააგდეს "გარესკნელ სიბნელეში" (მთ. 22.13) და რომელიც ამგვარი ქორწილისთვის უღირსად შერაცხა მეინახეთა მხმობელმა მეუფემ. ასე რომ, "საქორწინო სამოსელი" ესაა უვნებობა ამასოფლის გულისთქმათა უარმყოფელი მოაზროვნე სულისა, ხოლო ის, თუ რა არის მიზეზი გრძნობადი მოვლენების გახანგრძლივებულ წარმოსახვათა მიერ ცოდნის გახრწნისა, ამის შესახებ უკვე ვთქვით "ლოცვის შესახებ" დაწერილ თავებში.

23. საქმითი ღვაწლის მოწინააღმდეგე ეშმაკებში სამი არის წინამდგომი, რომლებსაც კვალში მოჰყვება უცხოთესლთა მთელი ბანაკი. ეს სამნი პირველები დგანან ბრძოლაში და სულებს უწმინდური გულისზრახვების გზით უხმობენ ბოროტებისკენ. ამათგან ერთნი განიკუთვნებენ ნაყროვანების სურვილებს, მეორენი ვერცხლისმოყვარეობას შთაგვაგონებენ, მესამენი კი კაცობრივი დიდებისაკენ გვიხმობენ ჩვენ. მაშ, დაეშურე განწმენდილ ლოცვას, იპყარ მრისხანება, შეიყვარე მრთელცნობიერება, დაიოკე მუცელი, ნუ მისცემ შენს სტომაქს პურს სიმაძღრედ და წყლის ნაკლებობით გვემე იგი. მღვიძარებდე ლოცვის ჟამს და ავმეხსიერება შორს განდევნე შენგან. სულიწმინდის სიტყვები ნუ მოგაკლდება შენ და წერილთა კარზე რეკდე სათნოების ხელებით. სწორედ მაშინ ამობრწყინდება შენში უვნებობა გულისა და ლოცვის ჟამს იხილავ შენს გონებას ვარსკვლავისებრ ელვარეს.

 
ევაგრე მონაზონი
"მღვიძარეთა თავებიდან"

1. მონაზონს იმგვარად მართებს ყოფნა, როგორც მომდევნო დღეს სიკვდილის მიმღებს. ამასთან, იმგვარად უნდა იყენებდეს იგი თავის სხეულს, როგორც მრავალწლიანი სიცოცხლის მქონეს. პირველ შემთხვევაში მოწყინების გულისზრახვები მოიკვეთება და ამ გზით მონაზონიც უფრო მეტი გულმოდგინებისთვის განემზადება, მეორე შემთხვევაში კი მრთელად ნარჩუნდება სხეული და თანასწორად დაიცვება ვნებათაგან თავშეკავებულობა.

2. რომელიც ცოდნას შეერთო და მოინაყოფა მისი სიტკბოება, მეტად აღარ ერწმუნება ცუდმედიდობის ეშმაკს, თუნდაც რომ სოფლის ყველა სიამე წარმოუჩინოს მას, რადგან სულიერ მჭვრეტელობაზე უმჯობესს რაღას დაჰპირდება იგი? მაგრამ ვიდრე ამ ცოდნის გემო არ გაგვიგია, საქმითი ღვაწლი უნდა აღვასრულოთ გულმოდგინებით და ჩვენი მიზანსწრაფვა ვუჩვენოთ ღმერთს, - რომ ყოველივეს ვაკეთებთ მისი ცოდნის გამო.

3. აუცილებელია გამოვიკვლიოთ წინმავალ მონაზონთა გზები და ამ გზებისკენ ავიღოთ გეზი, რადგან ბევრი რამ არის წინამორბედ მონაზონთა მიერ კეთილად ქმნილი და თქმული, რომელთაგან ერთ-ერთი ამასაც ამბობს, რომ მყარად დაცულ ხმელისმჭამელობას, სიყვარულთან თანაშეუღლებულს, მალევე შეჰყავს მონაზონი უვნებობის ნავსაყუდელში.

4. შუადღის სიცხეში მომიხდა მისვლა წმინდა მაკარისთან და წყურვილისგან მეტისმეტად გატანჯულმა ვთხოვე მას წყალი, მან კი მითხრა: იკმარე ჩრდილი, რადგან ბევრი ვინმე, ვინც გზაშია ახლა ანდა ზღვაში, ამასაც მოკლებულია. შემდეგ, როდესაც მასთან განსჯათა გზით თავშეკავების შესახებ ვცდილობდი განსწავლას, `გამხნევდიო, მითხრა, ჰოი შვილო, რადგან მე მთელი ოცი წელი არც პური, არც წყალი, არც ძილი არ მქონია მაძღრისად, არამედ პურს წონით ვჭამდი, წყალს ზომით ვსვამდი, ძილს კი ნაწილს რასმე გამოვსტაცებდი კნინს, მივეყრდნობოდი რა მცირედით კედლებს".

5. გზააბნეულ გონებას მდგრადს ხდის წიგნისმკითხველობა, მღვიძარება და ლოცვა, გულისთქმას აჭკნობს შიმშილი, დამაშვრალობა და განშორებულობა, აბობოქრებულ მრისხანებას კი აცხრობს ფსალმუნება, სულგრძელება და მოწყალება, რადგან ყოველივე უსაზომო და უჟამო სწრაფწარმავალია, რაც საზიანო უფროა, ვიდრე სასარგებლო.

წმ. კასიანე რომაელი
კასტორ ეპისკოპოსისადმიბოროტების რვა გულისზრახვის შესახებ

ისევე როგორც თავდაპირველად, კვინობთა განაწესის შესახებ სიტყვის შეწყობისას, ამჯერადაც თქვენს ლოცვებს მინდობილნი შევუდექით ბოროტების რვა გულისზრახვის შესახებ წერას. ესენია: ნაყროვანება, სიძვა, ვერცხლისმოყვარეობა, მრისხანება, მწუხარება, მოწყინება, ცუდმედიდობა და ამპარტავნება.

მუცლის დაოკების შესახებ

უპირველესად მუცლის დაოკების შესახებ ვიტყვით, რითაც ვუპირისპირდებით ნაყროვანებას. კერძოდ, საუბარი გვექნება მარხვათა სახეობისა და საჭმელთა რაგვარობა-რაოდენობის შესახებ. ამ ყოველივეს ჩვენ თვითონ როდი ვამბობთ, არამედ - წმინდა მამებისგან რაც მიღებული გვაქვს, თუმცა მათ არც მარხვის ერთი კანონი, არც საჭმლის მიღების ერთი წესი, არცთუ ერთი და იგივე ზომა გადმოუციათ, გამომდინარე იქიდან, რომ სხვადასხვაა ყველა ჩვენგანის შემძლეობა, ისევე როგორც ასაკი, უძლურება თუ უფრო ფაქიზი აღნაგობა სხეულისა; მიუხედავად ამისა, მათ ერთი მიზანდასახულობა გადმოგვცეს ყველას: გავერიდოთ დანაყრებულობას და უარვყოთ მუცლის სიმაძღრე. ხსენებულმა მამებმა უფრო სასარგებლოდ და განწმენდისათვის უფრო ხელშემწყობად მიიჩნიეს დღიური მარხვა, ვიდრე სამდღიანი, ოთხდღიანი და კიდევ შვიდეულამდე გახანგრძლივებული მარხვები, რადგან, ამბობენ, - ვინც უზომოდ ახანგრძლივებს მარხვას, ხშირად ზომაზე მეტად ეტანება შემდეგ საჭმელს, რის გამოც სხეული ზოგჯერ მეტისმეტი უჭმელობით მოუძლურდება და სულიერ მსახურებათა მიმართ უფრო მცონარე ხდება, ზოგჯერ კი იგი, საჭმელთა სიუხვით დამძიმებული, მოწყინებასა და მოშვებულობას შთაუნერგავს სულს. და კიდევ, ასეც ისაზრეს მათ, რომ ყველასთვის შესარგები არაა ბოსტნეულის მიღება, არცთუ პარკოსნებისა; ამასთან, ყველას არც შეუძლია ხმელი პურის ჭამა. თქვეს ისიც, რომ ზოგი ორი საწყაო პურის ჭამის შემდეგაც კვლავ მშიერია, ზოგი კი, ერთ საწყაოს რომ შეჭამს ანდა ექვს უნციას, დანაყრებულია. როგორც აღვნიშნეთ, ერთი საზღვარი, რაც ყველას დაუდგინეს მათ, ესაა თავშეკავება, კერძოდ ის, რომ მუცლის სიმაძღრემ არ შეგვაცდინოს (იგავ. 24.15), არ წარგვიტაცოს პირის გემომ, რადგან არათუ მარტოოდენ საჭმელთა სახეობის ნაირგვარობას, არამედ სიუხვის ოდენობასაც სჩვევია სიძვის ცეცხლოვანი ისრების ანთება. მართლაც, რა საჭმლითაც არ უნდა აივსოს მუცელი, გარყვნილების თესლს შობს იგი. ასევე, არა მხოლოდ ღვინისგან გაბრუებულობას სჩვევია გონების თრობა, არამედ წყლის სიჭარბეც და ყოველგვარი საჭმლის ზედმეტობაც გრძნობადაკარგულსა და მთვლემარეს ხდის მას. თუნდაც სოდომელებისთვის, არათუ ღვინითა და მრავალგვარი საჭმლით გაბრუებულობა გახდა დაღუპვის მიზეზი, არამედ პურის სიჭარბე, თანახმად წინასწარმეტყველისა (ეზეკ. 16.49). ამასთან, არც სხეულის უძლურება უქმნის წინააღმდეგობას გულის განწმენდილობას, როდესაც ამგვარ სხეულს უძლურების მოთხოვნილებისამებრ ვაკმაყოფილებთ (თუმცა არა გემოთმოყვარეობის ნებასურვილისამებრ). საჭმელთა მოხმარება მისაღებია იმდენად, რამდენადაც ეს სიცოცხლისათვის არის საჭირო და არა იმდენად, რომ გულისთქმის ვნებებს ვემონებოდეთ. თანაშეზომილი და გონივრული მიღება საჭმლისა სხეულის სიმრთელესაც განაპირობებს და, ამასთან, არც მის სიწმინდეს აღხოცავს. მამათაგან გადმოცემული საზღვარი თავშეკავებისა და ზედმიწევნითი კანონი შემდეგია: რაიმე საჭმლის მიმღები მანამდე უნდა განეშოროს ჭამას, სანამ ჯერ კიდევ შენარჩუნებული აქვს მას ნდომა, და ნუ დაელოდება იგი სიმაძღრეს. როდესაც მოციქულმა თქვა: "ხორცზე ზრუნვას გულისთქმად ნუ გაიხდით" (რომ. 13.14), არათუ სიცოცხლისათვის აუცილებელი მზრუნველობა დააბრკოლა ამით, არამედ გემოთმოყვარეობითი გულმოდგინება აკრძალა. ასე რომ, სულის სრულ სიწმინდეს მხოლოდ საჭმელთაგან თავშეკავება როდი ხდის შესაძლებელს, არამედ სხვა სათნოებანიც უნდა თანხვდებოდნენ მას. მართლაც, თავმდაბლობა საქმისადმი მორჩილებისა და სხეულის დამაშვრალობის გზით დიდად შეგვეწევა ჩვენ. ასევე, ვერცხლისმოყვარეობისგან თავშეკავება, - ესე იგი არა მხოლოდ ფულის არქონა, არამედ მისი მოპოვების არნდომაც, - სულის სიწმინდისაკენ მიგიძღვის. თავშეკავება მრისხანებისგან, მწუხარებისგან, ცუდმედიდობისგან, ამპარტავნებისგან, - ყოველივე ეს სულის მთლიან სიწმინდეს მოგვიმუშაკებს, ხოლო გონებამრთელობის გზით სულის ნაწილობრივ სიწმინდეს გამორჩეულად წარმატებულჰყოფს თავშეკავება და მარხვა, რადგან შეუძლებელია, რომ მუცელნაყროვანი გონებით შეებრძოლოს სიძვის სულს. ამიტომ, ჩვენი პირველი შერკინება მიმართული უნდა იყოს მუცლის პყრობისა და სხეულის დამონებისკენ, თუმცა არა მხოლოდ მარხვის მიერ, არამედ, აგრეთე, მღვიძარების, შრომა-ჯაფის, კითხვის, გეჰენიის საშიშროების წინაშე გულის შემოკრების და ცათა სასუფევლისადმი გულისთქმის გზით.

სიძვის სულისა და ხორცის გულისთქმის შესახებ

მეორე ჩვენი შერკინება მიმართულია სიძვის სულისა და ხორცის გულისთქმის წინააღმდეგ. ეს გულისთქმა ადრეული ასაკიდანვე იწყებს ადამიანის გატანჯვას. დიდია ეს შერკინება, მძიმეა და ორმაგი ბრძოლის მქონე. ამიტომ, თუ სხვა ნაკლოვანებებს მხოლოდ ერთი ბრძოლა აქვთ სულში, ეს ვნება ორმაგია, სულში და სხეულში შემყარებული, და ამის გამო ორმაგი ბრძოლის გამართვა გვმართებს, რადგან არ არის საკმარისი მხოლოდ სხეულებრივი მარხულობა სრული გონებამრთელობისა და ჭეშმარიტი სიწმინდის მოსაპოვებლად, თუ ამავე დროს არ ხდება გულის შემუსვრაა, გაძლიერებული და მოუკლებელი ლოცვა ღვთის მიმართ, წერილთა მიმართ გულმოდგინების გამოჩენა, დაშვრომა და ხელსაქმეობა, რომელთაც ძალუძთ სულის დაუდგრომელ აღძრვათა მოთოკვა და სამარცხვინო წარმოსახვებისგან მისი უკუხმობა, თუმცა ყოვლის უწინარეს შემწევნელია სულის მდაბლობა, რის გარეშეც ვერავინ შეძლებს ვერც სიძვის, ვერც სხვა ვნებათა დაძლევას. ამიტომ, უპირველესად საჭიროა, რომ მთელი სიფრთხილით დავიცვათ გული ბიწიერ გულისზრახვათაგან (იგ. 4.23), რადგან სწორედ გულიდან გამოდის, თანახმად უფლის სიტყვისა, უკეთური აზრები, მკვლელობები, მრუშობანი, სიძვანი და სხვა დანარჩენი (მთ. 15.19); ამასთან, თვით მარხვაც არა მხოლოდ სხეულის საგვემად განგვეწესა ჩვენ, არამედ, აგრეთვე, გონების მღვიძარებისთვისაც, რათა არ მოხდეს ისე, რომ იგი, საჭმელთა სიმრავლით დაბნელებული, უძლური აღმოჩნდეს გულისზრახვათაგან თავდასაცავად. მაშ, საჭიროა მთელი გულმოდგინების გამოჩენა არა მხოლოდ სხეულებრივი მარხვის მხრივ, არამედ, აგრეთვე, გულისზრახვათა მიმართ ყურადღებისა და სულიერი მოღვაწეობის მხრივაც, რომელთა გარეშეც შეუძლებელია ჭეშმარიტი უბიწოებისა და განწმენდილობის მწვერვალზე ასვლა.ამრიგად, გვმართებს ჩვენ უპირველესად, თანახმად უფლის სიტყვისა, სასმელისა და ჯამის შიგნითა მხარის გაწმენდა, რომ გარეთა მხარეც განწმენდილი იყოს (მთ. 23.26). ამიტომაც, თუ ჩვენ, თანახმად მოციქულისა, გვაქვს იმის გულმოდგინება, რომ `რჯულიერად ვიღვაწოთ და გვირგვინი მივიღოთ" (შდრ. II ტიმ. 2.5), სიძვის სულის დამმარცხებლები მივენდოთ არა ჩვენს ძალასა და ღვწას, არამედ - ჩვენი უფალი ღმერთის შემწევნელობას, რადგან მანამ არ დასრულდება ამ სულის ომი ადამიანის წინააღმდეგ, სანამ ეს ადამიანი ჭეშმარიტად არ ირწმუნებს, რომ არა თავისი გულმოდგინებით, არცთუ თავისი რუდუნებით, არამედ ღვთის მფარველობითა და შეწევნით თავისუფლდება იგი ამ სენისგან და სიწმინდის სიმაღლისაკენ ადის. დიახ, ბუნებაზე აღმატებულია ეს საქმე და გარკვეულწილად სხეულის გარეთ გადის ის, ვინც თრგუნავს ხორცის აგზნებულობასა და სიამეთმოყვარეობას. სწორედ ამის გამო, შეუძლებელია, რომ ადამიანი, ასე თქვათ, თავისი ფრთებით აფრინდეს სიწმინდის ამ მაღალ და ზეციურ საზღაურამდე და ანგელოზთა მბაძველი გახდეს, თუ როგორღაც ღვთის მადლი არ ამოიყვანს მას მიწიდან და ჭაობიდან, რადგან უფრო მეტად ვერც ერთი სხა სათნოებით ვერ მიემსგავსებიან ხორცს შეერთებული ადამიანები სულიერ ანგელოზებს, როგორც გონებამრთელობით. მართლაც, ამ სათნოების გზით მათ, ჯერაც მიწაზე მყოფთ და მცხოვრებთ, აქვთ, თანახმად მოციქულისა, `ცათა შინა მოქალაქეობა" (ფლ. 3.20), ხოლო ნიშანი ამ სათნოების სრულად ფლობისა არის ის, რომ ძილის დროს სული უკვე არანაირ ხატს სამარცხვინო წარმოსახვებისას არ მიელტვის, რადგან თუმცა ამგვარი აღძრულობა ცოდვად არ შეირაცხება, მაინც იგი ნიშანია სულის სნეულებისა და ვნებისგან თავდაუღწევლობისა. ამიტომ, უნდა გვჯეროდეს, რომ ძილში შემთხვეული სამარცხვინო წარმოსახვები მამხილებელია წინმსწრები უგულისყურობისა და ჩენში არსებული უძლურებისა, რადგან ძილის მოშვებულობაში შემთხვეული გადმოღვრა ააშკარავებს სულის სიღრმეებში დაფარულ სენს. ამის გამო, ჩვენი სულების მკურნალმა წამალი ჩაგვიდო სწორედ იქ, ჩვენი სულების სიღრმეებში, სადაც იცოდა მან სნეულების მიზეზთა არსებობა, თქვა რა: `ვინც გულისთქმით შეხედა ქალს, უკვე იმრუშა მასთან თავის გულში" (მთ. 5.28). ამით უფალი არა იმდენად ცნობისმოყვარე და გარყვნილ თვალებს განმართებს, რამდენადაც შიგნით შთასაძირკვლებულ სულს, რომელიც უკეთურად მოიხმარს ღვთისგან სიკეთისთვის ბოძებულ თვალებს. ამიტომ, ბრძენი მეიგავეც ამბობს არა იმას, მთელი სიფრთხილით დაიცავიო შენი თვალები, არამედ - `გული დაიცავიო მთელი სიფრთხილით" (იგ. 4.23), სწორედ იმას განუკუთვნა რა მან, განსაკუთრებით, სიფრთხილისმიერი მკურნალობა, რომელიც როგორც უნდა, ისე მოიხმარს თვალებს. ამრიგად, სწორედ გული უნდა იყოს ჩვენი განწმენდილობის წინადაცულობა, რომ როდესაც ჩვენს გონებაში ქალის გახსენება აღიძვრის, რასაც აღმოგვიცენებს ეშმაკეული ბოროტმოქმედება, თუნდაც რომ ეს იყოს გახსენება დედისა, დისა ან სხვა რომელიმე კეთილკრძალული ქალისა, საჩქაროდ უნდა განვიგდოთ იგი ჩვენი გულიდან, რათა არ გვპოვოს ბოროტმაცთურმა ამგვარ ხსენებებში ხანგრძლივშთენილნი, არ დააქანოს ჩვენი გონება ზემოხსენებულ ქალთა სახეებისგან და არ შთააკვეთოს იგი სამარცხვინო და მავნებელ ფიქრებში. ამასვე ბრძანებს, აგრეთვე, პირველშექმნილის მიმართ ღვთისგან ბოძებული მცნება, რომ ვეკრძალვოდეთ გველის "თავს" (შდრ. შეს. 3.15), ესე იგი მავნებელ გულისზრახვათა სათავეებს, რომელთაგანაც ცდილობს იგი ჩვენს სულებში შემოძვრომას, რათა არ მოხდეს ისე, რომ `თავის" (ესე იგი გულისზრახვისეული შემოტევის) მიღების შედეგად გველის დანარჩენი სხეულიც (ესე იგი სიამეთმოყვარეობის მოწადინებაც) შევიწყნაროთ, ამის შემდეგ კი ურჯულო საქმისკენ მიდრიკოს მან ჩვენი გონება. სანაცვლოდ, გვმართებს, რომ, წერილისამებრ, `ცისკარზე მოვკლათ ყველა ცოდვილი მიწისა" (შდრ. ფს. 100.8), ესე იგი ცოდნის სინათლით ავწონ-დავწონოთ და მოვაკვდინოთ ცოდვილი გულისზრახვები მიწისა, ესე იგი ჩვენი გულისა, უფლის სწავლებისამებრ, ანუ ვიდრე ჯერაც `ყრმები" არიან `ბაბილონის ძეები" (ესე იგი უკეთური გულისზრახვები), დავცეთ ისინი და `კლდეს შევახეთქოთ" (ფს. 136.9), რაც არის ქრისტე, რადგან თუკი ისინი ჩვენი თანხმობით ძლიერდებიან, ვეღარც დამარცხდებიან, თუ არა დიდი კვნესისა და შრომა-ჯაფის შედეგად. ამ მხრივ საღთო წერილის გამონათქვამებთან ერთად კარგია გავიხსენოთ წმინდა მამათა სიტყვებიც. უთქვამს, კერძოდ, წმინდა ბასილის, კესარია-კაპადოკიის ეპისკოპოსს: `არც ქალი ვიცი და არც ქალწული ვარ", რადგან იცოდა მან, რომ არა იმდენად ქალისგან მარტოოდენ სხეულებრივი განშორებულობით მოიხვეჭება ქალწულობის ჯილდო, რამდენადაც სულის უბიწოებითა და განწმენდილობით, რაც ჩვეულებრივ ღვთის შიშით ხდება მისაღწევი. იმასაც ამბობენ მამები, რომ არ ძალგვიძს ჩვენ უბიწოების სათნოების სრულად ფლობა, თუ პირველად ჭეშმარიტ გონებამდაბლობას არ მოვიპოვებთ ჩვენს გულში; ამგვარადვე, ვერც ჭეშმარიტი ცოდნის ღირსნი გავხდებით, ვიდრე ჩვენი სულის დაფარულობაში სიძვის ვნებაა შთაბუდებული. ამასთან, იმ მიზნით, რომ გონებამრთელობის ღირსებანი მოციქულისგანაც წარმოვაჩინოთ, გავიხსენებთ მის ერთ ნათქვამს და დავასრულებთ სიტყვას: "მშვიდობას ესწრაფეთ ყველასთან ერთად და სიწმინდეს, რომლის გარეშეც ვერავინ იხილავს უფალს" (ებრ. 12.14), რადგან ის, რომ მოციქული ზემოთქმულის შესახებ ამბობს ამას, ცხადია იმ სიტყვებიდან, რაც იქვე დაურთო, როდესაც თქვა: `ნურავინ იქნება ესავისებრ გარყვნილი და ბილწი" (ებრ. 12.16). ამრიგად, რამდენადაც ზეციურია და ანგელოზური სიწმინდის წარმატებულობა, იმდენად უფრო სიღრმისეული მზაკვრობებით მიმდინარეობს მის წინააღმდეგ ბრძოლა მოპირისპირეთა მხრიდან. სწორედ ამიტომ, გვმართებს გულმოდგინება არა მხოლოდ სხეულის დასაოკებლად, არამედ აგრეთვე გულის შემუსრვილობისა და კვნესათა თანხლებით მიმდინარე უწყვეტი მეტანიების საღვაწად, რათა ჩვენი ხორცის ღუმელი, რასაც ყოველდღიურად ანთებს ბაბილონელი მეფე გულისთქმის აგზნებულობათა მეშვეობით, სულიწმინდის მოვლინების ცვრით დავშრტოთ (დან. 3.19). გარდა ამისა, ხსენებულ ომში უდიდესი საჭურველია ჩვენთვის ღვთისსათნო მღვიძარება, რადგან ისევე როგორც დღისით კრძალულად ყოფნა შეგვიმზადებს ღამისეულ სიწმინდეს, ამგვარადვე ღამისეული ღვთისსათნო მღვიძარება გზას უკვალავს სულს დღისეული განწმენდილობისკენ.

ვერცხლისმოყვარეობის შესახებ

ჩენი მესამე შერკინება ვერცხლისმოყვარეობის სულის წინააღმდეგაა, რომელიც შეიცნობა როგორც უცხო და ჩვენი ბუნების გარეგანი, ურწმუნოების შედეგად რომ პოულობს საწყის წერტილს მონაზონში, რადგან სხვა ვნებათა აგზნებულობანიც (კერძოდ, მრისხანებისა და გულისთქმისა), ჩანს, სხეულიდან იღებენ აღძრულობას და მათ, როგორც, გარკვეულწილად, ბუნებისეულთ, დაბადებითვე აქვთ დასაბამი, რის გამოც არცთუ მცირე დროში დაიძლევიან, მაშინ როცა ვერცხლისმოყვარეობის სენი, როგორც გარედან შემოჭრილი, შეიძლება ადვილად იქნეს მოკვეთილი, თუ გულმოდგინებასა და გულისყურს გამოვიჩენთ, მაგრამ უგულისყუროდ დატოვებული სხვა ვნებებზე უფრო დამღუპველი და ძნელადმოსაშორებელი ხდება, რადგან იგია ძირი ყველა უკეთურებისა, როგორც ამბობს მოციქული (I ტიმ. 7.10). განვჭვრიტოთ კი ასე: სხეულის ბუნებითი აღძრულობანი არა მხოლოდ ბავშვებშია შესამჩნევი, რომლებშიც ჯერ კიდევ არ არსებობს კეთილისა და ბოროტის გარჩევა, არამედ ყველაზე უფრო პატარებშიც და ძუძუთა ჩვილებშიც კი, რომლებსაც თუმცა ნიშანწყალიც არა აქვთ თავიანთ თავში სიამეთმოყვარეობისა, მაინც სხეულში ბუნებისეულ აღძრულობას მიანიშნებენ. ამგვარადვე, მრისხანების ნესტარი შესამჩნევია ჩვილებშიც, როდესაც ვხედავთ მათ, თანააღძრულებს თავიანთი შემაწუხებლების მიმართ, თუმცა ამას ვამბობ არა იმიტომ, რომ ბუნებას ვკიცხავდე (ღმერთმა ნუ ქნას!), არამედ - იმის საჩვენებლად, რომ მრისხანება და გულისთქმა, თუმცა კი ადამიანთან სიკეთისათვის თანაშეუღლებულნი შემოქმედის მიერ, ჩანს, რომ როგორღაც სხეულის ბუნებითი მდგომარეობიდან ბუნების გარეგანისკენ მიიდრიკნენ უგულისყურობის შედეგად, რადგან სხეულის აღძრულობაც შვილების გასაჩენად და თაობებში მოდგმის შესანარჩუნებლად მიეცა ადამიანს შემოქმედისგან და არა სიძვისთვის, ისევე როგორც რისხვითი მოძრაობაც მაცხოვნებლობითად შთაითესა ჩვენში, რომ მრისხანება გვქონოდა ბოროტების წინააღმდეგ, და არა იმიტომ, რომ თანამოძმის მიმართ გავმხეცებულიყავით. ამიტომ, თუკი მათ ბოროტად მოვიხმართ, არათუ ბუნება იქნება ცოდვილი ანდა შემოქმედი - დამნაშავე, ისევე როგორც უდანაშაულო იქნება, ვთქვათ, ის, ვინც საჭიროებისა და სასარგებლო მოხმარებისათვის მოგვცა რკინა, ჩვენ კი მკვლელობის ჩასადენად გამოვიყენეთ მისგან ბოძებული. ყოველივე ეს იმიტომ ვთქვით, რომ გვინდა განვაცხადოთ შემდეგი: ვერცხლისმოყვარეობის ვნება შეპირობებულია არა ბუნებითი თვისებებით, არამედ მხოლოდღა უბოროტესი და გახრწნილი არჩევანით, რადგან როდესაც ეს სენი იპოვის სოფლისგან ახალგანდგომილ სულს, ნელთბილსა და ურწმუნოს, შთააგონებს კიდეც ვითომცდა მართებულ და კეთილგონივრულ რამ მიზეზებს, რომ შეინარჩუნოს მან რაღაც ნაწილი თავისი ქონებისა. მართლაც, გონებითად წარმოუსახავს იგი მონაზონს ღრმა სიბერეს და უძლურებას სხეულისას, ამასთან, შეაგონებს, რომ კვინობისგან217 მისდამი ბოძებული მოსახმარისი ვერ იკმარებს სანუგეშოდ არათუ უძლურისათვის, არამედ - ჯანმრთელისთვისაც კი, რომ აქ თითქოს შესაფერის ზრუნვას უძლურთა მიმართ არავინ იჩენს, ანუ, პირიქით, მეტად უგულისყურონი არიან, და რომ, თუკი არ ექნება მას გადამალული ოქრო, საწყლად ამოხდება სული. დასასრულს, იმ აზრამდეც მიიყვანს, რომ მეტად აღარ ძალუძს მას მონასტერში დარჩენა მძიმე საქმეებისა და წინამძღვრის სიმკაცრის გამო.

როდესაც აი, ამგვარი ფიქრებით აცთუნებს იგი მის გონებას, რომ თუნდაც ერთი დინარი მაინც მოატოვებინოს, მაშინ იმაშიც დაარწმუნებს, რომ წინამძღვრის უჩუმრად ხელსაქმე ისწავლოს, რათა შეძლოს მისთვის მეტად საწადელი ფულის გაზრდა. ამის შემდეგ ბუნდოვანი იმედებით აცთუნებს იგი ამ საწყალს, ჩააგონებს რა, რომ ხელსაქმიდან მოგება მიიღოს, მოგებიდან კი - მოსვენებულობა და უზრუნველობა. ისიც, მთლიანად მიცემული მოგებაზე ფიქრს, აღარაფერს საწინააღმდეგოს აღარ იზრახავს, - არც მრისხანების სიცოფეს, თუ შეემთხვეოდა მას ზარალში ჩავარდნა, არცთუ მწუხარების კოშმარს, თუ გაუცრუვდებოდა მოგების იმედი, არამედ ისევე როგორც სხვებისთვის მუცელი, ასევე მისთვის ოქრო ხდება ღმერთი (შდრ. ფლპ. 3.19). სწორედ ამიტომ, შეიცნო რა ეს ყოველივე ნეტარმა მოციქულმა, არა მხოლოდ ყველა ბოროტების მიზეზად თქვა მან ვერცხლისმოყვარეობა, არამედ - კერპთმსახურებადაც (I ტიმ. 7.10). მაშ, განვიხილოთ, თუ რაოდენ ბოროტებაში ითრევს ადამიანს ეს სნეულება (კერძოდ, კერპთმსახურებაშიც რომ შთააკვეთებს მას);

მართლაც, როდესაც ვერცხლისმოყვარე ადამიანი თავის გონებას ღვთის სიყვარულისგან განაყენებს, კაცთაგან ოქროთი გამოქანდაკებული კერპების მოყვარული ხდება, ხოლო ამგვარი გულისზრახვებით გონებადაბნელებულ და უარესისკენ მიდრეკილ მონაზონს ამის შემდეგ არანაირი მორჩილება აღარ ძალუძს, არამედ ღიზიანდება, უმიზეზოდ მრისხანებს, ყოველი საქმის გამო დრტვინავს, კამათობს და, აღარ იცავს რა არანაირ კეთილკრძალულებას, უკიდურესად გაფიცხებული ცხენისებრ მიექანება ციცაბოებზე; აღარც ყოველდღიურ საზრდელს სჯერდება იგი და დაბეჯითებით ამტკიცებს, რომ არ ძალუძს ამ ყოველივეს ბოლომდე მოთმენა. იმასაც ამბობს, რომ ღმერთი არა მხოლოდ იქაა, არცთუ მხოლოდ იმ ადგილითაა ჩაკეტილი მისი ცხონება და რომ თუ არ განშორდება იმ მონასტერს, დაიღუპება.

აი, ამგვარად, თანაშეეწევა რა მის ამ გახრწნილ ფიქრს გადანახული ფული, რითაც, როგორც ფრთებით, მჩატდება იგი და ზრუნვასაც იწყებს მონასტრიდან გასვლაზე, ამის შემდეგ უკვე ამპარტავნულად და ლაღად ეპასუხება ყოველგვარ მითითებას და თვლის რა თავის თავს როგორც უცხოსა და გარეშეს, თუკი რამ ისეთს ნახავს მონასტერში, რაც საჭიროებს გასწორებას, უგულებელყოფს, არაფრად აგდებს და კიცხავს ყველაფერს, რაც ხდება, შემდეგ საბაბსაც ეძებს, რომ მრისხანებდეს ან მწუხარებდეს, რათა ისე არ გამოჩნდეს, რომ ქარაფშუტულად ტოვებს მონასტერს მიზეზის გარეშე. ამასთან, თუ იმასაც შეძლებს, რომ ენატანიობითა და ფუჭმეტყველებით სხვაც აცთუნოს იმისკენ, რომ დატოვოს მონასტერი, არც ამის გაკეთებას დაერიდება, სურს რა, რომ თანაშემწე ჰყავდეს თავის უკეთურებაში. აი, ამგვარად აგზნებულს თავისი მონახვეჭარის ცეცხლით, მეტად აღარ ძალუძს ხსენებულ ვერცხლისმოყვარეს მონასტრული მდუმარება ანდა კანონის ქვეშ ცხოვრება, ხოლო როდესაც ეშმაკი, როგორც მგელი, ბაკიდან მიიტაცებს მას და განაშორებს რა სამწყსოსგან, შესაჭმელად გამზადებულს დაინარჩუნებს, მაშინ მიმართავს კიდეც მას იქითკენ, რომ ყველა ის საქმე, რაც მას მონასტერში განსაზღვრულ საათებში უნდა ეკეთებინა, მაგრამ უგულებელყოფდა, მთელი მონდომებით აკეთოს ახლა დღე და ღამე თავის კელინში, აქეზებს რა, რომ არ დაიცვას მან არც ლოცვის წესი, არც მარხვის განგება, არცთუ მღვიძარების კანონი, არამედ კრავს მას ვერცხლისმოყვარეობის სიცოფით და აჯერებს, რომ ხელსაქმისადმი ჰქონდეს მთელი გულმოდგინება.

აღნიშნული სენი სამი სახისაა, რომლებსაც თანაბრად გმობს საღვთო წერილიცა და მამათა მოძღვრებაც. პირველი ისაა, რომელიც ჩააგონებს ამ უბადრუკს, რომ ის მოიხვეჭოს და მოიგროვოს, რაც არ ჰქონდა სოფელში ყოფნისას. მეორეა ის, რომელიც სინანულს აღუძრავს ადამიანს იმ ქონების გამო, ერთგზის რომ გაემიჯნა, შთაუგდებს რა მას ყოველივე იმის უკუმოძიებას, რაც ღმერთს უძღვნა. მესამეა, რომელმაც თავდაპირველად ურწმუნოებითა და ნელთბილობით შეკრა მონაზონი, შემდეგ კი არ ანებებს მას, სრულად განთავისუფლდეს სოფლის საქმეთაგან, რადგან უნერგავს მას სიღარიბის შიშს და ურწმუნოებას ღვთის წინაგანგებისადმი, რითაც საკუთარ აღთქმათა დამარღვევლად გამოაჩინებს, რაც აღსარებულჰყო მან სოფლისგან განდგომისას.

აი, ამ სამი სახეობის ნიმუშები, როგორც ითქვა, დაგმობილია საღვთო წერილში. მაგალითად, მოისურვა რა გეეზმა იმ ფულის მოპოვება, რაც ადრე არ ჰქონდა, დააკლდა იგი წინასწარმეტყველების მადლს, რისი მისდამი გადაცემაც, მემკვიდრეობითი ნიშნით, განზრახული ჰქონდა მის მოძღვარს. ამიტომაც მან, ნაცვლად კურთხევისა, საუკუნო კეთროვანება დაიმკვიდრა წინასწარმეტყველის წყევლის შედეგად (IV მფ. 5. 20-27). ასევე იუდაც, მოსურნე იმისა, რომ კვლავ დაებრუნებინა ის ფული, ქრისტეს შედგომილმა რომ განიშორა ადრე, არა მხოლოდ უფლის გაცემისკენ მიდრკა და განვარდა მოციქულთა მწყობრიდან, არამედ თვით ხორციელი ცხოვრებაც ძალადობრივი სიკვდილით მოისპო (მთ. 27.5), ანანიამ და საპფირამ კი, რომლებმაც გადაინახეს თავიანთი ქონების ნაწილი, სამოციქულო პირით სიკვდილის სასჯელი მიიღეს (საქ. 5; 5-10). ასევე, დიდი მოსეც "მეორე რჯულის" წიგნში საიდუმლოდ ამცნებს იმათ, რომლებიც სოფლისგან განდგომის აღთქმას დებენ, მაგრამ ურწმუნოების შიშით კვლავ მიწიერ საქმეებს ეშურებიან, რომ `თუ ვინმე ადამიანი მოშიშარია და გულით ჯაბანი, ვერ გავა იგი საომრად, არამედ წავიდეს და დაუბრუნდეს თავის სახლს, რათა არ მოხდეს ისე, რომ თავისი ძმების გულებიც დააფრთხოს" (II სჯ. 20.8). რა უნდა იყოს ამ მოწმობაზე უფრო მტკიცე ან უფრო ცხადი? განა ეს სიტყვები იმას არ გვასწავლის, რომ სოფლისგან განდგომილნი, სრულად უნდა განუდგებოდნენ მას და ამგვარადვე შედიოდნენ ღვაწლში, ნაცვლად იმისა, რომ არამდგრადი და წახდენილი დასაბამის დადებით სხვებსაც ქვედაიზიდავდნენ სახარებისეული სრულქმნილებისგან და სიმხდალეს უნერგავდნენ მათ? ამასთან, რადგან საღთო წერილის მიერ კარგად თქმულს: "უფრო სანეტაროა გაცემა, ვიდრე მიღება" (საქ. 20.35), ბოროტად განმარტავენ, თავისკენ სძალავთ რა მათ საკუთარი ცთომილება და ვერცხლისმოყვარეობის გულისთქმა, გამონათქვამის აზრს აუკუღმართებენ, ისევე როგორც უფლის სწავლებას იმის შესახებ, რომ "თუ გსურს სრულქმნილი იყო, გაყიდე შენი ქონება და მიეცი გლახაკებს, რითაც გექნება საუნჯე ცათა შინა, და, აჰა, შემომიდექი მე" (მთ. 19.21); ამიტომაც ასე რაცხენ, რომ უპოვარებაზე უფრო სანეტაროა საკუთარი სიმდიდრის ფლობა და ამ სიმდიდრისგან ჭარბი ნაწილის მიცემა გასაჭირში მყოფთათვის.

დაე, იცოდნენ ასეთმა ადამიანებმა, რომ არასოდეს განდგომიან ისინი სოფელს, არცთუ განმარტოების სრულქმნილებაში შესულან ოდესმე, რადგან ესირცხვილებათ მათ, რომ ქრისტესთვის იტვირთონ მოციქულის სიგლახაკე და შეურაცხი საქმეებით თავისი თავისა და შეჭირვებულთათვის მსახურება (საქ. 20.34), რათა საქმით სრულყონ მარტოდმყოფობის აღთქმა და მოციქულთან ერთად იდიდონ, მართებდათ კი, რომ "შიმშილში, წყურვილში, სიცივესა და სიშიშვლეში" ძველი სიმდიდრის გაბნევის შემდეგ პავლესთან ერთად `მოეღვაწათ კეთილი ღვაწლი" (II ტიმ. 4.7).

მართლაც, თუ სრულქმნილებისთვის ძველი სიმდიდრის შენარჩუნებას თავად მოციქულიც უფრო საჭიროდ რაცხდა, ცხადია აღარ მოიძაგებდა იგი თავის პატივს, რადგან თვითონვე ამბობს, რომ წარჩინებულთაგანი იყო და მოქალაქე რომისა (საქ. 22.25). ასევე ისინიც, რომლებიც იერუსალიმში იყვნენ და რომლებმაც გაყიდეს თავიანთი სახლებიც და ყანებიც, დადეს რა ამათი საფასურები მოციქულთა ფერხთით (საქ. 4.34), ცხადია არ გააკეთებდნენ ამას, თუკი ეცოდინებოდათ, რომ ესაა მოციქულთაგან დადგენილი და უფრო სანეტაროც, - თავიანთი ქონებით ირჩინონ თავი, - ნაცვლად საკუთარი რუდუნებისა და ერისგან შენაწირისა. ამ ყოველივეს შესახებ უფრო ცხადად გვასწავლის ხსენებული მოციქული მაშინ, როდესაც რომაელებს მისწერს და ეუბნება: `ახლა მივემგზავრები იერუსალიმში, რომ ვემსახურო წმინდანებს, რადგან მაკედონიამ და აქაიამ ინებეს და მათი მოვალენიც არიან" (რომ. 16.27). ის თვითონაც ხშირად ჩავარდნილა ბორკილებსა და საპყრობილეებში და მრავალგზის გატანჯულა გზებზე, რასაც, ბუნებრივია, შეუფერხებია კიდეც, რომ საკუთარი ხელებით მოეპოვებინა სარჩო თავისი თავისთვის და, როგორც გვასწავლის, იმ ძმათაგან მიუღია დახმარება, რომლებიც მაკედონიიდან მასთან მისულან. ასე გვეუბნება იგი: "რაც მაკლდა, შემივსეს მაკედონიიდან მოსულმა ძმებმა" (II კორ. 11.9); ფილიპელებსაც ამგვარად მისწერს: "იცით თქვენც, ფილიპელნო, რომ მაკედონიიდან როდესაც გამოვედი, არც ერთი ეკლესია არ შემეზიარა გაცემა-მიღებასთან დაკავშირებით, თუ არა მარტოოდენ თქვენ, რადგან თესალონიკშიც ერთგზის და ორგზის გამომიგზავნეს მე, რაც მჭირდებოდა" (ფლპ. 4.15). მაშ, ვერცხლისმოყვარეთა შეხედულებისამებრ, ესენიც მოციქულზე უფრო ნეტარნი უნდა იყვნენ, რადგან სწორედ საკუთარი ქონებიდან შეასვეს მათ მისი საჭიროება, თუმცა ამის თქმას ვერ გაბედავს თუნდაც უკიდურეს უგუნურებამდე მისული ადამიანი. მაშ, თუ გვსურს, რომ შევუდგეთ სახარებისეულ განჩინებას და - ყველა იმ ეკლესიას, დასაბამშივე დაფუძნებულს მოციქულთა ჟამს, ნუ ვერწმუნებით საკუთარ აზრებს, ნურც კარგად თქმულს გავიაზრებთ ბოროტად, არამედ უკუვაგდოთ ნელთბილი და ურწმუნო ფიქრი და დავიბრუნოთ სახარებისეული უცთომელობა, რადგან მხოლოდ ასე შევძლებთ, რომ მამათა კვალსაც მივჰყვეთ, კვინობის მეცნიერებასაც არასოდეს განვუდგეთ და ამ სოფელსაც ჭეშმარიტად გავემიჯნოთ.

კარგი იქნება, თუ ამჯერადაც გავიხსენებთ წმინდანის სიტყვას:

გავრცელებულია კესარია-კაპადოკიის ეპისკოპოსის წმ. ბასილი დიდის ერთი გამონათქვამი, რაც მან უთხრა ვიღაც სენატორს, ამა სოფლიდან ნელთბილად განდგომილსა და თავისი ქონების რაღაც ნაწილის შემნარჩუნებელს: "სენატორიც დაღუპე და მონაზონიც ვერ შექმენი". ამიტომ, გვმართებს, რომ მთელი გულმოდგინებით მოვიკვეთოთ ჩვენი სულისგან ძირი ყოველგვარი ბოროტებისა, რაც არის ვერცხლისმოყვარეობა, უცთომლად ვიცით რა, რომ თუ ეს ძირი დარჩება, რტოებიც ადვილად აღმოცენდება, მაშინ როცა ხსენებული სათნოების მიღწევა კვინობში ცხოვრების გარეშე საძნელოა, რადგან იქ თვით აუცილებელ საჭიროებათა შესახებაც უზრუნველნი ვართ. თვალწინ გვქონდეს ანანიასა და საპფირას სასჯელი და ვუფრთხოდეთ იმას, რომ რაიმე დავიტოვოთ ძველი ქონებიდან. ასევე, გვაშინებდეს გეეზის მაგალითი, რომელიც ვერცხლისმოყვარეობის გამო საუკუნო კეთრს გადაეცა. ამიტომაც გავფრთხილდეთ და არ მოვიგროვოთ ჩვენთვის ფული, რაც სოფელშიც კი არ გვქონდა. ამასთან, იუდას თავის ჩამოხრჩობაც გავიცნობიეროთ, რითაც ჰპოვა მან აღსასრული, და გვეშინოდეს იმისა, რომ უკანვე არ დავიბრუნოთ ისეთი რამ, რაც უკვე მოვიძაგეთ სოფლისგან განდგომისას. ყველა ასეთ შემთხვევაში მარადის თვალწინ გვქონდეს სიკვდილის ჟამის გაურკვევლობა, რათა არ მოხდეს ისე, რომ მოულოდნელ საათს მოვიდეს უფალი (მთ. 24.44), ნახოს ჩვენი სინდისი ვერცხლისმოყვარეობით შებილწული და იგივე გვითხრას, რაც იმ მდიდრისადმი ითქვა სახარებაში: `უგუნურო, ამ ღამით შენს სულს მოითხოვენ შენგან და რაც გაამზადე, ვისთვის იქნება?" (ლკ. 12.20).

მრისხანების შესახებ

ჩვენი მეოთხე შერკინება მრისხანების სულის წინააღმდეგაა და, ცხადია, გვმართებს, რომ, ღვთის შეწევნით, მისი მომაკვდინებელი შხამიც ჩვენი სულის სიღრმიდან ამოვიკვეთოთ, რადგან მას შემდეგ, რაც ის ჩაიბუდებს ჩვენს გულში და ბნელი მშფოთვარებებით დაგვიბრმავებს გულის თვალებს, უკვე აღარ ძალგვიძს არც შენარჩუნება სასარგებლოთა გამრჩევლობისა, არც მოპოვება სულიერი ცოდნის მწვდომელობისა, არც კეთილი განზრახვის სრულყოფილების პყრობა, არც ნამდვილი ცხოვრების წილმქონეებად ქცევა, არცთუ ის, რომ საღვთო და ჭეშმარიტი სინათლის ჭვრეტის მიმღებად გავიხადოთ ჩვენი გონება, ვინაიდან `შეშფოთდა" - ამბობს, - მრისხანებისგან ჩემი თვალი" (ფს. 6.8). ასევე, ვერც საღვთო სიბრძნის წილმქონეები გავხდებით, თუნდაც რომ ჩვენი აზრებით გამორჩეულ ბრძნად შევირაცხოთ ყველას მიერ, ვინაიდან დაწერილია: "მრისხანება უგუნურთა წიაღში ისადგურებს" (ეკლ. 7.9); ამასთან, ვერც იმას მოვახერხებთ, რომ მოვიპოვოთ განსჯისეული მაცხოვნებელი ბჭობანი, თუნდაც რომ გონიერნი ვჩანდეთ ადამიანთა წინაშე, რადგან დაწერილია: "მრისხანება გონიერებსაც ღუპავს" (იგავ. 15.1); ვერც სამართლიანობის საჭეთა პყრობას შევძლებთ ფხიზელი გულით, რადგან დაწერილია: "კაცის მრისხანება ღვთის სიმართლეს არ მოქმედებს" (იაკ. 1.20); ვერც ყველას მიერ ქებულ წესიერებას და მშვენიერებას მოვიხვეჭთ, რადგან დაწერილია: "მრისხანე ადამიანი მშვენიერი არ არის" (იგავ. 11.25). ამრიგად, ვისაც სურს, რომ სრულქმნილებამდე მივიდეს და სწადია, რომ რჯულიერად მორკინალობდეს სულიერ ასპარეზობას, ყოველგვარი მრისხანებისა და გულისწყრომისაგან უცხო უნდა იყოს და ისმინოს, თუ რას აუწყებს მას "ჭურჭელი რჩეულობისა": "ყველა სიმწარე, - ამბობს, - მრისხანება, გულისწყრომა, ყვირილი და ავმეტყველება აღმოიფხვრას თქვენგან ყველა ბოროტებითურთ" (ეფეს. 4.31). როდესაც მოციქულმა თქვა "ყველა", უკვე აღარ დაგვიტოვა ჩვენ მრისხანების არც ერთი საბაბი - არც თითქოსდა გარდაუვალი ანდა კეთილგონივრული. ამიტომ, ვისაც სურს, რომ ცთომილებაში მყოფი ძმა გამოასწოროს ანდა ეპიტიმია დაადოს მას, უნდა ეცადოს, რომ თავისი თავი აღუშფოთველად შეინარჩუნოს, რათა არ მოხდეს ისე, რომ სხვისი კურნების მოსურნემ თავის თავს მოუზიდოს სნეულება და მასზეც გამართლდეს სახარებისეული გამონათქვამი: "მკურნალო, განიკურნე შენი თავი" (ლკ. 4.23), და კიდევ: "რად ხედავ ბეწვს, შენი ძმის თვალში რომ არის, დირეს კი, რაც შენს თვალშია, არ შეიგრძნობ?" (მთ. 7.3), რადგან რა მიზეზითაც არ უნდა იყოს ზეამოდუღებული მრისხანებითი მოძრაობა, აბრმავებს იგი სულის თვალებს და არ ანებებს მას, რომ ხედავდეს სიმართლის მზეს. მართლაც, ისევე როგორც თვალებზე ოქროს ან ტყვიის ფირფიტების დამდებმა თანაბრად შეაფერხა მხედველობითი ძალა და არანაირი განსხვავებულობა სიბრმავეში არ გამოუწვევია ოქროს ფირფიტის ღირსეულობას, ამგვარადვე ნებისმიერი საბაბის მიუხედავად, - ვითომცდა გონივრული იქნება ეს საბაბი თუ არაგონივრული, - აღეგზნება რა რისხვა, მხედველობითი ძალა ბნელდება. ბუნებითად მხოლოდ მაშინ ვიყენებთ მრისხანებას, როდესაც ვნებადი და გემოთმოყვარეობითი გულისზრახვების მიმართ ავამოქმედებთ მას. ამგვარად გვასწავლის ჩვენ წინასწარმეტყველი, როდესაც ამბობს: `მრისხანებდეთ და ნუ სცოდავთ" (ფს. 4.5). ეს ნიშნავს, რომ მრისხანება უნდა მიმართოთ საკუთარ ვნებათა და უკეთურ გულისზრახვათა წინააღმდეგ და არ უნდა შესცოდოთ იმის აღსრულებით, რასაც ისინი ჩაგაგონებენ; ამ აზრს აშკარად ცხადყოფს მომდევნო სიტყვები: "რასაც ამბობს თქვენს გულებში, თქვენს საწოლებზე განიცადეთ" (ფს. 4.5). როდესაც თქვენს გულს უკეთური გულისზრახვები მოადგებიან, უკუაგდებთ რა მათ (მათდამი მრისხანების გზით), უკუგდების შემდეგ, როდესაც სულისმიერი სიწყნარის თითქოსდა საწოლზე აღმოჩნდებით, მაშინ გქონდეთ განცდა სინანულისა. ფსალმუნის ზემორე სიტყვებს ეთანხმება ნეტარი პავლეც, რომელიც იმოწმებს მათ (ეფეს. 4.26) და შემდეგ ურთავს: "მზე ნუ ჩავა თქვენს მრისხანებაზე, ნურც მისცემთ ადგილს ეშმაკს" (ეფეს. 4.26), ესე იგი ნუ აიძულებთო სიმართლის მზეს, რომ უკეთურ გულისზრახვებთან თქვენი შეკავშირებულობის გამო გაგირისხდეთ და ჩავიდეს თქვენი გულებისთვის, რათა არ მოხდეს ისე, რომ მისი განშორებისას, ადგილი ჰპოვოს თქვენში ეშმაკმა. ამ "მზის" შესახებ თვით ღმერთი ამბობს წინასწარმეტყველის მიერ: "ჩემი სახელის მოშიშთათვის ამოვა სიმართლის მზე და კურნება მის ფრთებში იქნება" (მალაქ. 4.2). თუ სიტყვა-სიტყვით გავიგებთ პავლე მოციქულის სიტყვებს, არც მზის ჩასვლამდე არის ნებადართული ჩვენთვის მრისხანების შენარჩუნება. რაღა ვთქვათ ამ მხრივ? ისინი, რომლებიც ვნებადი განწყობით, ველურობითა და სიცოფით არა მხოლოდ მზის ჩასვლამდე ინარჩუნებენ მრისხანებას, არამედ მრავალი დღის მანძილზეც კი ახანგრძლივებენ მას, მაშინაც კი, როდესაც ურთიერთს დაუდუმდებიან და სიტყვით აღარ გამოხატავენ მრისხანებას, ურთიერთისადმი დუმილში გამოვლენილ მრისხანებას უნდა განეკრძალვოდნენ, არამედ - აზრისმიერსაც, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ავმეხსიერების წყვდიადით დაბნელებული მათი გონება განეშოროს ცოდნისა და განსჯის სინათლეს და მოაკლდეს სულიწმინდის შთამკვიდრებულობას, რადგან სწორედ ამიტომ ბრძანებს უფალიც სახარებებში, რომ დავტოვოთ ძღვენი საკურთხეველზე და შევურიგდეთ ჩვენს ძმას (შდრ. მთ. 5. 23), შესაბამისად იმისა, რომ შეუძლებელია ეს ძღვენი კეთილშეწყნარებული იყოს, თუ ჩვენში მრისხანება და ავმეხსირებაა ჩაბუდებული.

მოციქულიც, როდესაც გვეუბნება, რომ მოუკლებლად ვლოცულობდეთ (I თეს. 5. 17), და ყველა ადგილას აღვაპყრობდეთ წმინდა ხელებს, მრისხანებისა და ეჭვების გარეშე (I ტიმ. 2. 8), ამასვე გვასწავლის. მაშ, ორიდან ერთი უნდა გაკეთდეს. კერძოდ, ან არასოდეს ვილოცოთ და ამის გამო სამოციქულო განჩინებისადმი ბრალეულნი ვიყოთ, ანდა თუ აღნიშნული განჩინების დაცვას შევეცდებით, მრისხანებისა და ავმეხსიერების გარეშე აღვასრულოთ იგი. ამასთან, რადგან ხშირად უგულისყუროდ ვეკიდებით ჩვენი ძმების წუხილსა და მშფოთვარებას, ვამბობთ რა, რომ ჩვენ არ ვართ მიზეზი მათი წუხილისა, სულთა მკურნალი, რომელსაც სურს, რომ ძირითურთ აღმოფხვრას ჩვენი გულიდან მიზეზობანი სულისა, არა მხოლოდ იმას გვიბრძანებს, რომ ძმაზე განაწყენებულებმა (თუკი ასეთი რამ შეგვემთხვევა) დავტოვოთ შესაწირავი და შევურიგდეთ მას, არამედ იმასაც, რომ თუკი სწორედ იგი იქნება ჩვენზე განაწყენებული (გინდ სამართლიანად, გინდ უსამართლოდ), პატიების თხოვნით ვუმკურნალოთ მას და შემდეგღა აღვასრულოთ ძღვენის შეწირვა (შდრ. მთ. 5. 23-24); თუმცა რად ვყოვნდებით ესოდენ ხანგრძლივად სახარებისეულ უწყებებზე, მაშინ როცა შესაძლებელია, რომ იგივე ვისწავლოთ თვით ძველი რჯულისგანაც, რომელიც ჩანს რა, ასევე, სიმკაცრის მიმართ ლმობიერების მქონედ, ამბობს: "ნუ გძაგს შენი ძმა შენს გულში" (ლევიტ. 19. 17), და კიდევ: "ავმეხსიერთა გზები სიკვდილისკენაა" (იგავ. 12. 28).

ამჯერადაც არა მხოლოდ საქმისმიერს კრძალავს იგი, არამედ აზრისმიერსაც სჯის. ამიტომაც მართებთ საღვთო რჯულთა მიმდევრებს, რომ მთელი ძალით შეერკინონ სულიერ მრისხანებას და ჩვენს შიგნით გადანახულ სენს. ამასთან, არ უნდა მოხდეს, რომ ადამიანთა მიმართ მრისხანებით აღძრულნი მეუდაბნოეობასა და განმხოლოებას დაეშურონ (ისე თითქოს იქ უკვე არაფერი იყოს მრისხანებისკენ ჩვენი მიმდრეკი და თითქოსდა ამ განმხოლოებაში ადვილად მიიღწეოდეს სათნოება სულგრძელებისა), რადგან სწორედ ამპარტავნებისგან გამომდინარე და გამომდინარე იქიდან, რომ არ გვსურს, საკუთარი თავი დავიდანაშაულოთ და ჩვენსავე მცონარებას განვუკუთვნოთ მშფოთვარების მიზეზები, ძმათაგან განშორებას ვესწრაფვით. ასე რომ, ვიდრე ჩვენეული სისუსტის მიზეზებს ჯერ კიდევ სხვებს განვუკუთვნებთ, შეუძლებელია, სულგრძელების სრულყოფილებას მივწვდეთ. მაშ, ჩვენი გაუკეთესებისა და სიმშვიდის მწვერვალს არათუ მოყვასის მიერ ჩვენდამი გამოვლენილი სულგრძელების შედეგად ვაღწევთ, არამედ - მოყვასისადმი ჩვენი ძვირუხსენებლობის კვალობაზე, მაგრამ როდესაც სულგრძელების ღვაწლს გარიდებულნი უდაბნოსა და განდეგილობას ვეშურებით, მაშინ იქ თან მიგვაქვს ყველა ჩვენი უკურნებელი ვნებაც, რომლებიც მხოლოდ დაფარულია ჩვენში და არა აღმოფხვრილი. მართლაც, მეუდაბნოეობასა და განშორებულობას არა მხოლოდ ვნებათა შენარჩუნება სჩვევია იმ ადამიანებში, რომლებიც ამ ვნებებისგან არ ყოფილან გათავისუფლებულნი, არამედ მათი დაფარვაც ძალუძს და, შესაბამისად, არც იმის შესაძლებლობას უტოვებს ამგვართ, შეიგრძნონ, თუ მოცემულ შემთხვევაში რომელი ვნებაა მათი მძლეველი. პირიქით, სათნოების ხიბლსაც შთაუგდებს მათ და იმასაც აჯერებს, თითქოს წარემატებიან ისინი სულგრძელებასა და თავმდაბლობაში; ასე გრძელდება მანამ, სანამ არ შეემთხვევათ მათ რამ განმარისხებელი და გამომცდელი. მაგრამ როდესაც კი შეიქმნება რაღაც წინაპირობა, რაც ერთიანად აღძრავს და გააშიშვლებს მათ, მყისვე ზემოხსენებული გადანახული ვნებები, აქამდე რომ მიფარულად იყვნენ, უაღვირო ცხენების მსგავსად, მეტისმეტი მოსვენებულობისა და უმოძრაობისგან ნასაზრდოებნი, საკუთარი სადგომებიდან გამოსხლტებიან და უმძაფრესად და უველურესად წაითრევენ დაღუპვისაკენ თავიანთ მხედარს, რადგან ბევრად უფრო ველურდებიან ვნებები, როდესაც ისინი უმოქმედოდ არიან და არ განიწვრთნებიან ადამიანთა მიერ237; ეს ნიშნავს, რომ განდეგილობაში ჩვენგან გამოვლენილი უგულისყურობა გამწვრთნელობითი ღვაწლის მიმართ მოთმინებისა და სულგრძელების იმ აჩრდილსაც გვისპობს, რაც გარეგნულად მაინც ჩანდა, რომ გვქონდა, როდესაც ძმებთან ერთად ვცხოვრობდით, რადგან იმ შხამიანი გველების მსგავსად, რომლებიც უდაბნოში და თავიანთ ბუდეებში არიან ჩაყუჩებულნი, ავლენენ კი თავიანთ სიცოფეს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ჩაეჭიდებიან მათთან მიახლოებულს ვისმე, ამგვარადვე ვნებადი ადამიანებიც, რომლებიც არათუ სათნოებითი განწყობის გამო, არამედ უდაბნოსეული იძულებით არიან ჩაყუჩებულნი, მაშინვე გადმოანთხევენ თავიანთ შხამს, როდესაც კი ჩასაჭიდს რასმე და განმარისხებელს ჰპოვებენ.

აი, ამიტომ მართებთ სიმშვიდის სრულყოფილების მაძიებელთ მთელი მონდომების გამოჩენა, რომ არ განურისხდებოდნენ ისინი არა მხოლოდ ადამიანებს, არამედ - არც პირუტყვებს, არცთუ უსულო საგნებს, რადგან მახსოვს მე, როდესაც უდაბნოში ვცხოვრობდი, რისხვით აღვივსე საწერი ლერწმის მიმართ, არ მომეწონა რა მისი სისქე თუ სიწვრილე; ისევე როგორც - შეშის მიმართ, რომლის დაპობაც მოვინდომე, მაგრამ ვერ შევძელი ეს სწრაფად; ან კიდევ - კაჟის მიმართ, როდესაც ნაპერწკლის დაყრას ვცდილობდი, მაგრამ მალევე არ დაიყარა ეს ნაპერწკალი. დიახ, იმ ზომამდე იყო ჩემში გამძლავრებული რისხვა, რომ უგრძნობო საგნების მიმართაც ვავლენდი მათ. ამიტომ, თუკი ის გვწადია, რომ მივაღწიოთ უფლისმიერ ნეტარებას, არა მხოლოდ მოქმედებაში გამოვლენილი რისხვის მოთოკვა გვმართებს, როგორც ითქვა, არამედ - აზრისმიერისაც, რადგან არათუ იმდენად პირის ალაგმვა გვარგებს მრისხანების ჟამს და მწარე სიტყვების ართქმა, რამდენადაც ავმეხსეიერებისგან გულის განწმენდა და საკუთარ გონებაში ძმისკენ უკეთურ გულისზრახვათა არშეტრიალება.

მართლაც, სახარებისეული სწავლება სწორედ ცოდვათა ძირების მოკვეთას გვამცნებს, რომ მოკვეთა მოხდეს ნაყოფისაც, რადგან როდესაც მრისხანების ძირი ამოიკვეთება გულიდან, აღარც მძულვარება, არცთუ მოშურნეობა იქცევა საქმედ. დიახ, თავისი ძმის მოძულე "ადამიანისმკვლელად" ითქვა (I იოან. 3. 15), რადგან "კლავს" მას აზრისმიერად, მძულვარებითი განწყობით, ვის სისხლსაც არათუ ადამიანები ხედავენ, როგორც მახვილისაგან დაღვრილს, არამედ ღმერთი დასცქერის მას, როგორც აზრისმიერად და მძულვარებითი განწყობით მოკლულს, - ღმერთი რომელიც არა მხოლოდ საქმეთა გამო, არამედ გულისზრახვათა და განზრახულებათა კვალობაზეც ყოველ ჩვენთაგანს მოაგებს ან გვირგვინს ანდა სასჯელს, როგორც თავადვე ამბობს წინასწარმეტყველის მიერ: "აჰა, მე მოვდივარ მათი საქმეებისა და ფიქრების შესაკრებად" (ზირ. სიბრძნ. 35. 22). კიდევ, მოციქული ამბობს: "გულისზრახვები ურთიერთშორის დაადანაშაულებენ ანდა გაამართლებენ მათ იმ დღეს, როდესაც ღმერთი განსჯის ადამიანთა დაფარულ [საქმეებს]" (რომ. 2. 15).

თვით უფალიც, გვასწავლის რა ჩვენ, რომ საჭიროა მთელი მრისხანების უკუგდება, ასე ამბობს სახარებაში: "ვინც გაურისხდება თავის ძმას, სასჯელს დაექვემდებარება" (მთ. 5. 22).

დიახ, ზედმიწევნით ასეა ხელნაწერში, რადგან სიტყვა "ფუჭად" მასში შეტანილია როგორც შენამატი, ცხადია, წერილის წინასწარნაგულისხმევი აზრიდან გამომდინარე, რადგან უფლის განაზრახი და სურვილი სწორედ ისაა, რომ ყველა საშუალებით მოვისპოთ ჩვენგან მრისხანების ძირი და ნაპერწკალი და არ შევინარჩუნოთ ჩვენს თავში ერთი რამ საბაბიც კი გულისწყრომისა, რათა არ მოხდეს ისე, რომ დასაწყისში თითქოსდა კეთილგონივრულად აღძრულებმა მოგვიანებით უგუნური რისხვის სიცოფეში ჩავიგდოთ თავი. ამ სნეულების სრული მკურნალობა ასეთია: უნდა ვიწამოთ, რომ არც მართალთა, არც უსამართლოთა მიმართ არ შეიძლება აღვძრათ ჩვენი მრისხანება, რადგან როდესაც მრისხანების სული დააბნელებს გონებას, მაშინ არც განმრჩეველობითი უნარის სინათლე, არც მართებული განსჯის სიმყარე და არც სამართლიანობის წარმმართველობა აღარ აღმოჩნდება ჩვენში, არცთუ ის იქნება შესაძლებელი, რომ სულიწმინდის ტაძრად იქცეს ჩვენი სული, გაბატონდება რა ჩვენზე გონების დამაბნელებელი სული მრისხანებისა. სულ ბოლოს კი, საჭიროა, რომ ყოველდღიურად თვალწინ გვქონდეს სიკვდილის ჟამის გაურკვევლობა და ამით დავიცვათ ჩვენი თავი მრისხანებისაგან. იმისი ცოდნაც გვმართებს, რომ არც გონებასიმრთელეს, არც ყველა ნივთისგან განდგომას, არცთუ მარხვასა და მღვიძარებას ექნება რაიმე სარგებელი, თუ მრისხანებითა და მძულვარებით შეპყრობილნი სასჯელს დაქვემდებარებული აღმოვჩნდებით.

მწუხარების შესახებ

ჩვენი მეხუთე შერკინება მწუხარების სულის წინააღმდეგაა, რომელიც ჩვენს სულს უბნელებს ყოველგვარ სულიერ მჭვრეტელობას და ყველა კეთილი საქმისგან განაყენებს მას, რადგან როდესაც ეს უკეთური სული ჩაეჭიდება ჩვენს სულს და მთლიანად დააბნელებს მას, არ მისცემს ნებას, ლოცვები აღავლინოს ანდა წმინდა საკითხავებისგან სარგებელი მიიღოს და განმტკიცდეს, რადგან ვერ დაითმენს იგი, რომ მშვიდი და კეთილლმობიერი იყოს ადამიანი ძმათა მიმართ, შთაუნერგავს რა მას მძულვარებას ყოველგვარი საქმითი ღვაწლისა და თვით ცხოვრებისეული აღთქმის მიმართ. მარტივად რომ ვთქვათ, ხსენებული მწუხარება ამღვრევს სულის ყველა მაცხოვნებელ განზრახულებას და ადამბლავებს რა მის სიმძლავრესა და გამძლეობას, უგუნურსა და გონებაცთომილს ხდის ამ უკანასკნელს, როდესაც კრავს მას სასოწარკვეთილების გულისზრახვით. ამიტომ, თუ ჩვენი მიზანი ისაა, რომ სულიერ არენაზე ვიასპარეზოთ და ღვთით დავამარცხოთ უკეთურების სულები, მთელი კრძალულებით უნდა დავიცვათ ჩვენი გული მწუხარების სულისგან, რადგან ისევე როგორც ჩრჩილი ტანსაცმელს და მატლი ხეს, ასევე მწუხარებაც ჭამს ადამიანის სულს, ჩააგონებს რა მას, რომ განერიდოს ყოველგვარ კეთილ თანაბჭობას, ამასთან, არ ანებებს რა, რომ რჩევის სიტყვა მიიღოს ნამდვილი მეგობრებისგან, არცთუ უფლებას აძლევს, რომ კარგი და მშვიდობიანი რამ პასუხი გასცეს მათ, არამედ მთელ სულს შემოიცავს იგი და აღავსებს მას სიმწარითა და მოწყინებით, შემდეგ კი იმასაც შთაუგდებს, რომ გაექცეს ადამიანებს, როგორც თითქოსდა მისი მშფოთვარების მიზეზებს და არ რთავს ნებას შეიცნოს, რომ არა გარედან, არამედ შიგნიდან აქვს მას ჩაბუდებული სნეულება, რაც მაშინ ავლენს თავს, როდესაც ღვაწლის შედეგად ზედმომდგარი განსაცდელები სააშკარაოზე გამოიყვანენ მას, რადგან ვერასოდეს ავნებს ადამიანს სხვა ვინმე, თუ ამ ადამიანს შიგნითვე არა აქვს ჩაბუდებული ვნებათა მიზეზები. ამის გამოა, რომ ყოველთა დამბადებელი და სულთა მკურნალი ღმერთი, რომელმაც ერთადერთმა იცის ზედმიწევნით სულის წყლულები, არათუ ადამიანებთან თანაცხოვრების მიტოვებას გვამცნებს, არამედ - ჩვენშივე არსებულ ბოროტების მიზეზთა მოკვეთას, რადგან სულის სიმრთელის შეცნობა არათუ ადამიანებისგან განშორებით მიიღწევა, არამედ სათნო ადამიანებთან თანამყოფობითა და წვრთნით. ამიტომ, როდესაც ვითომცდა კეთილგონივრული რამ მიზეზების გამო ძმებს ვტოვებთ, მწუხარების სათავეები როდი მოგვიკვეთია, არამედ მხოლოდ შევცვალეთ ისინი შიგნით დაბუდებული სენით, რომელიც სხვა მოვლენების შედეგად კვლავ აღძრავს მათ. ამის გამო, მთელი ჩვენი ომი შინაგანი ვნებების წინააღმდეგ უნდა იყოს, რადგან როდესაც ამ ვნებებს ღვთის მადლითა და თანაშეწევნით გულიდან განვიგდებთ, მაშინ, - არ ვამბობ ადამიანებს, - თვით ველურ მხეცებთანაც კი ადვილად ვიცხოვრებთ, თანახმად იობისგან თქმულისა: "ველურ მხეცებს მშვიდობა აქვთ შენთან" (იობ. 5. 23).

მაშ, უპირველესად უნდა ვერკინებოდეთ მწუხარების სულს (სასოწარკვეთაში რომ აგდებს ჩვენს სულს), რათა განვდევნოთ იგი ჩვენი გულიდან. სწორედ ამ სულმა არ დაანება კაენს სინანული ძმის მოკვლის შემდეგ, არც - იუდას, უფლის გაცემის შემდეგ. მხოლოდ ის მწუხარება მოვიღვაწოთ, რომელიც კეთილი სასოებით აღმოცენდება ცოდვათა შესანანებლად, რის შესახებაც მოციქულს უთქვამს: "ღვთისმიერი მწუხარება აღმოაცენებს შეუნანებელ სინანულს ცხონებისადმი" (II კორ. 7. 10), რადგან ღვთისმიერი მწუხარება, რომელიც სინანულის სასოებით ასაზრდოებს სულს, სიხარულითაა შეზავებული და ამიტომ იგი ადამიანს ხდის გულმოდგინეს და მორჩილს ყველა კეთილ საქმეში, ისევე როგორც კეთილმესტუმრეს, მდაბალს, მშვიდს, ძვირუხსენებელს, ყოველი კეთილი შრომისა და შემუსვრილობის დამთმენს, რაც კი ღვთით ხდება, ისე რომ სწორედ ამ გზით შეიცნობა ადამიანში სულიწმინდის ნაყოფი, ესე იგი: სიხარული, სიყვარული, მშვიდობა, სულგრძელება, სიკეთე, სარწმუნოება, თავშეკავება (შდრ. გალ. 5. 22), რადგან საწინააღმდეგო მწუხარებისგან უკეთური სულის ნაყოფს შევიცნობთ, რაც არის: მოწყინება, უთმინოება, გულისწყრომა, სიძულვილი, შეპასუხება, უიმედობა, ლოცვის შეყოვნება. ამგვარი სახის მწუხარებას ისევე უნდა განვეკრძალვოდეთ, როგორც სიძვას, ვერცხლისმოყვარებას, გულისწყრომას და სხვა დანარჩენ ვნებებს, ხოლო იკურნება იგი ლოცვით, ღვთისადმი სასოებით, საღვთო სიტყვათა ღვწით და კეთილმოშიშ ადამიანებთან თანამყოფობით.

 
მოწყინების შესახებ

ჩვენი მეექვსე შერკინება მოწყინების სულის წინააღმდეგაა, რომელიც თანაშეუღლებულია მწუხარების სულთან და თანამოქმედებს მასთან ერთად. ესაა საშინელი და ულმობელი ეშმაკი, მონაზვნებს რომ გამუდმებით ებრძვის. იგი მეექვსე ჟამზე დაეცემა მონაზონს, შთაუნერგავს მას სისუსტესა და ძრწოლას, შეაძულებს საკუთრივ იმ ადგილსაც და იქ თანამცხოვრებ ძმებსაც, აგრეთვე, ყოველგვარ საქმეს და თვით საღვთო წერილთა კითხვასაც, თანაც შთაუგდებს ადგილის გამოცვლის გულისზრახვას, ისე თითქოს სხვა ადგილებში გადასვლის გარეშე ფუჭად დაიკარგებოდა მისთვის მთელი შრომა და დრო. ამ ყოველივეს გარდა, შიმშილსაც შთაუდებს მას მეექვსე ჟამზე იმგვარს, როგორიც სამდღიანი მარხვის, უშორესი გზისა თუ უმძიმესი შრომის შემდეგაც რომ არ განუცდია. ამის მომდევნოდ, იმ გულისზრახვებსაც ჩააგონებს, თითქოსდა ვერანაირი სხვა საშუალებით ვერ დააღწევდეს თავს ამ სნეულებასა და დამძიმებულობას, თუ არა ხშირი გასვლებითა და სხვა ძმებთან მისვლით, ვითომცდა უძლურებაში მყოფთა შეწევნისა და მათი მონახულების მიზეზით, თუმცა როდესაც ამ გზით ვერ შეძლებს მის შეცდენას, მაშინ უღრმესი ძილით დანთქავს მას, რითაც მასზე უმძლავრესი და უღონიერესი ხდება, ამხობს რა არათუ სხვა რამ ხერხით, არამედ უმოქმედობით ლოცვასა და მარხვაში, ისევე როგორც - საღვთო სიტყვათა დასწავლასა და განსაცდელთა დათმენაში, რადგან თუ ვერ ჰპოვებს იგი ამ ადამიანს ხსენებულ საჭურველთა მიერ შემტკიცებულს, სტყორცნის რა თავის ისრებს, გამოაჩინებს მას როგორც დაუდგრომელს, მოხეტიალედ, მცონარედ და უსაქმურად აქცევს მას, ამასთან მიმართავს იქითკენ, რომ მრავალი მონასტერი მოვლოს მან და მხოლოდ იმის დაკვირვებაში იყოს და იმაზე წუხდეს, თუ სად იმართება სადილები და ნადიმები. მართლაც, სხვა არაფერი ეზმანება მოწყინებაში მყოფის გონებას, თუ არა ამათგან ქმნილი განლაღებანი. აი, ამგვარად კრავს მას ეშმაკი სოფლის საქმეებით და თანდათან აცთუნებს მავნებელ მოუსვენრობათა მიერ, იმ ზომამდე, რომ სამონაზვნო აღთქმისგანაც სავსებით განაშორებს მას.

ამ უმძიმესი სენის მცოდნე საღვთო მოციქული, რომელსაც ბრძენი მკურნალის მსგავსად სურს, რომ ჩვენი სულებიდან ძირითურთ აღმოფხვრას იგი, უპირატესად მის წარმომშობ მიზეზებს ააშკარავებს და ასე ამბობს: "გამცნებთ თქვენ, ძმანო, ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს სახელით, განეკრძალოთ ყველა იმ ძმას, ვინც კი უწესოდ მიმოდის და არა თანახმად იმ გადმოცემისა, ჩემგან რომ მიგიღიათ, რადგან თქვენ იცით, თუ როგორ გმართებთ ჩვენდამი ბაძვა, ვინაიდან უწესოდ არ მოვქცეულვართ თქვენს შორის, არცთუ ვინმესგან უფასოდ გვიჭამია პური, არამედ დღედაღამ შრომითა და რუდუნებით ვსაქმობთ, რომ არავის თქვენგანს დავაწვეთ ტვირთად, არათუ იმიტომ, რომ ძალაუფლება არ გვაქვს, არამედ იმიტომ, რომ ნიმუში მოგცეთ ჩვენს მისაბაძად, და რადგან თქვენთან ყოფნისას სწორედ ეს გამცნეთ თქვენ, რომ ვისაც არ ნებავს საქმის კეთება, ნუღარ ჭამს. ვიგებთ, რომ მავანნი მიმოდიან თქვენს შორის უწესოდ, არას საქმობენ, არამედ მიმომწვლილველობენ, ვამცნებთ კი ამგვართ და შევაგონებთ ქრისტე იესოს მიერ, რომ მყუდროებით იშრომონ და ასე ჭამონ თავიანთი პური" (II თეს. 3. 12).

ვისმინოთ, თუ როგორ ნათლად წარმოგვიჩენს ჩვენ მოციქული მოწყინების მიზეზებს, რადგან იგი "უწესოებს" უწოდებს იმათ, რომლებიც არ შრომობენ, და ამ ერთი სიტყვით მრავალ ბოროტებას ასაჩინოებს, გამომდინარე იქიდან, რომ ვინც "უწესოა", იგი არის უკრძალველიც, დაუფიქრებლად მოლაპარაკეც, მგმობელობისთვის მზადყოფნაშიც, აქედან დაყუდებითი მოღვაწეობისადმი უუნაროც და მონაც მოწყინებისა. ამიტომაც გვამცნებს მოციქული, რომ განვერიდოთ ამგვარ ადამიანებს, ანუ გავემიჯნოთ მათ როგორც წყლულოვან სნეულებს, ხოლო სიტყვები: "არა თანახმად იმ გადმოცემისა, ჩვენგან რომ მიგიღიათ", იმას ააშკარავებს, რომ ამპარტავანნი ყოფილან ისინი, მომძაგებელნი და სამოციქულო გადმოცემათა დამარღვეველნი. ასევე, როდესაც ამბობს: "არცთუ ვინმესგან უფასოდ გვიჭამია პური, არამედ დღედაღამ შრომითა და რუდუნებით ვსაქმობთ", ამით აშკარა ხდება, რომ თუ იგი, ვინც იყო წარმართთა მოძღვარი, სახარების მქადაგებელი და მესამე ცამდე ამაღლებული, რომლის თქმითაც უფალს უბრძანებია სახარების მქადაგებელთათვის, რომ სახარებისგან ეცხოვრათ (I კორ. 9. 14), დიახ, თუ ამგვარი ვინმე დღედაღამ შრომა-ჯაფით დამაშვრალობდა, რომ არავის დასწოლოდა ტვირთად, ასეთ დროს რაღა ვქნათ ჩვენ, რომლებიც მოწყინებაში ვართ საქმეთაგან და სხეულებრივ შვებას მიდევნებულნი, ჩვენ, რომლებსაც არც სახარების ქადაგება დაგვკისრებია, არცთუ ეკლესიათა გამო ზრუნვა, არამედ მხოლოდღა საკუთარ სულზე მეურვეობა?

შემდეგ, უფრო ცხადად ასაჩინოებს რა უსაქმობისგან აღმოცენებულ მავნებლობას, ასე დასძენს იგი: "არას საქმობენ, არამედ მიმომწვლილველობენ", რადგან უსაქმობისგან გამომდინარეობს მიმომწვლილველობა, მიმომწვლილველობისგან - უწესოება, უწესოებისგან კი - ყველა უკეთურება. ამასთან, შეუმზადებს რა მათ კურნებასაც, ურთავს: 'ვამცნებთ კი ამგვართ, რომ მყუდროებით იშრომონ და ასე ჭამონ თავიანთი პური". იქვე უგამკიცხველესად ამბობს: "ვისაც არ ნებავს საქმის კეთება, ნუღარ ჭამს".

ამ სამოციქულო განწესებით აღზრდილი ეგვიპტელი წმინდანები მონაზონთათვის იმას განაჩინებენ, რომ არასოდეს იყვნენ ისინი უსაქმოდ, განსაკუთრებით უფრო ახალგაზრდები. იციან მათ, რომ შრომითი მოთმინების გზით განდევნიან მოწყინებას, თავიანთ სარჩოს მოიპოვებენ და შეჭირვებულთ შემწეობას აღმოუჩენენ, რადგან არა მარტოოდენ საკუთარი საჭიროებისთვის დამაშვრალობენ ისინი, არამედ თავიანთი შრომით ყარიბებსაც, ღარიბ-ღატაკებსაც და პატიმრებსაც შეეწევიან, სწამთ რა, რომ ამგვარი ქველმოქმედება წმინდა მსხვერპლია, ღვთისთვის სათნო მამები კი იმას ამბობენ, რომ მშრომელი ერთ ეშმაკს ებრძვის ხშირად და მისგან არის შეჭირვებული, უსაქმური კი მრავალი უკეთური სულის მიერ ხდება დატყვევებული.

გარდა ამისა, კარგი იქნება გავიხსენოთ მამათა შორის უგამოცდილესი ამბა მოსეს სიტყვები, რაც მან მე მითხრა, რადგან ვიყავი რა მცირე დროით უდაბნოში დამკვიდრებული, შემაწუხა მოწყინებამ, რის გამოც მივედი მასთან და ვუთხარი, რომ რადგან წინა ღამით ასე ძლიერად შემაწუხა და დამაუძლურა მოწყინებამ, მანამ ვერ გავთავისუფლდი მისგან, სანამ არ წავედი და არ მივედი ამბა პავლესთან. სწორედ ამაზე მიპასუხა ამბა მოსემ და ეს მითხრა: "გამხნევდი, რადგან რადგან არათუ გაგითავისუფლებია შენი თავი მოწყინებისგან, არამედ უმალ მას მიცემულხარ და დამონებულხარ, იცოდე კი, რომ უფრო მძიმედ შეგებრძოლება იგი შენ, როგორც ბრძოლისგან გაქცეულს, თუ არ ეცდები ამის შემდეგ მის დამარცხებას მოთმინების, ლოცვისა და ხელსაქმის გზით".

 
ცუდმედიდობის შესახებ

ჩვენი მეშვიდე შერკინება ცუდმედიდობის სულის წინააღმდეგაა. ეს ვნება მრავალსახოვანია და უდახვეწილესი, რის გამოც თვით იმისგანაც კი, ვინც განიცადა იგი, ადვილად როდი მოიხელთება. მართლაც, სხვა ვნებათა შემოტევები უფრო აშკარაა და გარკვეულწილად უფრო ადვილიცაა მათ წინააღმდეგ ბრძოლა, რადგან სული ცნობს თავის მტერს და მყისვე ამარცხებს მას შეპაექრებისა და ლოცვის გზით, მაშინ როცა ცუდმედიდობის უკეთურება, რაც, როგორც ვთქვით, მრავალსახოვანია, ძნელად თუ ჩაიხშობა რაგინდ საქმეში, ხმაში, სიტყვაში, დუმილში, გარჯილობაში, მღვიძარებაში, მარხვებში, ლოცვაში, წერილის კითხვაში, მყუდროებაში, სულგრძელებაში, რამეთუ ამ ყოველივეს გზით სწორედ იმას გულმოდგინეობს იგი, რომ განგმიროს ქრისტეს მხედარი, ვინაიდან როდესაც არ ძალუძს მას, რომ ცუდმედიდობის ცთუნებაში ჩააგდოს ვინმე მდიდრულ შესამოსელთა მიერ, ასეთ დროს უბადრუკი სამოსით ცდილობს, რომ განსცადოს იგი. ასევე, ვისი გამრუდებაც ვერ შეძლო მან პატივის გზით, იმას ვითომცდა უპატიობაშემოსილობით მიდრეკს სიშლეგისაკენ და ვინც ვერ დააჯერა, რომ ცუდმედიდი გამხდარიყო მეცნიერებებში განსწავლულობის გამო, მდუმარების მიერ იტყუებს მას, როგორც ვითომცდა დაყუდებულს. ასევე, ვისაც ვერ არწმუნა, რომ სიამაყეს მისცემოდა საჭმელთა სიუხვის მიზეზით, მას მარხვის გზით ხდის დამთმობს ქება-დიდების მოსმენაში.

მარტივად რომ ვთქვათ, ყოველგვარი საქმე, ყოველგვარი ღვწა ომის საბაბს აძლევს ამ უკეთურ ეშმაკს, რომელიც, ყველაფერთან ერთად, სამღვდელო ხარისხის ზმანებასაც შთაუგდებს ცთუნებულს.

მაგალითად, მახსოვს, როდესაც სკიტში ვიმყოფებოდი, ერთი ბერი წავიდა ვიღაც ძმის კელინისკენ, რომ მოენახულებინა იგი, მაგრამ როდესაც კარს მიუახლოვდა, შიგნიდან ვიღაცის ლაპარაკი მოესმა და იფიქრა რა, რომ საღვთო წერილს კითხულობდა იგი, გარედან დადგა მოსასმენად, მაგრამ მიხვდა, რომ ეს ძმა ცუდმედიდობას ჭკუაზე შეეცდინა, რადგან თავისთავს დიაკონად აკურთხებდა და ვითომცდა განტევებას ანიჭებდა კათაკმევლებს. როდესაც ეს გაიგონა ხსენებულმა ბერმა, გამოაღო კარი და შევიდა, ის ძმა კი მიეგება, ჩვეულებისამებრ თაყვანი სცა და მოინდომა გაეგო, დიდხანს იდგა თუ არა იგი კარებთან. ბერმა ტკბილად მიუგო: "ეს წუთია მოვედი, შენ რომ კათაკმეველთა განტევება შეასრულე". როდესაც იმ ძმამ ეს მოისმინა, დავარდა ბერის ფერხთით და ევედრა მას, რომ ელოცა მისთვის, რათა ამ ცთომილებისგან გამოხსნილიყო.

ეს გავიხსენე იმის საჩვენებლად, თუ რაოდენი უაზრობისაკენ წარიტაცებს ადამიანს ხსენებული ეშმაკი. ამიტომ, ვისაც სურს, რომ სრულად იღვაწოს და სრულად შეიმკოს სიმართლის გვირგვინით, ყოველგვარი საშუალებით უნდა ეცადოს კიდეც ამ მრავალსახოვანი მხეცის დამარცხებას და ყოველთვის თვალწინ ჰქონდეს დავითის სიტყვები: "უფალმა გაფანტა კაცთმოთნეთა ძვლები" (ფს. 52. 6), რაც ნიშნავს, რომ არაფერი უნდა აკეთოს მან კაცთა ქებაზე გამეცადინებულმა, არამედ ეძიებდეს მარტოოდენ ღვთისმიერ ჯილდოს, მუდამჟამს განიშორებდეს მის გულში მოზვავებულ გულსზრახვებს, მას რომ აქებენ, და არაფრად რაცხდეს თავის თავს ღვთის წინაშე, რადგან სწორედ ამ გზით, ღმერთთან ერთად, შეძლებს იგი ცუდმედიდობის სულისგან თავის დახსნას.

ამპარტავნების შესახებ

ჩვენი მერვე შერკინება ამპარტავნების წინააღმდეგაა, რომელიც უსასტიკესია და ყველა წინარე ვნებაზე უველურესი. იგი განსაკუთრებით ებრძვის იმათ, რომლებიც სრულქმნილნი არიან და თითქოს სათნოებათა მწვერვალზე ასულნი, ცდილობს რა მათ დამხობას. მსგავსად წყლულოვანი და ხრწნილების გამომწვევი სნეულებისა, რომელიც არათუ ერთ ნაწილს, არამედ მთელ სხეულს სპობს, ამპარტავნებაც არათუ ნაწილის, არამედ მთელი სულის გამხრწნელია. ყველა სხვა ვნება თუმცა სულს აშფოთებს, მაგრამ მხოლოდ იმ ერთ სათნოებას ებრძვის, რომელიც მისი მოპირისპირეა, და სწორედ მის დამარცხებას ცდილობს, რითაც იგი მხოლოდ ნაწილობრივ აბნელებს და და აშფოთებს სულს, ამპარტავნების ვნება კი მთლიანად აწყვდიადებს მას და უკიდურეს დაცემულობამდე შთააგდებს. უფრო თვალნათლივ რომ გავიაზროთ ნათქვამი, ასე ვსაჯოთ: ნაყროვანება თავშეკავების მოსპობას ცდილობს, სიძვა - უბიწოებისას, ვერცხლისმოყვარება - უპოვარებისას, მრისხანება - სიმშვიდისას და, ამგვარადვე, ბოროტების დანარჩენი სახეობანიც - მათი მოპირისპირე სათნოებებისას, მაშინ როცა ამპარტავნების უკეთურება, როდესაც კი იგი გაბატონდება უბადრუკ სულზე, უსასტიკესი ტირანისებრ ამხობს და საფუძვლამდე არღვევს მთელ იმ დიდსა და მაღალ "ქალაქს", რომელსაც დაუფლებია. ამის მოწამეა თუნდაც ის ანგელოზი, რომელიც სწორედ ამპარტავნების გამო დაეცა ციდან, რომელმაც, მიუხედავად იმისა, რომ ქმნილება იყო ღვთისა და, ამასთან, ყველა სათნოებითა და სიბრძნით შემკული, არათუ ის ინება, რომ მეუფის მადლისადმი განეკუთვნა ეს ყოველივე, არამედ - თავისი ბუნებისადმი. ამიტომაც ისაზრა მან თავის თავზე ღვთისსწორობა. სწორედ მისი ამ აზრის სამხილებლად თქვა წინასწარმეტყველმა: "თქვი შენს გულში: დავჯდები მაღალ მთაზე, დავდებ ჩემს ტახტს ღრუბლებზე და მივემსგავსები უმაღლესს; მაგრამ შენ ადამიანი ხარ და არა ღმერთი" (ეს. 14. 13). კიდევ, სხვა წინასწარმეტყველი ამბობს: "რად იქადის ბოროტებაში მძლავრი?" (ფს. 51. 1) და შემდგომი ფსალმუნისა. მაშ, ვიცით რა ეს ყოველივე, გვეშინოდეს და მთელი დაცულობით შემოვიზღუდავდეთ ჩვენს გულს ამპარტავნების მომაკვდინებელი სულისგან. როდესაც კი წარვემატებით რომელიმე სათნოებაში, მარადის იმას უნდა ვეუბნებოდეთ ჩვენს თავს, რაც მოციქულს აქვს ნათქვამი: "არათუ მე, არამედ - ჩემთან მყოფი მადლი ღვთისა" (I კორ. 15. 10). ასევე, წინასწარმეტყველსაც უთქვამს: "თუ უფალი არ აღაშენებს სახლს, ფუჭად გარჯილან მაშენებლები" (ფს. 126. 1). კიდევ: "არა მსურველისა, არცთუ მსრბოლისა, არამედ - მოწყალე ღვთისა" (რომ. 9. 16), რადგან თუნდაც რომ მეტისმეტად მდუღარე იყოს ვინმე წადიერებით და გულმოდგინე - თავისი არჩევანით, ვერ შეძლებს სრულქმნილებამდე მიღწევას, არის რა თანაშეკრული ხორცთან და სისხლთან, რომ არ შეეწეოდეს მას ქრისტეს წყალობა და მადლი. ამიტომ, იაკობიც ამბობს, რომ "ყველა კეთილი საბოძვარი ზევიდანაა" (იაკ. 1. 17). ასევე, მოციქულ პავლეს თქმითაც, "რა გაქვს, რაც არ მიგიღია, ხოლო თუ მიღებული გაქვს, რად იქადი როგორც არმიმღები და როგორც საკუთართა გამო ამაღლებული?" (შდრ. I კორ. 4. 7); ხოლო ის, რომ ღვთის მადლითა და მოწყალებით შეგვეძინება ცხონება, ამის ჭეშმარიტი მოწამეა სახარებისეული ავაზაკი, რომელმაც არათუ სათნოებათა ჯილდოდ მოიპოვა ცათა სასუფეველი, არამედ - ღვთის მადლითა და მოწყალებით (შდრ. ლკ. 23. 43).

აი, ეს უწყოდნენ ჩვენმა მამებმა, ყველა მათგანმა, რის გამოც ერთსულოვნად გადმოგვცეს ისიც, რომ შეუძლებელია სხვაგვარად სათნოებითი სრულქმნილების მიღწევა, თუ არა - სიმდაბლის გზით, რაც, ჩვეულებრივ, სარწმუნოების, ღვთის შიშის, სიმშვიდისა და სრული უპოვარების შედეგად შეგვეძინება. სწორედ ამათ მიერ მიიღწევა სრული სიყვარული, ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს მადლითა და კაცთმოყვარეობით, რომლისაც არის დიდება საუკუნეთა მიმართ, ამინ.

წმინდა კასიანე რომაელი
იღუმენი ლეონტისადმი

ფრიადი სარგებლობით სავსე სიტყვა სკიტის წმინდა მამებისა და განმრჩეველობის შესახებ

ის ვალი, რისი გადახდაც, აღვუთქვი უნეტარეს პაპს კასტორს, კერძოდ, რომ მოვუთხრობდი მას წმინდა მამათა ცხოვრებისა და მოძღვრების შესახებ, ნაწილობრივ გავისტუმრე იმით, რაც მას ამას წინათ მივწერე, უწმინდესო ლეონტი, ხოლო კვინობთა წეს-განგებისა და ბოროტების რვა გულისზრახვის შესახებ ამჯერად მქონდა განზრახული დანაპირების შესრულება, მაგრამ გავიგე რა, რომ უკვე დავუტოვებივართ ჩვენს ზემოხსენებულ მღვდელთმთავარს და გადაუნაცვლებია მას ქრისტესთან, საჭიროდ მივიჩნიე, რომ შემევსო ის, რაც ზემორე მონათხრობს აკლდა და წარმომეგზავნა სწორედ შენდამი, რომელიც შეენაცვლე მას სათნოებაშიც და, ღმერთთან ერთად, მონასტერზე ზრუნვაშიც.

მაშ, როდესაც სკიტის უდაბნოში მონაზონთა შორის ყველაზე გამოცდილ მამებთან მივედით მე და წმინდა გერმანე, რომელიც ადრეული ასაკიდანვე ჩემი სულიერი მეგობარი იყო როგორც სასწავლებლებში, ასევე ჯარში და ბოლოს განდეგილურ ცხოვრებაშიც, ვნახეთ იქ ამბა მოსე, წმინდა კაცი არა მხოლოდ საქმითი სათნოებების მხრივ, არამედ, ამავე დროს, სულიერი მჭვრეტელობით გაბრწყინებული. ამიტომ, სწორედ მას ვევედრეთ ცრემლით, რომ აღშენებითი სიტყვა ეთქვა ჩვენთვის, რითაც შევძლებდით სრულქმნილებამდე ზეაღსვლას. როდესაც მეტისმეტად ვევედრეთ, გვითხრა:
"შვილნო, ყველა სათნოებასა და საქმიანობას რაღაც მიზანი აქვს. ვინც ამ მიზნისკენ განიმზირება, თავის თავს წესრიგში აქცევს და სასურველ შედეგს აღწევს. თუნდაც მიწის მუშა, რომელიც დაითმენს ზოგჯერ მზის მცხუნვარებას, ზოგჯერ კი სიცივის სუსხს, გულმოდგინედ ამუშავებს მიწას, აქვს რა მიზნად ეკლებისა და მცენარეებისგან მისი გაწმენდა, შედეგი კი მისთვის ესაა ნაყოფით ტკბობა. ასევე ვაჭარიც, რომელიც არად დაგიდევთ არც ზღვის, არც ხმელეთის საფრთხეს, გულმოდგინედ ეშურება ვაჭრობას, აქვს რა მიზნად ამ გზით სარგებლის მიღება, შედეგი კი მისთვის ესაა მიღებული სარგებლიდან გამომდინარე განცხრომა. მეომარიც, ამგვარადვე, არაფრად რაცხს ომების საფრთხეს, არცთუ უცხოობის უბადრუკობას, რადგან მიზნად აქვს სიმამაცის გზით სამხედრო ხარისხში დაწინაურება, შედეგი კი მისთვის ესაა ამ ხარისხიდან გამომდინარე სარგებელი. სწორედ ასევე ჩვენეულ აღთქმასაც თავისი მიზანი და შედეგი აქვს, რისთვისაც ყოველგვარ შრომასა და სიმძიმეს წადიერად დავითმენთ ჩვენ, რადგან სწორედ ამის გამო არ გვიჩანს ტანჯვად მარხვათა ჟამს უჭმელობა, ამის გამოა საამური ჩვენთვის მღვიძარებათა ჟამს დამაშვრალობა, ამის გამო ხდება საწადელი წერილთა კითხვა და შესწავლა, ამის გამო აღვასრულებთ მოსწრაფებით მძიმე შრომას, მორჩილებას, ყოველგვარი მიწიერი საქმისგან განძარცვას თავისას და ამ უდაბნოში მკვიდრობას, თქვენ კი, რომლებმაც მოიძაგეთ თქვენი სამშობლო, ნათესაობა, მთელი სოფელი, აირჩიეთ უცხოობა და მოხვედით ჩვენთან, მდაბიო და უბირ ადამიანებთან, მითხარით მე, როგორია თქვენი მიზანი და რა შედეგისთვის გააკეთეთ ეს ყოველივე?"

ჩვენც ვუპასუხეთ და ვთქვით:

"ცათა სასუფევლისთვის".

ამაზე ამბა მოსემ გვითხრა:

"კარგად თქვით შედეგის შესახებ, მაგრამ ის არ გითქვამთ, მიზანი რაა ჩვენი, რისკენაც განვიმზირებით, რომ სწორი გზისგან გადაუხრელად შევძლოთ მიწვდომა ცათა სასუფევლისა".

როდესაც ჩვენი უმეცრება ვაღიარეთ, ბერმა მოგვიგო:

"ჩვენეული აღთქმის შედეგი, როგორც ითქვა, სასუფეველია ღვთისა, ხოლო მიზანი ესაა გულის სიწმინდე, რომლის გარეშეც შეუძლებელია ხსენებულ შედეგამდე მისვლა. ამიტომ, სწორედ ამ მიზნისკენ უნდა მივმართოთ ყოველგვარად ჩვენი გონება და თუნდაც მცირედით სწორი გზისგან გამრუდება შეემთხვეს ზოგჯერ გულს, მყისვე უკანვე უნდა შემოვაქციოთ იგი და დასახული მიზნის, როგორც თითქოსდა სამშენებლო ლატანის, საშუალებით კვლავ განვმართოთ. ეს იცოდა ნეტარმა პავლე მოციქულმაც, უთქვამს რა: "უკანათა დამვიწყებელი, ხოლო წინათა მიმართ გაწვდომილი მიზნის შესაბამისად ვისწრაფვი, ღვთის ზენა ხმობის ჯილდოსკენ" (ფილ. 3. 14). აი, ამ მიზნის გამო ვაკეთებთ ჩვენც ყოველივეს, ამის გამო მოვიძაგებთ ყველაფერს - მამულს, ნათესაობას, ქონებას და მთელ სოფელს, რათა მოვიპოვოთ გულის სიწმინდე. თუ დავივიწყებთ ამ მიზანს, უთუოდ ის მოხდება, რომ ჩვენ როგორც სიბნელეში მავალნი და სწორ გზას აცდენილნი, მრავალგზის წამოვიკრავთ ფეხს და მრავალგზის შევცდებით, რადგან ბევრს დამართია ამგვარი რამ, რომლებმაც განდეგილობის დაწყებისას თუმცა მოიძაგეს სიმდიდრეც, ქონებაც, მთელი სოფელიც, მაგრამ მოგვიანებით ბარის თუ ნემსის ან კიდევ საწერი კალმისა თუ წიგნის გამო მრისხანება და გულისწყრომა აღძრეს, რაც, რა თქმა უნდა, არ შეემთხვეოდათ მათ, მიზანი რომ გახსენებოდათ, ის მიზანი, რის გამოც მოიძაგეს ადრე ყველა ნივთი. მართლაც, სწორედ მოყვასის სიყვარულისთვის უგულებელვყოფთ სიმდიდრეს, რათა ბრძოლა არ გავმართოთ მის გამო, არ გავაძლიეროთ მრისხანების სულისკვეთება და არ დავეცეთ სიყვარულისგან. ამიტომ, როდესაც უმნიშვნელო საგნების გამო იმავე მრისხანების სულისკვეთებას ვავლენთ მოყვასის მიმართ, უკვე დაცემულნი ვართ ჩვენი მიზნისგან და განდეგილობის სარგებელიც არაფერია ჩვენთვის. ესეც იცოდა ნეტარმა მოციქულმა, ამბობდა რა: "თუნდაც დასაწველად მივცე ჩემი სხეული, მაგრამ სიყვარული არ მქონდეს, ვერაფერს ვირგებ" (I კორ. 13. 3). აქედან ვსწავლობთ, რომ სრულქმნილება მყისვე კი არ მოგვეახლება, რაჟამს ამა სოფლის საქმეთაგან განვიძარცვავთ თავს და განვდგებით, არამედ - სიყვარულში წარმატების შემდეგ, რომლის თვისებებსაც ასე აღწერს მოციქული, ამბობს რა: "სიყვარული არ მოშურნეობს, არ ზვიადობს, არ მრისხანებს, არ იჩენს ღვარძლს, არ ცუდმედიდობს, არ განიზრახავს ბოროტს" (I კორ. 13. 4-5). ე.ი. ეს ყველაფერი შეადგენს გულის სიწმინდეს, ამის გამო უნდა ვიქმოდეთ ყოველივეს: ქონებასაც მოვიძაგებდეთ, მარხვასაც და მღვიძარებასაც წადიერად დავითმენდეთ, საღვთო წერილის კითხვასაც და ფსალმუნებასაც აღვასრულებდეთ. ამიტომ, ზემოთქმულთა გამო, არ უნდა უგულებელვყოფდეთ ხსენებულ სიწმინდეს, თუნდაც ის შეგვემთხვეს, რომ რაღაც აუცილებლობისა და ღვთივდაშვებული დაკავებულობის გამო ჩვეული მარხვა და წერილის კითხვა დაგვიბრკოლდეს, რადგან არათუ ესოდენია სარგებელი მარხვისა, რაოდენიც - მავნებლობა მრისხანებისა; არცთუ წერილის კითხვაა ეგოდენ სასარგებლო, რაოდენ საზიანოც არის მოძაგება ძმისა და მისი შეურვება. მართლაც, როგორც გვითქვამს, მარხვები, მღვიძარებანი, წერილში განსწავლა, სიმდიდრის განძარცვა და მთელი სოფლისგან განდგომა, - ეს ყოველივე სრულქმნილება როდია, არამედ - სრულქმნილების საშუალებანი, რადგან არათუ ამათში იპოვება სრულქმნილება, არამედ ამათ მიერ შეგვეძინება. ამიტომაც ფუჭად ვიქადით მარხვით, მღვიძარებით, უპოვარებით, წერილთა კითხვით, რაჟამს ღვთისა და მოყვასის მიმართ სიყვარულში არ წარვემატებით, ვინაიდან სიყვარულში წარმატებულს თავის თავში ჰყავს ღმერთი და მისი გონება მარადის ღმერთთან ჰგიეს".

ამ სიტყვებზე გერმანემ მიუგო:

"მაგრამ ვის ძალუძს, თანაშეკრულს ამ ხორცთან, რომ მარადის ღმერთთან ჰქონდეს მას გონება და სხვა არაფერი გაივლოს ფიქრად? თუნდაც უძლურთა მონახულება, ანდა უცხოთა გამასპინძლება, ან კიდევ ხელსაქმე თუ სხვა რამ საჭიროება სხეულისა, აუცილებელი რომ არის და განურიდებელი? ბოლოს კი, როგორღა შეძლებს ადამიანის გონება მარადის ჭვრეტდეს უხილავსა და მიუწვდომელ ღმერთს და განუზღუდავი იყოს მისგან?

მოსემ უთხრა:

"მარადის ჭვრეტა ღვთისა და მისგან განუზღუდავად ყოფნა, იმ სახით, რა სახითაც თქვენ ფიქრობთ, შეუძლებელია ადამიანისთვის, რომელიც ხორცს ატარებს და უძლურებასთანაა თანაშეუღლებული, მაგრამ სხვა სახით შესაძლებელია ჭვრეტა ღვთისა, რადგან "ღვთის სიტყვა" მრავალგვარად გაიგება და გაიაზრება. მართლაც, არათუ მარტოოდენ თავისი ნეტარი და მიუწვდომელი არსებით საცნაურდება ღმერთი (რაც მხოლოდ წმინდანებისთვის არის დამახასიათებელი სამერმისო საუკუნეში), არამედ იგი საცნაურდება აგრეთვე - მისგან ქმნილთა სიდიადითა და სიმშვენიერით, ისევე როგორც - მისეული წარმმართველობითა და წინაგანგებით, ყოველდღიურად რომ აღესრულება, ამასთან კიდევ, მისი სამართლიანობითა და იმ საკვირველებებით, რომელთა მიერაც ყოველ თაობაში უჩნდება იგი თავის წმინდანებს, ვინაიდან როდესაც ვიაზრებთ მისი ძალის განუზომელობას და დაუძინებლობას მისი თვალისას, გულთა სიღრმეებს რომ განჭვრეტს და არაფერი რომ არ დაეფარვის, სწორედ ესაა, რაც გვაოგნებს გულისმიერი შიშით მოცულებს, ამას ვცემთ თაყვანს. რაჟამს ვისაზრებთ, რომ დათვლადია მისთვის წვიმის წვეთები (იობ. 36. 27), ზღვის ქვიშა, ცის ვარსკვლავები, ზარდაცემულნი ვხდებით მისი ბუნებისა და სიბრძნის სიდიადისგან. რაჟამს გულისხმავყოფთ მის გამოუთქმელ და მიუთხრობელ სიბრძნეს, კაცთმოყვარეობასა და მიუწვდომელ სულგრძელებას, ცოდვილთა აურაცხელი ცთომილების მტვირთველს, მაშინ ვადიდებთ მას. რაჟამს დავუფიქრდებით მის დიდ სიყვარულს ჩვენდამი, რომელმაც მიუხედავად იმისა, რომ არაფერი გვქონდა ნაქმნარი კარგი, ღირსიჩინა ადამიანად გახდომა, არის რა ღმერთი, რათა ცთომისაგან გადავერჩინეთ ჩვენ, მისდამი ტრფობით აღვიმართებით. რაჟამს შევიცნობთ, რომ ჩვენი "მოცილე ეშმაკი" (შდრ. I პეტრ. 5. 8) მან დაამარცხა ჩვენში მარტოოდენ ჩვენდამი კეთილგანწყობისა და სიკეთისაკენ ჩვენი მიდრეკის გამო, მოგვიბოძა რა ამ გზით საუკუნო ცხოვრება, თაყვანს ვცემთ მას.

სხვაც მრავალია ამგვარი განჭვრეტანი, რომლებიც ჩვენი ღვწისამებრ და სიწმინდის საზომისამებრ აღმოცენდებიან ჩვენში, მათი გზით კი ღმერთი იხილვება და შეიცნობა".

გერმანემ კი კვლავ ჰკითხა:

"საიდანღა ხდება ეს? ჩვენ ხომ მრავალგზის ჩვენს უნებურად გვაშფოთებს ათასგვარი ფიქრი და უკეთური გულისზრახვა, თითქმის ჩვენს შეუცნობლად რომ წარგვიტაცებენ, ზედმოიწევიან რა ფარულად და შეუგრძნობლად, ისე რომ არა მხოლოდ შეფერხება არ ძალგვიძს ამ ფიქრთა კვეთებისა, არამედ დიდად საძნელოა თუნდაც შემჩნევა მათი. ამიტომ, არის კი შესაძლებელი, ჩვენი გონება ყოვლითურთ მოვწყვიტოთ მათგან და არანაირად აღარ ვშფოთავდეთ, ეს გვასწავლე, გევედრებით".

მოსემ მიუგო:

"გონება რომ ამგვარი ფიქრებით არ შფოთავდეს, შეუძლებელია, მაგრამ ის, თუ რას მოვიმოქმედებთ, - ესე იგი მივიღებთ და შევითვისებთ მათ, თუ პირიქით, განვაგდებთ ჩვენგან, ეს უკვე ყველა ჩვენგანის ძალმოსილებაშია, ვისაც კი გულმოდგინება გვექნება ამისა, რადგან თუ, ერთი მხრივ, გულისზრახვათა კვეთება ჩვენზე არ არის დამოკიდებული, მეორე მხრივ, მათი განდევნა სწორედ ჩვენს უფლებამოსილებაშია და ჩვენი გონების განმართვაც საქმეა ჩვენეული არჩევანისა და გულმოდგინებისა. მართლაც, როდესაც ცნობიერად და უწყვეტად მოვიღვაწებთ ღვთის რჯულს, ფსალმუნებსა და საგალობლებს აღმოვმეტყველებთ, მარხვებსა და მღვიძარებებს ვეშურებით და მუდამჟამს გვახსოვს, ერთი მხრივ, ის, რაც გველის, - ცათა სასუფეველი თუ გეჰენიის ცეცხლი, - მეორე მხრივ კი, ყოველი საქმე ღვთისა, ასეთ დროს უკეთური გულისზრახვები კნინდებიან და საყრდენს ვერ პოულობენ, მაგრამ როდესაც სოფლის საზრუნავსა და ხორციელ საქმეებს ვართ შექცეულნი და ჩვენს თავს ჩვენვე განვუკუთვნებთ ამაო და უსაქმო ურთიერთობებს, მაშინ მოჭარბდება ჩვენში უკეთური გულისზრახვები. მართლაც, ისევე როგორც შეუძლებელია, რომ მოძრაობისგან დაცხრეს წყლით მოძრავი წისქვილი, თუმცა კი მეწისქვილის ნებაზეა, ხორბალს დაფქვავს იგი თუ სარეველას თავის წისქვილში, ამგვარადვე ჩვენი გონებაც, არის რა იგი მარადმოძრავი, ვერ დაცხრება მოძრაობისგან, თუმცა კი ჩვენზეა დამოკიდებული სულიერ ღვაწლს განვუკუთვნებთ მას თუ ხორციელ საქმეს".

"როდესაც გვნახა ბერმა განცვიფრებულნი და გაოგნებულნი, ამასთან მისი სიტყვებისადმი განუძღომელი წადილით განმსჭვალულნი, მცირედით დაიდუმა მან და კვლავ თქვა:

რადგან ეგზომ განმივრცო საუბარი თქვენმა სურვილმა და კვლავაც წადიერნი ხართ, რაც მიმანიშნებს იმას, რომ ჭეშმარიტად გწყურიათ სრულქმნილების შესახებ მოძღვრება, მინდა გესაუბროთ განმრჩეველობის განსაკუთრებული სიკეთის შესახებ, რაც სხვა სათნოებათა შორის უმწვერვალესი რამ ქალაქია და დედოფალიც მათი, რომლის აღმატებულებას, სიმაღლესა და სარგებლობას არა მხოლოდ ჩვენეული სიტყვებით წარმოვაჩენთ, არამედ მამათა უძველესი შეგონებებით, რადგან უფლის მადლია, მსმენელთა ღირსებისა და წადილის შესაბამისად რომ ეძლევათ განმმარტებლებს. მართლაც, არათუ კნინია ეს სათნოება, არამედ სულიწმინდის უსაჩინოეს ნიჭთაგანი, რის შესახებაც უთქვამს მოციქულს: "ნაწილს სულისგან ეძლევა სიტყვა სიბრძნისა, სხვას - ცოდნისა, იმავე სულის კვალობაზე, სხვას - რწმენა, იმავე სულში, სხვას - კურნებათა ნიჭი, სხვას - სულთა განმრჩეველობანი" (I კორ. 12. 8). შემდეგ, სულიერ ნიჭთა ჩამონათვალის დასრულებისას, დასძენს: "ხოლო ამ ყოველივეს მოქმედებს ერთი და იგივე სული" (I კორ. 12. 11). ნახეთ, მაშ, არა მიწიერი, არცთუ კნინი რამეა საბოძვარი განმრჩეველობისა, არამედ ესაა საღვთო მადლის უდიდესი ძღვენი, რომელსაც თუ მონაზონი მთელი ძალითა და გულმოდგინებით არ შეუდგება და მის წინაშე წარმოდგომილ სულთა განმრჩეველობას მტკიცე განსჯით არ დაეუფლება, აუცილებლად ისე მოხდება, რომ იგი, როგორც ღამეში გზააბნეული, არა მხოლოდ ბოროტების უსაშინლეს ორმოებში ჩავარდება, არამედ თვით გავაკებულ და სწორ ადგილებშიც წაიფორხილებს. მახსოვს, რომ ერთხელ, ჩემს სიჭაბუკეში, როდესაც თებაიდის მხარეებში მოვხვდი, იქ, სადაც ნეტარი ანტონი ცხოვრობდა, ბერები შეიკრიბნენ მასთან და ძიება გამართეს სათნოებითი სრულქმნილების შესახებ, თუ რომელი სათნოება უნდა ყოფილიყო ყველაზე უმჯობესი და, ამასთან, იმის შემძლე, რომ უვნებლად დაეცვა მას მონაზონი ეშმაკისა და მისეული შემაცდენლობის ბადეთაგან. ყოველმა ბერმა, თავისი გონების წვდომისამებრ, აზრი გამოთქვა. ზოგმა მარხვა და მღვიძარება თქვა ასეთად, რადგან ამათგან ხდება გონების დახვეწა და სიწმინდის შეძენა, რითაც უფრო ადვილად ძალგვიძს ღმერთს მივეახლოთ, სხვებმა უპოვარება და საკუთარ საქმეთა მოძაგება დაასახელეს, რადგან ამის შედეგად გამოიხსნება გონება სოფლის საზრუნავის მრავალთხზულ საბელთაგან, რითაც უფრო ადვილად ძალგვიძს ღმერთს მივეახლოთ. დანარჩენებმა მოწყალების სათნოება ამჯობინეს, ვინაიდან თვით უფალი ამბობს სახარებაში: "მოდით, კურთხეულნო ჩემი მამისა, დაიმკვიდრეთ სასუფეველი, სოფლის დაფუძნებიდან თქვენთვის განკუთვნილი, რადგან მშიოდა და მომეცით მე საჭმელი (და შემდგომი)" (მთ. 25. 35). როდესაც ამ სახით ყოველმა მათგანმა, თავისი აზრის შესაბამისად, სხვადასხვა სათნოება მიუთითა იმის შემძლედ, რომ ადამიანი ღმერთს მიაახლოს, ამ ძიებაში გაილია და გავიდა ღამის დიდი ნაწილი, ყველაზე ბოლოს კი ნეტარმა ანტონმა მოგვცა პასუხი: "ეს ყოველივე, რაც თქვით, აუცილებელიცაა და სასარგებლოც იმათთვის, რომლებიც ღმერთს ეძიებენ და მასთან მიახლებას ესწრაფვიან, მაგრამ არ გვაქვს უფლება, რომ ამ სათნოებებს განვუკუთვნოთ პირველობა, რადგან ბევრი ვიცით მარხვებსა და მღვიძარებებში მცხოვრები, რომლებიც უდაბნოშიც დაყუდებულან და უმწვერვალესი უპოვარებაც მოუღვაწიათ, იმ ზომამდე, რომ დღიურ საზრდოსაც კი აღარ უტოვებდნენ თავიანთ თავს, მოწყალებაში კი ესოდენ წარმატებულან, რომ აღარც ჰყოფნიდათ გასაცემად თავიანთი სარჩო-საბადებელი, თუმცა კი ამ ყოველივეს შემდეგ საწყალობლად დაცემულან სათნოებისგან და ბოროტებისკენ დაცურებულან. მაშ, რაღამ გადააცდინა ისინი ჭეშმარიტების გზას? არა სხვა რამემ, ჩემი განჩინებითა და ჩემი აზრით, თუ არა იმან, რომ არ ჰქონდათ მათ განმრჩეველობის ნიჭი, რადგან სწორედ ამით განისწავლება ადამიანი, რომ თავიდან აირიდოს მან ზედმეტობა როგორც ერთ, ისე მეორე მხარეს, და სამეუფო გზით იაროს; ესე იგი, ხსენებული ნიჭი არც იმას ანებებს ადამიანს, რომ უზომო მარხვის შედეგად მარჯვნივ იქნეს მიტაცებული, არცთუ იმას, რომ მარცხნივ განითრიონ იგი განურჩევლობისა და მცონარების მიზეზით. ამიტომაც, განმრჩეველობა ესაა სულის რამ თვალი და სანთელი, თანახმად სახარებისეული სიტყვებისა, რომელიც ამბობს: "სხეულის სანთელი თვალია, ამიტომ, თუ შენი თვალი გახსნილი იქნება, მთელი შენი სხეული ნათელი იქნება, მაგრამ თუ შენი თვალი უკეთური იქნება, მთელი შენი სხეული ბნელი იქნება" (მთ. 6. 22). ასედაცაა, რადგან ადამიანის ყველა ფიქრსა და საქმეს განმრჩეველობა გამოეძიებს, რომელიც ამ ადამიანისგან მიჯნავს და განზღუდავს ყოველგვარ ცუდ საქმეს, რაც არ ესათნოება ღმერთს, და ცთომილებას შორს განაგდებს მისგან. ამასვე ვსწავლობთ საღვთო წერილის თხრობათაგანაც, რადგან, მაგალითად, იმ საულს, რომელსაც პირველს ერწმუნა ისრაელის მეფობა (I მფ. 10), სწორედ განმრჩეველობითი თვალის უქონლობამ დაუბნელა გონება და ვერ შეძლო განერჩია, რომ მსხვერპლის შეწირვაზე მეტად ღვთისთვის ის იქნებოდა სათნო, შეესმინა მას წმინდა საულისგან ნამცნები. ამიტომაც, სწორედ იმით დამარცხდა იგი და განვარდა მეფობისგან, რითაც ეგონა, რომ ღმერთს მსახურებდა, თუმცა კი არ შეემთხვეოდა ეს ყოველივე, მასში რომ განმრჩეველობითი სინათლე ყოფილიყო დაუნჯებული. ამავე განმრჩეველობას "მზედ" სახელდებს მოციქული, თანახმად მისი ნათქვამისა: "მზე ნუ ჩავა თქვენს მრისხანებაზე" (ეფეს. 4. 26). სწორედ ეს განმრჩეველობა ითქმის ჩვენეული ცხოვრების "განკარგვად", როგორც დაწერილია: "რომლებსაც არა აქვთ განკარგვა, ცვივიან როგორც ფოთლები" (იგავ. 11. 14). ამასვე წერილი უწოდებს "ბჭობას", რომლის გარეშეც, წერილის სწავლებით, არაფერს არ უნდა ვაკეთებდეთ, იმ ზომამდე, რომ თვით სულიერი ღვინოც კი, რაც ახარებს ადამიანის გულს (შდრ. ფს. 103. 15), არ არის ნებადართული, მის გარეშე შეისვას, თანახმად სიტყვისა, რაც თქმულია: 'ბჭობით სვი ღვინო" (იგავ. 31. 4), და კიდევ: "როგორც ქალაქი დარღვეული და უგალავნო, ამგვარია ადამიანი, რომელიც ბჭობით არ აკეთებს ყოველივეს" (იგავ. 25. 28). მასშია სიბრძნე, მასში შემყარდება შემეცნება და გრძნობადობა, რომელთა გარეშე არც ჩვენი შინაგანი სახლის აშენებაა შესაძლებელი, არცთუ სულიერი სიმდიდრის შეკრება, თანახმად ნათქვამისა: "სიბრძნით შენდება სახლი, ცნობა-აზრით აღემართება იგი და გონიერებით აღივსება სიმდიდრის საუნჯეები" (იგავ. 24. 4). ის იწოდება, აგრეთვე, "მაგარ საკვებად", რაც იმათთვისაა, რომლებსაც ჩვევითად გაწვრთნილი აქვთ გრძნობის ორგანოები კეთილისა და ბოროტის გასარჩევად (შდრ. ებრ. 5. 14). მაშ, ზემოთქმული თვალნათლივ წარმოაჩენს, რომ ვერცერთი სათნოება ვერ შემყარდება და ვერ შეინარჩუნებს სიმტკიცეს ბოლომდე განმრჩეველობის ნიჭის გარეშე, რაც არის ყველა სათნოების მშობელი და დამცველი".

აი, ესაა განჩინება და შეგონება ანტონისა, რასაც დაეთანხმა ყველა დანარჩენი მამა, ხოლო იმ მიზნით, რომ უახლესი და ჩვენი დროის ნიმუშებით დავამტკიცოთ წმინდა ანტონის განსაზღვრება, მოდი თქვენც გაიხსენეთ ბერი ირონი და ის სავალალო დაცემა, რაც მან განიცადა რამდენიმე დღის წინ, თქვენც რომ მომსწრე ხართ, კერძოდ ის, თუ როგორ შთაეკვეთა იგი, ეშმაკისგან მოკიცხული, თავისი იმ სამოღვაწეო სიმაღლიდან სიკვდილის სიღრმეში. გვახსოვს, რომ მან ორმოცდაათი წელი დაჰყო ახლომდებარე უდაბნოში, მოღვაწეობის დიდი სიმკაცრითა და ძლიერი მარხვით, იცავდა რა და მისდევდა უკიდურეს მეუდაბნოეობასა და განმხოლოებას ყველა იქ მყოფზე მეტად, თუმცა ესოდენ შრომათა და ბრძოლათა შემდეგ შეპყრობილ იქნა ეშმაკისგან და უღრმეს დაცემულობამდე დასხლტა, რითაც უდაბნოს ყველა მამა და ძმა განუქარვებელ მწუხარებაში ჩააგდო, არ კი შეემთხვეოდა მას ეს, განმტკიცებული რომ ყოფილიყო განმრჩეველობის სათნოებით, რაც განსწავლიდა მას, რომ რწმუნებოდა არა საკუთარ გულისზრახვას, არამედ მამათა და ძმათა თანაბჭობას, მაგრამ იგი, საკუთარ გულისზრახვას მიდევნებული, იმდენად იცავდა მარხვასა და ადამიანებისგან განმხოლოებას, რომ წმინდა აღდგომის დღესასწაულზეც კი არ მოდიოდა ეკლესიაში, რათა არ მომხდარიყო ისე, რომ მას, მამებთან ან ძმებთან თანამყოფს და მათთან ერთად მჭამელს, იძულება ჰქონოდა გაესინჯა პარკოსნები ანდა სხვა რამ კერძი, რაც ტრაპეზზე მოიტანება, და ის ეფიქრა, რომ დაეცა იგი თავისი მიზანდასახულობისა და დადგენილი წესისგან. ამიტომაც, მან, მეტისმეტად ცთუნებულმა საკუთარი ნების მიერ, სატანა ანგელოზად მიიღო და ეთაყვანა მას როგორც "სინათლის ანგელოზს" (II კორ. 11. 14), რის შემდეგაც ბრძანება მიიღო მისგან, შუაღამისას უღრმეს ჭაში ჩაეგდო თავი და ამგვარი ცდის შედეგად შეეცნო, რომ ამიერად თითქოსდა აღარ ექვემდებარებოდა იგი არანაირ საფრთხეს მასთან თანამყოფი სათნოებისა და ღვთივსულიერ შრომათა გამო. მანაც, ვერ განარჩია რა თავისი გულისზრახვით, თუ ვინ იყო ის, ვინც ასეთ რაიმეს ურჩევდა, გონებადაბნელებულმა შუაღამისას მართლაც ჩაიგდო თავისი თავი ჭაში. ცოტა ხნის შემდეგ, როდესაც გაიგეს ძმებმა, რაც მოხდა, ძლივს შეძლეს, რომ დიდი ძალისხმევის ფასად ზევით ამოეთრიათ იგი ნახევრად მკვდარი, თუმცა ამოყვანის შემდეგ ორი დღეღა იცოცხლა და მესამე დღეს მოკვდა, დაუტოვა რა განუქარვებელი მწუხარება ძმებსა და ხუცეს პაფნუტის, რომელმაც დიდი კაცთმოყვარეობა გამოიჩინა მისდამი, არ დაივიწყა რა მისი მრავალი შრომა-ღვწა და, აგრეთვე, მრავალრიცხოვანი წლები, უდაბნოში რომ მტკიცედ დაეთმინა მას, რის გამოც არ გამიჯნა იგი შესვენებულთა ხსოვნისა და სეფისკვერისგან, რათა არ შერაცხილიყო იძულებით თავისმკვლელად. ან კი რაღა ვთქვა იმ ორი ძმის შესახებ, რომლებიც თებაიდის უდაბნოს საპირისპირო მხარეს მკვიდრობდნენ, სადაც ოდესღაც ნეტარი ანტონი იმყოფებოდა? მათ ხომ განმრჩეველობას მოკლებული გულისზრახვით აღძრულებმა, ის აზრი ჩაიდეს თავში, რომ უფრო შიგნით შესულიყვნენ უდაბნოში, რაც დიდი იყო და დაუმუშავებელი, თავისთვის საჯეს რა, რომ ადამიანისგან არ მიეღოთ არაგვარი საკვები გარდა იმისა, რასაც უბოძებდა მათ საკვირველთმოქმედი უფალი. მაგრამ როდესაც ისე მოხდა, რომ ისინი, უდაბნოში გზააბნეულნი და შიმშილისგან ღონემიხდილნი, შორიდან დაინახეს მაძიკებმა, რომლებიც შეადგენენ თითქმის ყველა სხვა ხალხზე უფრო გაველურებულ და სასტიკ ტომს, ამ უკანასკნელთ საღვთო განგებით ბუნებითი ველურობა კაცთმოყვარეობად შეეცვალათ და პური მიაგებეს მათ. იმ ორი ძმიდან ერთმა, რომელშიც შეაღწია განმრჩეველობამ, სიხარულითა და მადლიერებით მიიღო პური, ისაზრა რა, რომ ეს ხალხი, ესოდენ სასტიკი და ველური, ამასთან მუდამ ადამიანთა სისხლით მოხარული, ვერ გახდებოდა მათი, უკვე ღონემიხდილთა, თანამგრძნობი და ვერ მიუტანდა მათ საკვებს, ღმერთს რომ არ აღეძრა ისინი, მაგრამ მეორემ უარყო ეს საკვები, როგორც, ასე ვთქვათ, ადამიანებისგან მოწოდებული, და დარჩა რა იგი თავის განმრჩეველობასმოკლებულ განაზრახში, უჭმელობისგან დაუძლურებული მოკვდა. ასე რომ, თუმცა კი თავდაპირველად ორივე მათგანმა უაღრესად უკეთურად იზრახა, განუკუთვნეს რა თავიანთ თავს უგუნური და დამღუპველი აზრი, მაგრამ შემდეგში ერთმა, რომელშიც შეაღწია განმრჩეველობამ, ღირსეულად გამოასწორა ის, რაც ადრე ნაჩქარევად და დაუკვირვებლად გადაეწყვიტა, მეორე კი ბოლომდე გაუჯიათდა თავის უგუნურ განაზრახში და განმრჩეველობის გარეშე შთენილმა თავის თავს სიკვდილი შეამთხვია, რისგანაც მის განრიდებას მოსურნეობდა უფალი. ასევე, რა ვთქვა იმ ადამიანის შესახებ, რომლის სახელის თქმა არ მსურს, რადგან კვლავ ცოცხალია? ეს პიროვნება ხშირად ანგელოზად რაცხდა ეშმაკს, რომლისგანაც ვითომცდა გამოცხადებათა მიმღებმა და თავის კელინში სანთლის შუქის მრავალგზის დამნახავმა ბოლოს ბრძანება მიიღო მისგან, საკუთარი ძე, მონასტერში მასთან ერთად მცხოვრები, მსხვერპლად შეეწირა ღვთისთვის, რომ ამ გზით თითქოსდა აბრაამ მამამთავრის პატივის ღირსი გამხდარიყო. იგი იმდენად აცთუნა ეშმაკეულმა ჩაგონებამ, რომ საქმითაც შეასრულებდა ძის მოკვდინებას, მაგრამ დაინახა რა მისმა ძემ, რომ მოულოდნელად ხმლის ლესვას შეუდგა იგი და შესაკრავებიც გაამზადა, რითაც ყოვლადდასაწველი მსხვერპლისებრ განიზრახავდა შვილის მოხრჩობას, ამ უკანასკნელმა გაქცევით გადაირჩინა თავი. შორს წაგვიყვანდა იმ შუამდინარეთელი მოღვაწის ცთომილების შესახებ საუბარი, რომელმაც, კელინში მრავალი წელი ჩაკეტილმა, თუმცა განსაკუთრებული მმარხველობა აჩვენა, მაგრამ ბოლოს ისე შეიპყრო იგი ეშმაკეულმა გამოცხადებებმა და სიზმრებმა, რომ ესოდენი შრომისა და სათნოებითი ღვწის შემდეგ, რითაც აღემატა ყველა იქ დამკვიდრებულ მონაზონს, იუდეველობამდე და წინადაცვეთამდე დაეცა, ხოლო რადგან ეშმაკს მისი შეცდენა სურდა, ხშირად უჩვენებდა მას ჭეშმარიტ სიზმარს, რომ ამათ მიერ ხსენებული მოღვაწისთვის ადვილად მისაღები გაეხადა ის ცთომილება, რის ჩაგონებასაც ბოლოს განიზრახავდა მაცთური. კერძოდ, ერთ ღამეს წარმოუჩინა მას, ერთი მხრივ, ქრისტიანთა ერი (მოციქულებთან და მარტვილებთან ერთად), როგორც სიბნელეში მყოფი და ყოველგვარი უპატიობით აღსავსე, ამასთან მწუხარებითა და გლოვით გაწამებული, მეორე მხრივ კი, საპირისპიროდ, იუდეველთა ერი (მოსესა და წინასწარმეტყველებთან ერთად) მბრწყინავი სინათლით გაცისკროვნებული და სიხარულსა და მხიარულებაში მყოფი. შემდეგ, შთააგონა მას მაცთურმა, რომ თუ სურდა იუდეველი ხალხის ნეტარებასა და სიხარულთან თანაზიარება, წინადაცვეთა მიეღო. მანაც, ცთუნებულმა, გააკეთა ეს.

ზემოთქმულთაგან აშკარაა, რომ ზემოხსენებული ადამიანები არ გახდებოდნენ ეშმაკის სათამაშონი ესოდენ სავალალოდ და საწყალობლად, მათ რომ მოპოვებული ჰქონოდათ განმრჩეველობის ნიჭი".

ამაზე გერმანემ უთხრა:

"ახალი ნიმუშებითაც და ძველი მამების განჩინებებითაც საკმარისად დამტკიცდა, რომ განმრჩეველობა ესაა ყველა სათნოების წყარო, ძირი, თავი და შეკავშირება, აწ კი იმის გაგება გვწადია, თუ რა საშუალებით ძალგვიძს მისი მოპოვება და როგორ უნდა შევიცნოთ, ერთი მხრივ, ჭეშმარიტი და ღვთისაგანი განმრჩეველობა, მეორე მხრივ კი - ცრუ, ნაყალბევი და ეშმაკეული?"

მაშინ ამბა მოსემ თქვა:

"ჭეშმარიტი განმრჩეველობა ვერ შეგვეძინება, თუ არა ჭეშმარიტი თავმდაბლობის გზით, რაჟამს არათუ მარტოოდენ ჩვენს ნამოქმედარს, არამედ ჩვენს ნაფიქრსაც გავუმჟღავნებთ მამებს და ვერწმუნებით რა არა საკუთარ გულისზრახვას, არამედ ყოვლითურთ შევუდგებით ბერთა სიტყვებს და იმას ვირწმუნებთ სიკეთედ, რასაც ისინი ისათნოებენ. ამგვარი მოქმედება არა მხოლოდ უვნებელს ხდის მონაზონს ჭეშმარიტი განმრჩეველობისა და სწორი გზის არჩევის მეშვეობით, არამედ, ამავე დროს, დაუზიანებლად იცავს მას ეშმაკის ყველა ხაფანგისგან, რადგან შეუძლებელია, რომ ეშმაკთა საცთურმა დასცეს ის, ვინც წარმატებულთა განსჯისა და შეგონების კვალობაზე აწესრიგებს თავის ცხოვრებას, რადგან ვიდრე განმრჩეველობითი ნიჭის ღირსი გახდებოდეს ვინმე, თვით იმითაც კი, რომ თავის უკეთურ ფიქრებს მამებს უმჟღავნებს და უცხადებს იგი, შრეტს კიდეც ამ ფიქრებს და უფრო მეტად უძლურს ხდის მათ. მართლაც, ისევე როგორც გველი, ბნელი ხვრელიდან სინათლეზე გამოყვანილი, იმას ცდილობს, რომ გაქცევითა და გაუჩინარებით ისარგებლოს, ამგვარადვე უკეთური გულისზრახვებიც, ღრმა262 აღსარებისა და აღმოთქმის შედეგად გამოაშკარავებულნი, ადამიანისგან გაქცევას ესწრაფვიან, ხოლო იმისთვის, რომ ნიმუშის კვალობაზე უფრო ზედმიწევნით ჩაწვდეთ ამ სათნოებას, მოგითხრობთ თქვენ ამბა სერაპიონის იმ საქმის თაობაზე, რასაც იგი, დამცველობითი მიზანდასახულობით, ყოველჟამს სთავაზობდა მასთან მისულებს; ამბობდა კი ასე:'

"უფრო ახალგაზრდა რომ ვიყავი, ვიმყოფებოდი ჩემს წინამძღვართან და ჭამის დროს, როდესაც იგი ტაბლიდან წამოდგებოდა, ეშმაკის მოქმედებით ვიპარავდი პაქსიმადს და ჩემი წინამძღვრისგან დაფარულად ვჭამდი მას. ასე გრძელდებოდა კარგა ხანს, დამორჩილებული ვყავდი რა ხსენებულ ცოდვას და ვერ ვახერხებდი მის დაძლევას. მხოლოდღა საკუთარი სინდისისგან განვისჯებოდი და ვერ ვიკრებდი ძალას, რომ ყველაფერი ეს ბერისთვის მეთქვა. მოხდა ისე, რომ, კაცთმოყვარე ღვთის განგებულებით, ვიღაც ძმები მოვიდნენ ბერთან, რომ სარგებელი მიეღოთ მისგან; კერძოდ, ჰკითხეს პიროვნული გულისზრახვების შესახებ, რაზეც ამგვარად მიუგო ბერმა: "არაფერი ისე არ აზიანებს მონაზვნებს და არ ახარებს ეშმაკებს, როგორც საკუთარ გულისზრახვათა დაფარვა სულიერი მამებისგან". ამასთან, მარხვის შესახებაც ამცნო მათ. როდესაც იგი ამ ყველაფერს ლაპარაკობდა, გონს მოვეგე და ვისაზრე, რომ სწორედ ღმერთმა გამოუცხადა ბერს ჩემი ცთომილებანი. ამით შეურვებულმა ტირილი დავიწყე, გამოვიღე პაქსიმადი ჩემი უბიდან, რისი მოპარვის ცუდი ჩვევაც მქონდა, და დავვარდი რა იატაკზე, ადრინდელთა გამო შენდობა ვითხოვე მისგან და ლოცვაც სამომავლო განმტკიცებისთვის. მაშინ მითხრა ბერმა: "ჰოი შვილო, ვდუმდი რა მეც, გაგათავისუფლა შენ შენმა აღსარებამ, და ის ეშმაკი, რომელიც გწყლავდა შენ შენი დუმილის შედეგად, განგმირე იმით, რომ შენი საქმენი გამოგვიცხადე, თუმცა კი ეს ეშმაკი აქამდე შენვე გააბატონე შენზე, რადგან არც კიცხავდი, არც ამხილებდი მას. ამიერიდან იგი ვეღარ დაიმკვიდრებს შენში, რადგან შენი გულიდან სააშკარაოზეა გამოყვანილი". არც კი დაესრულებინა ბერს საუბარი, რომ, აჰა, მოქმედება გამოჩნდა, როგორც რამ ცეცხლის ჩირაღდანი, ჩემი უბიდან გამოზიდული, და მყრალი სუნით აავსო მან სახლი, ისე რომ, იქ მყოფთ ეგონათ, ბევრი გოგირდი იწვებოდა თითქოს. მაშინ თქვა ბერმა: "აჰა ამ სასწაულით მოგვცა უფალმა დადასტურება ჩემი სიტყვებისა და შენი თავისუფლებისა". აი, ამგვარად განაყენა ჩემგან აღსარებამ ნაყროვანების ვნება და ის ეშმაკეული მოქმედება, ისე რომ აღარასოდეს ფიქრშიც კი აღარ მივდრეკილვარ ხსენებული გულისთქმისკენ. ამასთან, ამბა სერაპიონის ნათქვამისგანაც ვსწავლობთ, რომ მხოლოდ მაშინ ვხდებით ღირსი ჭეშმარიტი განმრჩეველობის ნიჭისა, როდესაც ვერწმუნებით არა ჩვენეული გონების განსჯას, არამედ მამათა მოძღვრებასა და განწესებას, რადგან არანაირი სხვა ნაკლოვანების გზით ისე არ მიჰყავს ეშმაკს უფსკრულის პირამდე მონაზონი, როგორც იმით, რომ დაარწმუნებს მას უკუაგდოს მამათა შეგონებანი და მიჰყვეს საკუთარ განსჯასა და საკუთარ ნებას. კარგი იქნებოდა კაცობრივ ხელოვნებათა და მეცნიერებათა სფეროდანაც მოგვეტანა ნიმუშები და გვესწავლა, რომ თუ ესენიც კი, რომლებიც ხელშესახებიცაა, თვალით დასანახიც და ყურით სასმენიც, თავისთავად ვერ იქნება წარმატებული, თუ არ გვეყოლება კარგი მასწავლებელი და დამრიგებელი, როგორღა არ იქნებოდა სიშლეგე იმის დაშვება, რომ სულიერი ოსტატობა, რაც ყოველგვარ ოსტატობაზე უფრო რთულია, არ საჭიროებდეს მოძღვარს, მაშინ როცა უხილავია იგი და დაფარული, და მხოლოდ გულის სიწმინდით განჭვრეტილი, თუმცა ამ ოსტატობაში წარუმატებლობა არათუ დროებითი ზიანის მომტანია, არამედ - სულის წარწყმედისა და საუკუნო სიკვდილისა".

გერმანემ თქვა:

"სირცხვილის საბაბად და მავნებელი მორიდების მიზეზად გვიხდება, ჩვეულებრივ, ის, რომ ხშირად მამათაგან ზოგი, შეიტყობს რა ძმათა გულისზრახვებს, არათუ არ ჰკურნებს მათ, არამედ, პირიქით, გმობს და სასოწარკვეთაში აგდებს, როგორც ვიცით, რომ მომხდარა სირიის მხარეებში. იქ იყო ერთი ძმა, რომელმაც იქაურ ბერს გაუმჟღავნა თავისი გულისზრახვები მთელი სიწრფელითა და ჭეშმარიტებით, დარცხვენის გარეშე გააშიშვლა რა მის წინაშე თავისი გულის დაფარულობანი, მაგრამ იმ ბერმა მოსმენისთანავე დაიწყო განრისხება და აღმსარებელი ძმის წინააღმდეგ შემართვა. კიცხავდა რა მას ესოდენ უგვანი ფიქრების გამო, ამ დროს კი ბევრ სხვას, ვინც გაიგონა ეს ყოველივე, შერცხვა, რომ ეღიარებინა თავისი ცოდვები ბერთა წინაშე".

ამბა მოსემ თქვა:

"კარგია, როგორც უკვე ვთქვი, საკუთარ გულისზრახვათა არდაფარვა მამათაგან, თუმცა არათუ ნებისმიერს უნდა ვეუბნებოდეთ აღსარებას, ვინც კი დრო-ჟამმა გააჭაღარავა, არამედ - სულიერ ბერებს, რომლებსაც აქვთ განმრჩეველობა, რადგან მრავალნი იყვნენ, რომლებიც ასაკს აქცევდნენ ყურადღებას და მავანს ამ ნიშნით უმხელდნენ საკუთარ გულისზრახვებს, მაგრამ ისინი კურნების ნაცვლად სასოწარკვეთაში ჩავარდნილან აღსარების მიმღების გამოუცდელობის გამო. მართლაც, ძმა ვინმე, ფრიად გულმოდგინე და, ამასთან, ძლიერ შეწუხებული სიძვის ეშმაკისგან, მივიდა ერთ ბერთან და გაუცხადა მას თავისი გულისზრახვები, მან კი, იყო რა გამოუცდელი, მოისმინა და განრისხებულმა "უბადრუკი" და "სამონაზვნო სქემის უღირსი" უძახა ამ ძმას როგორც ამგვარ გულისზრახვათა დამტევს. როდესაც ხსენებულმა ძმამ ისმინა ეს ყოველივე, სასოწარკვეთაში ჩავარდა და, დატოვა რა თავისი ადგილი, სოფლისკენ მიბრუნდა, მაგრამ ღვთის განგებით შეხვდა მას მამა აპოლონი, ბერთა შორის უგამოცდილესი, რომელმაც ნახა რა იგი მშფოთვარე და მეტად დამწუხრებული, ასე ჰკითხა მას: "შვილო, რა არის მიზეზი ესოდენი მჭმუნვარებისა? მან კი პირველად ვერაფერი უპასუხა მეტისმეტი უიმედობისგან, მაგრამ შემდეგ, როდესაც ბევრს ეხვეწა ბერი, ყველაფერი მოუთხრო თავისი თავის შესახებ და უთხრა: "გულისზრახვები მტანჯავენ ხშირად, რის გამოც მივედი და გავუცხადე ისინი მავან ბერს, რომლის თქმითაც არ არსებობს ჩემთვის სასოება ცხონებისა. ამიტომაც გადავიწურე იმედი და უკან ვბრუნდები სოფელში". მოისმინა ყოველივე მამა აპოლონმა, შემდეგ დიდ ხანს ევედრა და არწმუნა ამ ძმას, ეუბნებოდა რა: "ნუ იუცხოვებ, შვილო, ნურც სასოწარკვეთას მიეცემი, რადგან მეც კი, ამ ასაკში და ასეთი ჭაღარით, სწორედ ეგ გულისზრახვები მტანჯავს ძალუმად. ამიტომ, ნუ შეგიპყრობს უიმედობა ესოდენი განხურვების გამო, რაც არა იმდენად კაცობრივი გულმოდგინებით განიკურნება, რამდენადაც - ღვთის კაცთმოყვარეობით. მხოლოდღა ეს მომმადლე დღეს, რომ დაუბრუნდე შენს კელინს". ასეც გააკეთა იმ ძმამ, მამა აპოლონი კი გაშორდა მას, მივიდა იმ ბერთან, რომელმაც გაწირა ხსენებული ძმა, გარეთ დადგა და ცრემლით ევედრა ღმერთს, თქვა რა: "უფალო, რომელიც სარგებლობისთვის მოაწევ ჩვენზე განსაცდელებს, შემოუქციე იმ ძმის მტერი ამ ბერს, რომ თავის სიბერეში მაინც ისწავლოს მან განსაცდელისგან ის, რაც ამდენი ხნის მანძილზე ვერ უსწავლია, და ამის შემდეგ თანამგრძნობი გაუხდეს იმათ, რომლებსაც ბრძოლები აქვთ". როგორც კი დაასრულა ლოცვა მამა აპოლონმა, იხილა მან კელინის ახლოს მდგომი ეთიოპიელი, რომელიც ისრებს სტყორცნიდა ბერს, ის კი, ისრებით დაჭრილი, ანაზდეულად აქეთ-იქით აწყდებოდა როგორც მთვრალი. ბოლოს, ვერ შეძლო რა მან ამ მდგომარეობის ატანა, გამოვიდა კელინიდან და იმავე გზით, რომლითაც ადრე ის ახალგაზრდა ძმა წავიდა, ესეც სოფლისკენ დაიძრა. ამბა აპოლონი მიხვდა, რაც მოხდა, წინ შემოხვდა ხსენებულ ბერს და უთხრა: "საით მიდიხარ, ან კი რაა მიზეზი იმ მშფოთვარებისა, შენ რომ შეუპყრიხარ?" იმ ბერმაც ისაზრა, რომ მის შესახებ ყველაფერი იყო ცნობილი წმინდა აპლონისთვის; ამიტომაც სირცხვილისაგან ვერაფერი მიუგო მას, მამა აპოლონმა კი უთხრა: 'დაუბრუნდი შენს კელინს, ამიერიდან იცოდე შენი უძლურება და იპყარ შენი თავი ან როგორც გაუმეცრებული ეშმაკისგან ანდა როგორც აბუჩად აგდებული მისგანვე, რადგან მასთან შერკინების ღირსად ვერ გამოჩნდი. თუმცა რად ვამბობ "შერკინებას", რადგან მის შემოტევას ერთი დღეც ვერ გაუძელი? ეს ყოველივე კი შეგემთხვა შენ, რადგან როდესაც აღსარების სათქმელად მიიღე ამ საერთო მტრისგან კვეთებული ახალგაზრდა ძმა, ნაცვლად იმისა, რომ ბრძოლისთვის მოგემზადებინა იგი, სასოწარკვეთილებაში ჩააგდე, ისე რომ, არც კი შეგიცვნია ბრძნული უწყება: "გადაარჩინე, ვინც სასიკვდილოდ მიჰყავთ, და მოსაკლავად განწირულთა გამოსყიდვას ნუ დაინანებ" (იგავ. 24. 11); არც უფლის იგავი გისაზრებია, რომლის თქმითაც "დამსხვრეული ლერწამი არ უნდა გავტეხოთ, არცთუ მბჟუტავი პატრუქი ჩავაქროთ" (მთ. 12. 20), რადგან ვერავინ შეძლებდა მტრის მზაკვრობათა დათმენას ანდა ბუნების ცეცხლოვანი მდუღარების დაშრეტას, ღვთის მადლი რომ არ იფარავდეს ადამიანურ უძლურებას. ამიტომ, აღსრულებულია რა ჩვენზე ეს მაცხოვნებელი განგებულება ღვთისა, საერთო ლოცვებით ვევედროთ ღმერთს, რომ ის მათრახიც უკუაგდოს, შენს წინააღმდეგ რომ მიუშვა მან, რადგან "სწორედ იგია, ვინც ტკივილს გვაყენებს და კვლავ აღგვადგენს, ვინც დაარტყა და ვისმა ხელებმაც განკურნეს" (იობ. 5. 18), "ვინც ამდაბლებს და ამაღლებს, მოაკვდინებს და ცხოველყოფს, ჯოჯოხეთში ჩაჰყავს და ამოჰყავს" (I მფ. 2. 6-7)". უთხრა რა ეს და ილოცა, მყისვე გაათავისუფლა იგი მასზე მოწევნილი ბრძოლისგან და, ამასთან, შეაგონა, რომ ღვთისთვის ეთხოვა მას, "ებოძებინა მისთვის ენა სწავლულობისა, რათა სცოდნოდა, თუ როდის მართებდა სიტყვის თქმა" (ეს. 50.4).

მაშ, ყოველივე ზემოთქმულიდან ვიგებთ, რომ არ არსებობს სხვა რამ უსაფრთხო გზა ცხონებისა, თუ არა საკუთარ გულისზრახვათა აღიარება იმათ წინაშე, რომლებიც მამათა შორის უგამოცდილესნი არიან, რომ ამ მამათა მიერ სათნოებითი კანონი მივიღოთ და არ მივყვეთ საკუთარ გულისზრახვასა და განსჯას, რადგან უმართებულო იქნებოდა, რომ თუკი ვინმე, ზემორე შემთხვევის მსგავსად, შეხვდებოდა, ვთქვათ, ერთ ლიტონ ბერს ანდა რამდენიმეს გამოუცდელს, ამის გამო უარეყო მას საკუთარ გულისზრახვათა აღიარება თვით უგამოცდილეს მამათა წინაშეც და მოეძაგებინა წინამამათა გადმოცემა, ვინაიდან საკუთრივ ის, რომ ჩვენმა წინამამებმაც არათუ თავიანთი თავიდან გამომდინარე, არამედ ღვთისგან და ღვთივსულიერ წერილთაგან აღძრულებმა გადასცეს შემდგომ თაობებს, რომ წინწასულთათვის ეკითხათ მათ რჩევა, ამის შეცნობა შესაძლებელია ღვთიური წერილის მრავალი სხვა უწყების კვალობაზეც, განსაკუთრებით კი თვით წმინდა სამუელთან დაკავშირებული ისტორიიდან, რომელიც თუმცა ჩვილობიდანვე შეიწირა ღვთისადმი მისი დედისგან და ღირსი გახდა საღვთო გაზრახებისა, არ მიენდო საკუთარ გულისზრახვას, არამედ ერთგზის და ორგზის ხმობილმა ღვთისგან, მიაშურა ელი ბერს და მისი დამოძღვრით განაწესა და დააკანონა, თუ როგორ იყო საჭირო ღვთისადმი სიტყვის მიგება (I მფ. 3. 9). ასე რომ, ვინც ღმერთმა საკუთარი ხმობით განაჩინა თავის ღირსად, მისივე განსწავლა ნებავს მას ბერის ბრძანებისა და განწესების შესაბამისად, უთუოდ იმიტომ, რომ ამ გზით თავმდაბლობისკენ წარემართოს იგი. ასევე, როდესაც ქრისტემ თვითონვე უხმო პავლეს, და წინასწარვე გაეზრახა მას, შეეძლო, რომ მყისვე გაეხსნა მისთვის თვალები და ეუწყებინა გზა სრულქმნილებისა, მაგრამ ანანიასთან გაგზავნა იგი და მის მიერ უბრძანა, რომ შეეცნო მას ჭეშმარიტების გზა, უთხრა რა: "ადექი, შედი ქალაქში და იქ გეტყვიან შენ, თუ რისი გაკეთება გმართებს" (საქმ. 9. 6). ამით ის გვასწავლა უფალმა, რომ წინწასულთა წინამძღვრობას უნდა მივყვეთ, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ოდესმე, პავლეს შესახებ კარგად თქმულის ცუდად გაგებით, თავმოთნეობის ნიმუში მიეცეს შემდგომ თაობებს და ის ისურვოს ყველამ, რომ პავლეს მსგავსად, სწორედ ღვთის მიერ (და არა მამათაგან) იყოს იგი ჭეშმარიტებისკენ ნაწინამძღვრები. აქ რომ სწორედ ეს აზრია, ამის შეცნობა არა მხოლოდ ზემოთქმულისგანაა შესაძლებელი, არამედ იმის კვალობაზეც, რაც სწორედ საქმით აჩვენა მოციქულმა, დაწერა რა და თქვა: "ავედი იერუსალიმში პეტრეს და იაკობის სანახავად და ვაუწყე მათ ის სახარება, რასაც ვქადაგებ, რადგან იქნებ ფუჭად ვრბი ანდა ვრბოდი" (გალ. 2. 2), და ეს იმის მიუხედავად, რომ პავლესთან თანამსვლელობდა სულიწმინდის მადლი იმ სასწაულთა ძალით, რასაც იგი იქმოდა. ამიტომ, ვინ იქნება იმგვარად ამპარტავანი და კადნიერი, რომ საკუთარ აზრსა და განსჯას შეუდგეს, მაშინ როცა თვით "რჩეულობის ჭურჭელი" აღიარებს, რომ საჭიროებდა იგი მისი წინამორბედი მოციქულების რჩევა-დარიგებას? ამით, ცხადია ისიც მტკიცდება, რომ უფალი არავის უცხადებს სრულქმნილების გზას, თუ არა იმათ, რომლებიც სულიერ მამათა მიერ იწინამძღვრებიან ამ გზისკენ, ისევე როგორც ამბობს იგი წინასწარმეტყველის მიერაც: "ჰკითხე შენს მამას და გაუწყებს შენ; - შენზე უხუცესთ, და გეტყვიან შენ" (II სჯ. 32. 7). ამრიგად, მთელი ძალით და მთელი გულმოდგინებით უნდა ვიუნჯებდეთ ჩვენში განმრჩეველობის კეთილ ნიჭს, რაც შეგვაძლებინებს იმას, რომ ორივე გადაჭარბებისგან უვნებლად ვიყოთ დაცულნი, რადგან, როგორც მამები ამბობენ, თანაბრად მავნებელია უკიდურესობა ორივე მხარეს, ესე იგი როგორც მარხვის სიჭარბე, ასევე მუცლის ნაყროვანება, როგორც მღვიძარების უზომოება, ასევე ძილის მოჭარბებულობა, და ამგვარადვე - ყველა დანარჩენი გადამეტება. მართლაც, ვიცით მავანნი, რომლებიც, ნაყროვანებისგან დაუძლურებულნი, უზომო მარხვით დაცემულან და იმ უძლურების მიზეზით, რაც მათ უზომო მარხვამ შესძინა, ნაყროვანების იმავე ვნებისკენ დასხლეტილან. ჩემს თავზეც მახსოვს, როგორ შემემთხვა ერთხელ მსგავსი რამ, როდესაც იმ ზომამდე ვიმარხულე, რომ გამიქრა ჭამის სურვილი და ორი-სამი დღე უჭმელად მყოფს საერთოდ აღარ მქონდა საჭმლის ნდომა, სხვებს რომ ამისკენ არ მივემართე. და კიდევ, ეშმაკის მზაკვრობით, ისე გაშორდა ძილი ჩემს თვალებს, რომ მთელი ღამეები უძილოდ მყოფი ვევედრებოდი უფალს, სულ ცოტა ძილი მოეცა ჩემთვის. აი, ამ უზომო უჭმელობამ და უძილობამ უფრო დიდი საფრთხე შემიქმნა, ვიდრე ნაყროვანებამ და ძილის სისავსემ".

ამგვარ და ესოდენ სწავლათა გზით სიხარული მოგვანიჭა წმინდა მოსემ და ჩვენც, სარგებელმიღებულნი, ვადიდებდით უფალს, ეგზომ სიბრძნეს რომ მიჰმადლებს მისდამი მოშიშთ, რომელსაც შეჰფერის პატივი და ძლიერება უკუნისამდე. ამინ.

 

ძველი ბერძნულიდან თარგმნა ედიშერ ჭელიძემ
"სათნოებათმოყვარეობა" - "საეკლესიო ბიბლიოთეკა", ტ. V
გამომცემლობა "ახალი ივირონი", თბილისი 2006 წ.