იზა
ნაწილი პირველი
ძალდატანებული ქორწინება
უცნაური საქციელი საპატარძლოსი
ქორწილის წინა დღეს

კლოდ ტიუსსოს პარიზში, სენ-ფრანსუას ქუჩაზედ, ბრინჯაოს ქარხანა
ჰქონდა. ხმა გავარდა თუ არა, რომ ამისი ქალი, ლამაზი სესილი, თხოვდება
და აწოწვილს გუდარს ირთავსო, რომელსაც მეტს სახელს "ჯაგლაგს"
ეძახდნენ, - ყველას მთელს მარეს უბანში გაუკვირდა და გულიც აუმღვრია.
არავის არა სჯეროდა, რომ ეს ხმა გამართლდება. მთელი ათი წელიწადი იყო,
რაც ლაპარაკობდნენ რომ ტიუსსოს ქარხანა გუდარის ფულით არსებობსო და
გუდარი ფულს აძლევსო, იმიტომა რომ ტიუსსოს ცოლთან ძალიან
დაახლოვებულიაო. ყველანი იმ აზრისა იყვნენ, რომ მარტო ქმარმა არ იცის
თავის შესარცხვენი ამბავიო.
ყველაზედ მეტად ისა სწყინდათ, რომ თვითონ ტიუსსოს ცოლს
მოუწადინებია ეს ქორწინებაო.
მარეს უბნელები საზოგადოდ ძალიან მეჭორეები იყვნენ და ამის გამო
ჭორიკანაობას ამ ქორწინების თაობაზედ ბოლო არა ჰქონდა. ზოგი ამბობდა,
რომ ტიუსსოს კუტრობაში ფეხი უდგასო და ქალს იმიტომ აძლევსო, რომ სიძე
ამხანაგად გაიხადოს და ამით თავის სახელს უშველოსო. მეორენი ამბობდნენ,
რომ ტიუსსოს ცოლი ათხოვებს ქალსა მარტო იმისთვის, რომ თავსი
საყვარელი თავისთან იყოლიოსო. მესამენი ამბობდნენ, რომ ლამაზს სესილს
ისე გაგიჟებით უყვარს მორისი, თავის მამის შეგირდი და თავის ამხანაგი
პატარაობისა, რომ დედ-მამა იძულებულ იყვნენ გაეგდოთ მორისი, როცა
მოიზარდა და ქარგლად შეიქმნა, და ქალის გათხოვება უნდა დაეჩქარებინათ,
რადგანაც ყოველს დღეს ფათერაკი მოსდევდაო. ბევრს რასმეს ჰყბედობდნენ
კიდევ მეზობელნი, ხოლო ჩვენ ვიტყვით მას, რასაც ისინი არ ამბობდნენ,
სახელდობრ, მართალსა.
მართალია, კლოდ ტიუსსოს სახლში ქორწილისათვის მზადება იყო და
ჩვენი ამბავი იწყობა იმ დღიდამ, რომლის მეორე დღეს ანდრე გუდარს, მეტის
სახელით "ჯაგლაგს", უნდა ჯვარი დაეწერა ახალგაზრდა და მშვენიერს
სესილზედ.

რაღაც შემთხვევით სესილის დედა მარტოდ დარჩა გუდართან და დაბალ
ხმით უთხრა:
- ბოლოს ხომ მაინც თქვენი სურვილი გაიყვანეთ. ღმერთმა შეგინდოთ.
გუდარმა კი მხიარულის ღიმილით ხმამაღლა უპასუხა:
- თქვენი ქალი, დედავ ტიუსსო, ყველა ქალზე უბედნიერესი იქმნება.
თვითონ საპატარძლო კი სრულიად გულდამშვიდებული იყო და მისი
მკვახე სახის მეტყველება ყველას აოცებდა. სესილი იყო თექვსმეტის წლის
ქალი, ბრწყინვალე შავი გიშერივით თმა ჰქონდა, ცისფერი თვალები,
რომელნიც სხივისავით გამოკრთოდნენ ხშირის წარბ-წამწამის ქვეშ, სწორე
ცხვირი და წვრილი, ყმაწვილური ტუჩები. როცა გაიღიმებდა ხოლმე,
რასაკვირველია არა ეხლა, გამოიჩენდა ხოლმე მშვენიერს თეთრს პატარა
კბილებს. ერთის სიტყვით, სესილი მეტად ლამაზი და ტურფა რამ იყო. ხოლო
ჯვარისწერის წინა დღეს სესილი ისე იყო, თითქო სულ მარტოდმარტოაო,
თუმცა მის გარეშემო დიდი მზადება და ფაცაფუცი იყო. გულგრილად
უყურებდა ყოველს ამ მზადებასა, თვითონ არაფერს ხელს არა ჰკიდებდა,
ზიზღით ორიოდე სიტყვას გადუგდებდა ხოლმე თავის საქმროს და დედმამის ყოველს კითხვაზედ ამას ეუბნებოდა.
- რაც გენებოთ, იგი ჰქენით... მე აკი გითხარით, რომ თქვენი მორჩილი
ვიქნები-მეთქი.
სადილს უკან, რომელზედაც მოწვეულნი იყვნენ სტუმრები ქორწინების
მოწმად, ტიუსსოს ცოლმა მოურიდებლად სთქვა:
- ბატონებო, ჩვენ ძალიან დაღალული ვართ ამ ფაცაფუცისაგან, გთხოვთ
ნება მოგვცეთ პატარა შევისვენოთ. აი, ხომ ჰხედავთ, საწყალს სესილს ისე
უნდა ძილი, რომ მთელს საღამოს ხმაც არ ამოუღია და ხვალაც ადრე უნდა
ავდგეთ.
ყველას გაეცინა. მეგობრულად გამოეთხოვნენ სახლის პატრონს და მეორე
დღის ლხინი და სადილი რომ აგონდებოდათ, ტუჩებს ილოკდნენ. აწოწილი
გუდარი, მეტის სახელით "ჯაგლაგი", მივიდა სესილთან და მოეხვია. ხოლო
ქალმა ხელი ჰკრა და მოირიდა, ეშინოდა, რომ სხვა რამ უფრო უარესი
კადნიერება არ გაბედოსო.
- ახლა რაო, სესილ? - უთხრა იმან, - მტკიცედ დაგიდვია თავი იმაზედ,
რომ მე თავის დღეში ღიმილით არ შემომხედო?
- მე თქვენთვის მითქვამს, ბატონო გუდარ, რომ სიყრმითვე დაჩვეული
ვარ დედ-მამის მორჩილებას და მას ვიქმ, რასაც ჩემს სასარგებლოდ ისინი
დაინახვენ. რა გრძნობითა ვარ თქვენზე, ეს მე პირდაპირ მითქვამს თქვენთვის
და არ დამიმალავს. თქვენ ჩემს ნათქვამს ყურს არ ათხოვებთ... თქვენ გასცემთ
პასუხს ყოველს მასში, რაც მოხდება.
ბოროტმა ღიმილმა გაუმრუდა სახე ჯაგლაგსა და თვალებმა გამოუელვეს
გაბრაზებით, ხოლო წუთის შემდეგ მხრები აიწია, სულელურად ჩაიცინა და
სთქვა ძალად მოვლენილ მხიარულებით.
- სესილ, მე შენ პატარაობითვე გიცნობ, მახსოვს, რომ ყოველთვის
თვითრჯული, ბუტია და ჟინიანი იყავ, მაგრამ მე იმნაირად დავუყვავებ და

მოვუვლი ჩემს ლამაზს ცოლსა, ისეთის სიმდიდრით შევამკობ, რომ
ახლანდელს თავის სიტყეებხ შეინანებს... და მე შემიყვარებს.
ამ სიტყვებზედ ასეთის უცნაურის თვალით შეხედა ყმაწვილმა ქალმა,
რომ გუდარმა წარბი შეიკრა.
ეს პატარა ამბავი მოხდა გარედ კარებთან და სტუმრები ჩამოეცალნენ, რომ
საქმროს არ დაუშალონ თავის საცოლოს გამოეთხოვოს. გუდარი წავიდა და
ძლივს იკავებდა თავის ჯავრსა და სესილი კი გულაუმღვრევლად დაბრუნდა
თავის ოთახში.
ვიდრე თავის საწოლში შევიდოდა, დედ-მამამ ტკბილად დაჰკოცნეს
ქალი. მამამ დაუწყო ალერსი და უთხრა:
- ჩემო გვრიტიკო, სესილ! ჭკვიანურად მოიქეც, წადი, კარგად გამოიძინე
და ეგრე გაბუტვით ნუღარ იქნები. მე იმედი მაქვს, რომ ხვალ აგრე
ცხვირპირჩამოშვებულს არა გნახავ.
- ოჰ, არა, არა, მე ხვალ ისე აღარ ვიქნები, როგორც დღესა ვარ, - უპასუხა
რაღაც უცნაურის ხმითა.
- რასაკვირველია, შენ უნდა გულდადებით იყო; შენი გათხოვება ჭკუის
საქმეა და არა სიყვარულისა. ჩემო კარგო, შენ არ იცი, რა ცოტას რასმეს
ჰნიშნავს ცოლქმრობაში სიყვარული. ბედნიერება მოსვენებასა და
სიმდიდრეშია. შენ სიღარიბისას არაფერს შეიტყობ, სეხილ, და აბა ჰკითხე
დედაშენს, რა საშინელი დღენი გამოგვივლია, იმიტომ რომ ჩვენ ერთმანეთს
მზითვად სიღარიბე მივუტანეთ. ბედნიერებისათვის რომ სიყვარული საკმაო
იყოს, მაშინ ცოლქმრობაც მეტი იქნება. სიყვარული ჯვარისწერის იქით
ვეღარა სძლებს.
- მამაშენი მართალს ამბობს, ჩემო შვილო, - შეჰნიშნა დედამ და კიკინები
გაისწორა.
ყმაწვილმა ქალმა კისერი მოიღერა, შედგა დედ-მამის წინ და ნელის ხმითა
სთქვა:
- მე რომ მაინც არ დაგემორჩილოთ და ხვალა ვთქვა - არა-მეთქი?
კლოდმა და ცოლმა ერთმანეთს შეჰხედეს იმ სახით, თითქო ელდა ეცათო.
- რაო, შე უბედურო! - უპასუხა მამამ, - არ დაგვემორჩილები?.. მაშინ
შეჩვენებულ და დაწყევლილ იქნები ჩემგან... მე მაშინ დავიღუპები... მე
აღთქმა მიმიცია ანდრესათვის...
- მაშ თქვენი სარგებლობა ყველაზე წინ ყოფილა ამ საქმეში, - უპასუხა
მკვახედ სესილმა, - მაგას ჩემი სიკვდილი შეუძლიან.
- მაგისაგან არ იხოცებიან, - დაიძახა მრისხანედ ტიუსსომ და
გაბოროტებისაგან აინთო: - ეხლა კი დროა ყველაფერი ვთქვათ პირდაპირ. მე
ქვეყნის წინაშე გიცხადებ, რომ მირჩევნია მოჰკვდე, ვიდრე შენი სულელური
სიზმრები აისრულო...
- დაჩუმდი, კლოდ, გაგიჟდი, თუ რა დაგემართა! - უთხრა ცოლმა, თუმცა
ქმარს გულში ის არა ჰქონია, რასაც ამბობდა, - დეეხსენ სესილს, გონიერებას
არ გადუდგება და ურჩობას არ გაგვიწევს.
დედამ აკოცა ქალს და, როცა სესილი მოშორდა ამათ და თავის ოთახისკენ

წავიდა, ცოლმა უთხრა ქმარს:
- როგორ არ გესმის, კლოდ, რომ საწყალს ბავშვს ემძიმება გამოესალმოს
ყოველს თვის ნატვრას და იმედებსა. მერე ამასთანაც იგი ჩვენს ნებას არ
ეურჩება და მარტო იმას ამბობს საწყალი, რომ
თქვენი ნება ჩემთვის კანონიაო.
ეგეები ხომ არ იქნებოდა, თუ რომ შენ ნება არ მიგეცა მორისსა და
მაგას ჰაერში ციხეები ეშენებინათ.
- განა წინადვე შესაძლოა მცოდნიყო, რაც ბოლოს მოხდა?!
ამის შემდეგ ცოლ-ქმარნი თავის საწოლში შევიდნენ.
სესილი კი გამოეთხოვა თუ არა თავის მშობლებს, ავიდა მაღლა თავის
ოთახში და ქვეშაგებზედ ჩამოჯდა. მთელი საათი უძრავად იჯდა და ერთსა
და იმავე ადგილისაკენ მიემართა თვალები.
- თავის დღეში... არა, არასოდეს... ნამეტნავად მაგას! - დაიძახა უეცრად და
მთელის ტანით აკანკალდა; თითქო ერთს საზარელს და საზიზღარს რასმეს
შეეხოვო.
ადგა, ფეხაკრეფით მივიდა შკაფთან, წამოისხა წამოსასხამი, ნელა
ჩამოვიდა ძირს, ქარგლების ოთახი გაიარა ღა გავიდა ქუჩაში.
გარედ რომ ნახა თავისი თავი, ფეხი აუჩქარა, ტიურენიხ ქუჩის ყურეში
სარდაფი იყო ღვინისა, ჩაიხედა, დაინახა საათი და გასინჯა.
- თერთმეტი საათია! - წაიჩურჩულა თავისთავად, - უსათუოდ მელის.
უფრო ჩქარა წავიდა, თითქმის სირბილით. ბასტილიის მოედანზედ რომ
მივიდა, დადგა ბურდონის საწყლიპიროს ყურეში. იმავე წამს ვრთი ყმაწვილი
კაცი მოვიდა ამასთან.
- რაო? - უთხრა მან და გამოუწოდა ხელი.
- სულ ყველაფერი გათავდა! - უთხრა ქალმა გულდაწყვეტით.
- ახლა შენ რას ჰფიქრობ? - ჰკითხა ჭაბუკმა საშინლად აღელვებულმა.
- დიაღ, დიაღ, მეც თანახმა ვარ, თანახმა, - სთქვა ქალმა გულის კდომითა
და დაეცა ჭაბუკს გულზედ.
რამდენსამე წუთს მაგრად იყვნენ ერთმანეთზედ გადახვეულნი და
მწარედ ტიროდნენ, ბოლოს ქალმა დაიმორჩილა გულის
მღელვარება,
გამოეცალა ჭაბუკს ხელიდამ, სწრაფად მოიწურა თვალთაგან ცრემლი და
სთქვა:
- მე თანახმა ვარ, მე მინდა სიკვდილი, გესმის?
- რისთვის?
- მისთვის, რომ მე შენ მიყვარხარ და აღთქმაც დამიდვია, რომ შენი ვიყო...
სიცოცხლეს ჩვენი გაყრა უნდა, სიკვდილი კი შეგვაერთებს; მაშ სჯობს
დავიხოცნეთ.
- მევე მეშინია ეხლა, რომ ეგ აზრი მოგეცი.
- მე ჩაგიდგამ ვაჟკაცობის სულს, ყური დამიგდე, მორის. ჩვენ ერთმანეთს
პატარაობითვე ვიცნობთ. შენ დედ-მამა და თვისტომი არა გყვანდა, ერთი და
გყვანდა, ჩემი მეგობარი ამელი. შენ ჩვენს ოჯახში გაიზარდე, მე და შენ დაძმანი ვიყავით. ჩვენდა გაუგებრად ჩვენს შორის უფრო ღრმა შემსჭვალულობა

დაიბადა, ხოლო ჩვენ ორივეს ნამუსი გვქონდა და იმოდენად პატივსა
ვცემდით ერთმანეთს, რომ ჩვენი კავშირი ბოროტმოქმედობით არ
წავბილწეთ. ჩვენი ნატვრა ცოლქმრობა, ჯვარისწერა იყო და შენ სცდილობდი
კარგ ქარგლად გამხდარიყავ და მე კარგ სახლის პატრონად. შენ შენი
განზრახვა აისრულე, მე კი ხელი შემიშალეს. ჩვენს დედ-მამას, - ჩემს დედმამას შენც შენად ჰხადი, - არა ჰქონდათ ფიქრად, რომ ჩემით თავისი
საკუთარი საქმე გაესწორებინათ და ამიტომაც ჩვენს ნატვრას და იმედს ხელს
უწყობდნენ. ჩვენი სიმართლე ამაშია, მორის, ჩვენ გვიყვარდა ერთმანეთი და
ნებაც გვქონდა სიყვარულისა.
ყმაწვილს კაცს თვალთაგან ცრემლები ჩამოსდიოდა.
- ნუ სწუხარ, მორის, - განაგრძო სესილმა მწუხარის ღიმილითა, - დღეს
ჩვენის ჯვარისწერის დღეა... ერთხელ ჩვენს სახლში ერთმა ავმა სულმა
შემოდგა ფეხი... მამაჩემის მეგობარია... მეგობარია... შენც იცი... მეგობარია
დედაჩემისა... ხომ გახსოვს, რარიგად ვიწოდი მე, იმ თავხედ ლაფდასხმას
რომ ვხედავდი; იმან ფული მისცა მამაჩემს და დღეს მარტო იმას შეუშლიან
დაიხსნას მამაჩემის სახელი კუტრობისაგან. რა უნდა მექნა? მეთქვა
მამიჩემისათვის, რა ფასადაც ჰყიდულობდა იმ საძაგლის მეგობრობას? ხომ
დედაჩემს მაშინვე გააგდებდა, თავზედ ლაფს დაასხამდა, შეარცხვენდა
საქვეყნოდ. მერე სწორედ იმ დროს, როცა დედაჩემი ნანობს თავის
წარსულსა... ყველაზე საზარო ის არის, რომ დედაჩემიც თანახმაა იმ კაცს
მიმცეს. ამ ერთის თვის წინად დამპირდა, უარს ვეტყვიო. მეორე დღეს მე
ტანისამოსს ვალაგებდი დედიჩემის ოთახის გვერდით. გუდარი დედასთან
შევიდა. წიგნი მიეღო დედაჩემისაგან, რომელშიაც დედაჩემი სწერდა, რომ მე
თავის დღეში არა ვიქმ იმ საძაგლობასაო, რასაც ჩემგან თქვენ ითხოვთო. რომ
იცოდე, მორის, რეები გავიგონე... ხომ ძალიან დაბლა დაცემულია დედაჩემი,
მაგრამ იმ დღეს სწორედ შემებრალა. საწყალი დედაჩემი! იმისთანა უნამუსო
კაცის მონად ყოფნა საშინელია! რა მძიმედ დასაჯა ბედმა საწყალი დედა!
გუდარმა გადაათქმევინა დედას სიტყვა და პირობა ჩამოართვა, რომ ხმა აღარ
ამოიღოს... ამის შემდეგ მოგწერე, რომ ჩვენ იმედი აღარაფრისა არ უნდა
გვქონდეს... მამაჩემი ერთი ბრმა მსხვერპლია. იგი მარტო ერთს ჰფიქრობს,
რომ ჩემის გათხოვებით მისი ქარხანა ისევ ფეხზედ დადგება და მეც
დაბინავებული ვეყოლები. რა ვქნა? ვუთხრა მამას, - დედასა და ქარხანას
დავღუპავ... ვუთხრა დედას, რომ ყველაფერი ვიცი, - უარესია... ვუთხრა
თვითონ იმ კაცს... ღონე არა მაქვს... ღონე, რომ ხმა გავცე. როგორც გველი, ისე
მეზიზღება, ისე მძულს. თავიდამ ფეხამდე სულ ჩირქია... ყოველისფერში
საძაგელი რამ არის, ქცევაში, მიხრა-მოხრაში... იმისათვის ქვეყანაზედ არც
სიყმაწვილეა, არც უმანკოება; ყოველს ქალს ისე ექცევა, როგორც ქუჩის
მაწანწალა გოგოსა... მე არ ვიცი, რას არ ვიზამ, ოღონდ იმის ხელში არ
ჩავვარდე! აი ხომ ხედავ, მორის, რა უნუგეშო უბედურებაში ვართ.
- შენ სულ იმ აზრს დაუბრუნდები ხოლმე, რომელიც მე წამომცდა
სასოწარკვეთილების დროს.
- მორის, მე დღეს შენთან მოვედი... მე შენი საცოლო ვარ... მე შენი ცოლი

ვიქნები... და ხვალ კი ჩვენ აღარ გავიღვიძებთ...
მორისი შედგა. სესილის ორივე ხელი ხელში ეჭირა და თვალებში
შეჰყურებდა.
- მოჰკვდები და სიცოცხლე არ დაგენანება, ისე უდრტვინველად
გამოესალმები სიცოცხლეს?
- სიხარულით, სიხარულით!
- ძალ-გული არ გიღალატებს?
- მე შენ მიყვარხარ.
ცეცხლმოკიდებული გადეხვია მორისსა და მხურვალედ ჩაჰკოცნა.
- მორის, - უთხრა სესილმა, - მე მინდა შენს გულზე დავლიო სული და
ტკბილად გეუბნებოდე: მიყვარხარ, მიყვარხარ!
მერე თავი დაასვენა მის მხარზედ და ხმადაბლა უთხრა:
- ჩქარა წავიდეთ, მორის, შენთან... თორე ლამის ღონე მიმეხადოს.
მორისმა ხმა არ გასცა, მაგრა მოჰკიდა ხელი და ორნივ ჩქარის ნაბიჯით
წავიდნენ კონტრესკარპის საწყალპიროსაკენ. მორისი გულმაგრად იყო და
შეურყევლად, მაგრამ ამასაც კი უნდოდა რითიმე გათავებულიყო ეს უნუგეშო
მდგომარეობა.
ღამე მშვენიერი იყო, ზაფხულის სიცხეს გრილი ნიავი აგრილებდა, ცა
მოკირწყლული იყო ვარსკვლავებით, რომელნიც წყალში როგორც სარკეში
კამკამებდნენ. კარგი რამ იყო სეირნობა, ტკბილი რამ იყო სიცოცხლე ამისთანა
მადლიან ღამეს.
სესილი და მორისი ხმაამოუღებლივ მიდიოდნენ, გადეხვიათ რა ხელი
ერთმანეთისათვის. თვალები უცნაურად უნათიდნენ და ტუჩებზედ ღიმილი
უთამაშებდათ.
- ყველაფერი მზადა გაქვს? - ჰკითხა უცბად სესილმა შეწუხებულის
ხმითა.
- დიაღ.
- ძალიან ვეწვალებით?
- არაა.. ჩვენ დაგვეძინება... და თავის დღეში აღარ გამოვიღვიძებთ.
მორისმა იგრძნო, რომ სესილი თრთოდა, თითქო გააციაო; მაშინ უფრო
აუჩქარა ფეხი და სთქვა:
- ჩქარა წავიდეთ, ჩქარა.
წინ გაუარეს სახლს, საცა ყოველდღე საჯარო ბალი იყო ხოლმე. მუსიკის
ხმა მოესმათ. სესილმა მწუხარედ გაიღიმა.
- ეს ჩვენი ქორწილის დღეა... სტუმრები ცუკვავენ.
- მე სწორედ ამ სახლის გვერდით ვდგევარ; მუსიკა და ხმაურობა არ
მოგვასვენებს.
- პირიქით, გაგვართობს კიდეც.
დუმილი ჩამოვარდა. შეუხვიეს უკანასკნელს ქუჩას, აუსტერლიცის ხიდის
პირდაპირ საწყალპირობაზედ. მეორე სახლის წინ მორისი შედგა.
- მივედით, - სთქვა მან.
შევიდნენ ალაყაფის კარებში, მეორე სართულში ავიდნენ, ყმაწვილმა კაცმა

გააღო კარი განათებულის ოთახისა, სესილი შევიდა და გაოცებით გადაავლო
თვალი გარეშემოს.
- მე ყველაფერი მომზადებული მაქვს, - სთქვა მან.
- ეს რაღა არის? - ჰკითხა ქალმა და დაანახვა ბოთლი, ჭიქები და შაქრის
პურები.
- ჩვენის ქორწილის ვახშამია, - უპასუხა მან ღიმილითა.
- ესა? - დაუმატა ქალმა და კანკალიო დაანახვა ბოთლი.
- საწამლავია.
სესილი სკამზე ჩამოჯდა და მორისმა წინ დაუჩოქა.
- საწყალო სესილ! პატარები რომ ვიყავით, ვის მოუვიდოდა ფიქრად, რომ
ამით გაგვითავდებოდა საქმე?
- რაო? ნანობ თუ?
- არა.
- მე შენ გითხარ, მორის, რომ მე შენი ვიქნები-მეთქი... იმათ არ უნდათ,
რომ მე შენი ვიყო, ნამუსი კი ნებას არ მაძლევს, საყვარლად დაგიჯდე...
სიკვდილმა დაგვწეროს ჯვარი...
ამ სიტყვებზე წამოავლო ხელი ბოთლს და ბედისწერის სასმელი ჩაასხა
ჭიქებში.
- არ მეზიზღება, ტკბილი ყოფილა, - სთქვა სესილმა, როცა ტუჩებით
დაეწაფა ჭიქასა.
მორისმაც დალია და ერთმანეთს აკოცეს. მორისი ჯერ კიდევ დაჩოქილი
იდგა; ქალი
თმაზედ
ხელს უსვამდა და უალერსებდა. ერთმანეთს
შესცქეროდნენ დიდხანს ცეცხლით ანთებულ თვალებითა. ისინი სიკვდილზე
არა ფიქრობდნენ, ისინი ფიქრობდნენ მარტო თავიანთ სიყვარულზე.
- რარიგად მიყვარხარ, რარიგად, - ტიტინებდა ქალი.
- ზოგი მე მკითხე, მე! - უპასუხა მორისმა და დაუწყო ხელებზედ კოცნა.
ფანჯარა ღია იყო ნახევრად. ფანჯარა გადაჰყურებდა ბაღს, საცა საჯარო
ბალი იყო. მუსიკა კადრილის დასაწყისს უკრავდა, ცეკვის გამგე ხმამაღლა
ყვიროდა.
- ბატონებო, თქვენ თქვენს ადგილებზე დაბრძანდით, უკანასკნელი
კადრილია.
- გესმის? - უთხრა სესილმა მორისს, - უკანასკნელიაო...
ქალმა ხელახლად მოსვა ჭიქა.
- მგონია ათრობს, - სთქვა სესილმა.
- განგებ არის ეგრე შეზავებული.
- მაშ ჩქარა დავლიოთ და მოვრჩეთ.
ჭიქები ერთმანეთს შეატკუცეს და პირთან მიიტანეს,
- ადეგ, - უთხრა სესილმა რიხიანად და ხმამაღლა.
მორისი დაემორჩილა. ქალმა მიიყვანა ფანჯარასთან, ხელი ხელში ჩაუდო,
ახედა ვარსკვლოვანს ზეცას და თავმოწონებით სთქვა.
- წინაშე ღვთისა, რომელთანაც განსაკითხველად ჩვენ მალე წარვდგებით,
მე ვაღიარებ, რომ ქორწინების საიდუმლოებას შეურაცხვყოფდი, თუ

შევირთავდი ჩემგან შეძულებულს კაცს. და ვირთავ ქმრად მორის ფერანსა,
ჩემგან სულით და გულით შეყვარებულსა...
მორისმაც გაიმეორა იგივე სიტყვები. ქალმა იგრძნო, რომ მორისმა ხელზე
ბეჭედი გაუკეთა. ქალმა ბეჭედს აკოცა და სთქვა სისწრაფით, თითქო უნდა
მალე მოუღოს ყველაფერს ბოლოო.
- ჩვენ შევუუღლდით ერთმანეთს საუკუნოდ; დავლიოთ, დანარჩენიც.
ჭიქები დააცარიელეს.
- ყოველივე გათავდა, - სთქვა სესილმა მწირის აღმოკვნესით, - ცოტა ხანს
დამანებე, მორის, თავი და მალე კი მოდი ისევ. მე შენ მოგელოდები, ჩემო
ქმარო.
ყმაწვილი კაცი დაემორჩილა და გავიდა ოთახიდამ.
- შენა ხარ? - ჰკითხა სესილმა, როცა კარის ჭრიალი მოესმა.
- მე ვარ, ჩემო სესილ, მე.
- ჩქარა მოდი, ჩქარა... მე ვშიშობ, უშენოდ არ მოვკვდე.

II
დასასრული ქორწინების ღამისა
ქარი, რომელიც ჯერ ძლივს უბერავდა, თანდათან გაძლიერდა,
ხმაამოუღებელი მყუდროება დაირღვა ფოთლების შრიალითა და მძიმედ
დატვირთულ ნავების ჭახაჭუხითა, რომელნიც ხიდის წინ დაბმულნი იყვნენ.
ავდარის ნიშნები იყო.
მორისის პატარა ოთახში ჩუჩუნიც არ ისმოდა, ხოლო ფანჯარა
ჭრიალებდა, ქარი რომ ათამაშებდა. დილის ორი საათი და ნახევარი
იქნებოდა. მორისს და სესილს ეძინათ. ბოლოს ერთმა მათ შორის ტოკვა
დაიწყო. ეგ სესილი იყო. წამოჯდა, შუბლზე ხელი გადისვა, უკან გადიყარა
თავისი საუცხოვო შავი თმები და გაოცებულის თვალით გადაჰხედა ოთახს.
თავი დაჰმძიმებოდა და ფიქრები ვერ მოეკრიბნა. ვერა გაიგო რა მისი, რასაც
ჰხედავდა. სად ვარო? როგორ? სიზმარში ხომ არა ვარო? მოინდომა ფეხზე
წამოდგომა. უეცრად ხელი მოახვედრა მორისის ტანს, რომელიც იქვე იწვა.
ხელი შეახო თუ არა, უნდა დაეკივლა, მაგრამ ხმა გაუწყდა. ორივე ხელი
წაივლო თავზედ. ერთი მძიმე კვნესა აღმოხდა მისის გულიდამ. ყოველივე
მოაგონდა... ცოცხალი როგორღა გადავრჩიო? რა მოხდაო? ნუთუ მორისმა
მომატყუაო? ნუთუ საწამლავის მაგიერ სხვა სავრობელი სასმელი რამ
შემომატყუაო? არა, მაგისთანა საშინელს საქმეს როგორ იქმოდაო! სესილმა
დაჰხედა თავის საყვარელს და ხმამაღლა დაიძახა.
- მორის! მორის!
მორისი არც კი იძროდა. სესილშა ხელი გადუსვა პირისახეზედ. კანი
გაციებული ჰქონდა და სიკვდილის ფერი ედო. მთელის ტანით ათრთოლდა,
აკანკალდა; წამოსწია ასაყენებლად. მორისი, როგორც უსულო მკვდარი, ისე
დაეცა ქვეშაგებზედ. ელდაცემულმა ქალმა საშინლად შეჰკივლა. მორისი
მოკვდა, მე კი ცოცხალი ვარო!

დიაღ, თვითონ ცოცხალი იყო და მისი თითქმის შიშველი, მთრთოლარე
და ცეცხლმოკიდებული ტანი ყოველს მოძრაობაზედ ჰგრძნობდა სიკვდილის
სიცივეს.
მოიკრიბა რაც ძალი და ღონე ჰქონდა და გადმოხტა ქვეშაგებიდამ
თმაგაშლილი, გონებადაბნეული ვაებისა და უიმედობისაგან. დაეცა
მუხლებზე ქვეშაგების წინ, წაავლო ხელი მორისის თავსა და დაუწყო კოცნა.
- მორის! - ჩასძახოდა საწყალი ქალი, - არა, შენ მკვდარი არა ხარ! ხმა გამე,
ხმა! შენ მე არ მომატყუებდი, მარტო არ მოკვდებოდი! მორის, გევედრები,
გაიღვიძე, ხმა ამოიღე!..
წასქდა თვალებიდამ ცრემლთა ნაკადული.
- ღმერთო! ღმერთო! - იძახოდა სესილი, - რა წყეული რამა ვარ! ღმერთო,
შენ მართმევ ერთადერთს კაცს, რომელიც მე მიყვარდა და მე კი აქ მიშვებ.
უმაგისოდ მე სიცოცხლე არ შემიძლიან! მორის, ჩემო ქმარო, მარტო არ
გაგიშვებ, მარტო არ მოჰკვდები. მეც უნდა... მეც მინდა შენთან მოვკვდე.
ამ სიტყვებზე დასწვდა და თავისის ბაგით ზედ დააკვდა გაყინულს ბაგეს
ყმაწვილკაცისას, თითქო უნდა ამოსწოვოსო სიკვდილი მის გვამიდამ თავის
საწილოდაცაო. მერე წამოხტა, მივარდა მაგიდას და გიჟსავით შეჰკივლა.
- მეც მინდა მოვკვდე, მეც!
მივარდა ბოთლს, ბოთლი ცარიელი დახვდა. თვალით დაუწყო ძებნა
დანას და გადიღეღა თავისი ნორჩი, მშვენიერი მკერდი, მაგრამ ვერა იპოვა-რა.
ფანჯარა ღია იყო. მივარდა ფანჯარას. ფანჯარა ბაღს გადაჰყურებდა და ნახა,
რომ ქედამ გადავარდნას შეიძლება სიკვდილი არ მოჰყვეს. გრილმა ჰაერმა
შეამცივნა, იგრძნო, რომ თითქმის შიშველია, მოსცილდა ფანჯარას.
ქალწულობის კდემამ და მორცხვობამ აიტაცა, მსწრაფლვე ჩაიცვა ტანისამოსი,
მერე ისევ ხელახლად მოუბრუნდა უსულო გვამს თავის საყვარლისას.
- მორის! - სთქვა მან, - მე ეხლა შენი ცოლი ვარ... ცოტა მომითმინე და მე,
ჩემო ქმარო, თან გამოგყვები!
საწოლის ფარდებს ქარი ათამაშებდა. ქალმა დაასვენა მორისი ქვეშაგების
შუა, ფარდა ასწია და მივარდა ფანჯარას, რომ დაეხურა. უეცრად
ორთქლმავალის სტვენის ხმა მოესმა. გადიხედა და ასს ნაბიჯზედ ბურუსში
თვალი მოჰკრა ცეცხლის გემს და სიხარულით გული აევსო. მოაგონდა, რომ
მდინარე სენა აქავ ახლოა და, მაშასადამე, სიკვდილი ეხლა მის ხელშია.
ამისთანა სისხამ დილაზედ საწყალპირო და ხიდი უკაცურია ხოლმე. სესილმა
ფანჯარა მოკეტა და, მივიდა რა მორისის გვამთან, წამოიჩურჩულა:
- მეც თან მოგდევ, ჩემო კარგო! ჩვენი სულები ისევ ერთად შეიყრებიან...
ნახვამდის!
კიდევ აკოცა, გამოვიდა ოთახიდამ და აჩქარებით ჩამოვიდა კიბეზედ.
ქუჩაში რომ გამოვიდა, ღონე მიეხალა, თავბრუ დაესხა და ალაყაფის კარს
მიეყუდა. საწამლავი კიდევ ჰმოქმედობდა და ქალს ეგონა, რომ საცა არის
დავეცემიო. სიკვდილის სიცივემ დაურბინა ტანში, საწყალმა თვალები
დახუჭა. ხოლო ეს ყოფა სულ ერთის წუთის საქმე იყო. მერე აიხედა და
თვალი მოავლო გარეშემოს. ქუჩაზე, ხიდზედ და წყლის ნაპირას არავინ არა

ჩანდა.
ძველი რაპეს უბანი ძალიან ცოტად ჰგავს მხიარულის პარიზის ნაწილსა,
ნამეტნავად ამისთანა სისხამ დილის დროს; კაცი ადვილად იფიქრებს, რომ
სოფელია დიდის მდინარის პირასაო. ავდარის ნიშნები აღარ იყო, ქარიც
ჩავარდა და გარეშემოს მყუდროებას და დუმილს არღვევდა მხოლოდ
ხმაურობა ცეცხლის გემის ბორბლებისა. ტყვიისფერი ბურუსი ზედ
დასდებოდა ქალაქს. თვალთსახედავზედ კი ერთგან გამომჭვირვალებდა
პატარა ლაჟვარდი ზოლი ცისა. მდინარის მეორე ნაპირიდამ, რომელიც
ჯანღში იყო დამალული, ისმოდა ცხენის ფეხის თქაფათქუფი, ჭრიალი
საზიდრებისა და გინება მესაზიდრეებისა.
თავბრუდასხმამ გადაუარა თუ არა, სესილი გამოფხიზლდა, იამა, რომ
ჯანღი ხელს უმართავს წადილის შესრულებას, გადასჭრა ქუჩა და წყლისპირს
ამალებულის ფეხით აჰყვა.
- არა, აქედამ ვერ არის სახერხო, - ამბობდა თავისთავად, - ტალღა მაშინვე
ნაპირზე გამომიტანს, თუ ფორთოხალობაც დავიწყე წყალში.
აუსტერლიცის ხიდზე მივიდა და ზედ შუაზედ შედგა. აი, კაი ადგილი!
ჯანღში წყალი ძლივს ჩანდა, გარშამოც, რამოდენაზედაც თვალი სწვდებოდა,
არავინ იყო. ხიდის მოაჯირს გადვიდა, შედგა. გაისწორა კაბა და ასე
დასაღუპავის ადგილის პირზედ მდგომარემ ერთი კიდევ უკანასკნელად
მიიხედა იქით, საცა ეხლახანს თავისი ქორწილი იდღესასწაულა.
- ჩემო კარგო! - ჩაიჩურჩულა ღიმილით, - აი მეც მოგიველო! - დაიფარა
თვალებზედ ხელი, იშვირა ფეხი და გადავარდა ხმაამოუღებლად,
დაუკვნესავად. მოისმა წყლის შხლაპუნი, ჯანღი გადიყარა და უთვალავი
წრეები გაკეთდა მდინარის წყლის ზედაპირზედ იმ ადგილას, საცა დაიღუპა
საწყალი ყმაწვილი ქალი.
თითქო დღე და ადამიანის სიცოცხლე ამ წუთს ელოდნენო, რომ თავი
გამოეჩინათ. ერთბაშად ყველამ გაიხმაურა, ფრინველები გალობას მოჰყვნენ,
მამლებმა თავის ხრინწიანის ხმით ყივილი დაიწყეს. თანდათან მდინარე სენა
ჯანღებიდამ გამოვიდა. ცა, ქვეყანა, წყალი გამოჩნდა ლურჯს ჰაერზედ.
ბოლოს, მზემაც ამოჰყო თავი.
მეორე ნაპირას ძახილი შეიქმნა: ყოველ მხრიდამ, დუქნებიდამ,
გემებიდამ, ნავებიდამ გამოცვივდა ხალხი ხიდზედ; ზოგი ნავით შევიდა შუა
წყალში. ჟღრიამული ატყდა, ატყდა ფაცაფუცი. ყვიროდნენ.
- აი მანდ, მანდ, მესამე კამარის ქვეშ!
!
ერთს ნაიდამ ვიღაც კაცი გადახტა წყალში და აჩქარებით წავიდა
ცურვით, საითაც უჩვენებდნენ.

III
გადადებული ქორწილი
დილის შვიდი საათი არ იყო ჯერ, რომ ტიუსსოს სახლში ყველანი ფეხზე

იდგნენ. ხოლო ტიუსსოს ცოლმა ნება არ მისცა, რომ სესილი გაეღვიძებინათ.
- ნუ, ნუ, - სთქვა მან, - დეეხსენით, გამოიძინოს. ყველაფერი
მომზადებული აქვს. დეე, რაც შეიძლება გვიან ადგეს.
არავინ არ ეწინააღმდეგა. სესილი თავის ანაბარას დააგდეს, სახლში კი
დიდი ფაციფუცი გაიმართა. დუქნებიდამ მოჰქონდათ ნავაჭრები,
პარიკმახერი ტიუსსოს თავზედ უკეთებდა უშველებელს ძეგლს თმებისას;
ყოველი კუთხე და ტახტები სავსე იყო ქალის სამკაულებითა; ყველგან
ყვავილების თაიგულები მოჩანდა. გარედ კარებ-წინ იდგნენ დაქირავებულნი
ეტლნი, რომელთ გამგეობა მიეცათ მეჯვარისათვის. მეჯვარე უნდა თვითონ
წასულიყო მახლობელ ნათესავების მოსაყვანად.
- მე დალაქს აღარ მოვუცდი, თვითონ წავალ იმასთან, - სთქვა კლოდ
ტიუსსომ, რაკი ჰნახა, რომ ამ არევ-დარეულობაში კაცი არა ჰყავს, რომ
დალაქის დასაძახებლად გაგზავნოს.
მაშინვე გამოვიდა და წავიდა. რამდენისამე ხანის შემდეგ ისევ მობრუნდა
პირმოპარსული. ცოლს უნდოდა ეკოცნა ლამაზს ნიკაპზედ და ქმარმა შორს
დაიჭირა.
- აბა, - სთქვა კლოდ ტიუსსომ. - დღეს ყველაზედ უწინარეს პატარძალმა
უნდა მაკოცოს... სად არის სესილი?
- სძინავს.
- ხომ არ გაგიჟდი! რატომ არ გააღვიძებ? როდისღა მოემზადება! აი საცაა
სტუმრებიც თავზედ დაგვესხმიან.
- ჟიული, - დაუძახა ცოლმა მოახლეს, - წადი, მოახსენე ბატონის ქალს,
რომ დროა გაიღვიძოს. პარიკმახერი დიდიხანია ელის.
მართალიც იყო. პარიკმახერს გაეთავებინა ძეგლის აშენება ტიუსსოს
ცოლის თავზედ და ეს უკანასკნელი ეკითხებოდა კიდეც.
თქვენ იმედი გაქვთ, ბატონო რენო, რომ მაგრად იქნება და თმა არ
ჩამომეშლება?
- დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, ბატონო, - უპასუხა პაარიკმახერმა, შეგიძლიათ იცეკვოთ, რამდენიც გსურთ, ერთი ბეწვიც არ დაიძვრის თავის
ადგილიდამ.
მოახლე დაბრუნდა და მოახსენა, რომ კარი სამჯერ დავურახუნე სესილს,
მაგრამ პასუხი არ მომცაო.
- რაო? - იკითხა ტიუსსომ, - განა დღეს შინიდამ გავიდა სადმე?
- არა მგონია. უსათუოდ დიდს ძილშია და ჟიულის ძალიან არ
ურახუნებია კარი.
- აბა ერთი შენ თვითონ ნახე და უთხარ, რომ აჩქარდეს, ეტლები მზად
არიან და თუ ჩვენ პირველნი არ მივედით მერთან, ჩვენი საუზმე შუადღის
ერთს საათზე წინ ვეღარ მოხერხდება.
- კარგი, ცოტა კიდევ მოიცადეთ, ბატონებო. ეხლავ ჩამოვა.
თითო-ოროლა სტუმარი მოდიოდა კიდეც და ტიუსსო ალერსით
მიეგებებოდა ხოლმე. მაინც კი დრო ჩაიგდო, რომ სმენოდა, მისი ცოლი რა
გულმოდგინებით არახუნებდა ქალის ოთახის კარებსა.

- სესილ!... ქა, სესილ!.. - იძახოდა ტიუსსოს ცოლი, - სესილ, შვილო, ხმა
ამოიღე-და!..
ერთს წუთს შემდეგ გაფითრებული ჩამოვიდა ძირს და ქმარს უთხრა.
- ოთახში არ არის. ვაითუ...
- რა ვაი? ჭკუიდამ ხომ არ შეცდი. სძინავს და ის არის.
- ოთახში არავინ არის, ქვეშაგებიც ხელუხლებელია.
- ტყუილია! უსათუოდ წავიდა სადმე. მუდამ თვითონ აილაგებს ხოლმე
თავის ქვეშაგებს, - სთქვა ტიუსსომ და ეტყობოდა კი ელდად ეცა ეს ამბავი,
ხოლო ცდილობდა დაეშოშმინებინა ცოლი და სტუმრები.
ყველამ, ვინც კი იყო, ერთმანეთს გადახედეს გაოცებით. ტიუსსოს ცოლს
ტირილი წასქდა.
- ღმერთო ჩემო, ღმერთო! ჩემის შვილის თავზედ რაღაც უბედურებაა!
- კარგი, კარგი, ადელ, ჭკუაზედ იყავ... მარტოკანი ხომ არა ვართ... აბა
მომეც მეორე გასაღები იმის ოთახისა.
- მართლა, მართლა, - დაიძახა ცოლმა, - მივარდა განჯინას და ამოიღო
ყუთიდამ გასაღები.
ქმარი და ცოლი სწრაფად აცვივდნენ კიბეზედ. ქმარმა კარი გააღო და
შევიდა ოთახში. ყველაფერი თავის რიგზედ ეყო ხელუხლებლად. ცოლი
ქმარს პირში შესცქეროდა და ელდიო ხმა ვერ ამოეღო.
- აქ სულ თავის რიგზეა... სწორედ ეკლესიაში წავიდოდა... ან იქნება
საბანებლადაცა.
ჩამწყდარის და აკანკალებულის ხმით ამბობდა ამას ქმარი და თვითონაც
თავის თვალებს არ უჯერებდა. უეცრად თავი მაღლა აიღო და წარბი შეიკრა.
თვალი მოჰკრა რაღაც ბარათს კამოდზედ. ორი სტრიქონი იყო ქაღალდზე
დაწერილი. მთელს ტანში ჟრუანტელმა დაუარა. ხელი გაიწვდინა, რომ
ბარათი აიღოს. ცოლი თვალს ადევნებდა ყოველს მის მოძრაობას და ბოლოს
თვალცრემლიანმა წამოიძახა.
- ღმერთო! რა მოსვლია?
ქმარმა ბარათი აიღო. მაშინვე იცნა თავის ქალის ხელი, გაფითრდა და
დაეშვა სელზედ. ხმა არ ამოიღო, ხოლო მსხვილი ცრემლი გადმოსცვივდა
თვალთაგან. ცოლი მივარდა, რომ შეიმაგროს.
- კლოდ. რაო, რა სწერია?
- ვაი, უბედურო!.. ჩვენ ქალი აღარა გვყავს.
ადელმა ჩამწყდარის ხმით ამოიკვნესა, გამოჰგლიჯა ხელიდამ ბარათი და
ეს წაიკითხა.
"ღამის თერთმეტს საათზე.
"შემინდევით, ვით მე შეგინდევით. მე თქვენ გითხარით: "მოვკვდები და
მაგ კაცს არ შევირთავ-მეთქი”. მე თავს ვიკლავ. მშვიდობით".
“სესილ”.
რამდენსამე წუთს ცოლი გონზედ ვერ მოვიდა, ისე იდგა გაშეშებული,

თითქო მეხი დაეცაო. ხელები უცნაურად უთრთოდნენ: გულმა ბაგაბუგი
დაუწყო, თითქო სიკვდილის ზარიაო, ღონე მიეხადა და პირქვე დაეცა ქმრის
ფეხთა წინაშე. შეუძლებელია აიწეროს, რა ყოფაშიც იყო უბედური მამა. ერთი
საშინელი, აუტანელი აზრი ჩაუჯდა თავში: "ჩვენ მოვკალით ჩვენი შვილი,
ჩვენ".
ქვევით სტუმრებმა გაიგონეს ადამიანის დაცემის ხმა და ამოცვივდნენ
მაღლა. ზოგმა ტიუსსოს ცოლი წამოაყენა, ზოგი კიდევ გარს ეხვეოდა ქმარსა.
- რა მოჰხდა, რა? - კითხულობდნენ.
კლოდ ტიუსსო გონებამიხდილსავით გაშტერებული იყურებოდა აქეთიქით, თითქო ეხლა გაახილა თვალი საზარელის სიზმრის შემდეგაო.
- სესილი, ჩემი პაწაწა!.. თავისის ხელით მოუკლავს თავი.
- ღმერთო, ეს რა გვესმის!..
უბედური მამა ფრთხილად ჩამოიყვანეს ძირს. სტუმრებმა წაიკითხეს
სესილის წიგნი თუ არა, ურჩიეს, - წადი, ეხლავ ძებნა დაუწყეო, ხოლო
ტიუსსოს არა გაეგებოდა რა, ისეთი თავზარი დასცა ამ მოულოდნელმა
ამბავმა. მის სასახელოდ ვიტყვით, რომ იტანჯებოდა ვითარცა მამა და არა
რაიმე საკუთარის სარგებლობის ფიქრს ადგილი არა ჰქონია მის გულში. ორი
სტუმარი გაჰყვა და პოლიციის პრეფექტურაში წავიდნენ დიდის ეტლითა,
რომელიც ექირავნათ საქორწილოდ და რომელიც მორთული იყო შიგნით
თეთრის აბრეშუმით, თეთრი ცხენები ებნენ და ფაფრებში ყვავილები
ჰქონდათ. ცხენების გამრეკსაც გულზედ ყვავილი ერჭო და თავმოწონებით
უჯდა ეტლს. სადავეები ეჭირა თეთრ ხელთათმანებით მორთულ ხელში.
დაინახა თუ არა, რომ ეტლში პატარძლის მამა და ორი სტუმარი ჩასხდნენ,
მხიარულად წარმოსთქვა.
- საით გვიბრძანებთ, ბატონებო?
ვერ წარმოიდგენთ, რარიგად შეეცვალა სახე, როცა ერთმა სტუმართაგანმა
უთხრა დაბალის ხმით.
- ჯერ მორგს... და იქიდამ პოლიციის პრეფექტურაში.
კინაღამ გადმოვარდა თავის ადგილიდამ ამის გამგონე, მაგრამ თავი
შეიმაგრა და ცხენებმაც გასწიეს ჩორთითა. უქმი ხალხი, რომელიც ქუჩაში
მოგროვილიყო, ჰკვირობდა ამ ამბავს და ვერასგზით ვერ აეხსნათ, რომ
პატარძლის მამა ორის მოწმით საქორწილო ეტლში ჩასხდნენ.
საწყალი დედა კი წამოაყენეს და დასვეს სესილის ქვეშაგებზედ. ქალების
გარდა სხვა ყველანი დაითხოვეს ოთახიდამ. მოახლემ გაუჭრა კარსეტი,
რომელიც ისე მოჭერილი ჰქონდა, რომ ტიუსსოს ცოლი კინაღამ დაირჩო.
რამდენსამე წუთს შემდეგ გული მოიბრუნა და, წარმოუდგა რა თვალწინ
თავისი საშინელი უბედურება, სასტიკ სასოწარკვეთილებას მიეცა. კოცნა
დაუწყო თავის ქალის ბალიშსა, კბილითა ჰგლეჯდა მის საღამურ თავზე
მოსახვევსა, ხან იქით ეცემოდა, ხან აქეთ, სტიროდა, ქვითინებდა, თავის თავს
აბრალებდა და ღმერთს უჩიოდა. დედაკაცები ცდილობდნენ ნუგეში ეცათ,
მაგრამ ამაო იყო ყველაფერი. არავის ყურს არ უგდებდა და სულ ამას
იძახოდა:

- ვაი, ჩემი საწყალი შვილი... ჩემი სესილი! მე ვარ წყეული, მე! მე მოვკალ,
მე მოვკალ! მე უბედურმა მოვკალ ჩემი ქალი! ჩემი კარგი შვილი! ნუთუ იმ
კაცს ვერა ვნახავ... არ იქნება, უნდა ვნახო, უნდა!
უფრო და უფრო გულამოჯდომით ტიროდა, ხელებს იმტვრევდა და
სინიდისის მხილება ჰქენჯნიდა. ამ დროს ქვევიდამ უცნაური ხმაურობა
მოესმათ. ტიუსსოს ცოლმა ყური დაუგდო... თვალები აუპრიალდა, ლოყებზე
ზაფრანის ფერი დაედო. იცნა ანდრე გუდარის ხმა. შეატყო, რომ საჩქაროდ
ამორბის კიბეზედა. გუდარისათვის ყველაფერი ეამბნათ; არა სჯეროდა,
უნდოდა თვითონ თავის თვალით და ყურით ნამდვილი შეეტყო. დაინახა თუ
არა ოთახში შემოსული, ტიუსსოს ცოლი ისე გაღეღილი წამოვარდა
ქვეშაგებიდამ და ორივე დედაკაცს უბძანა იქიდამ წასვლა.
- მაშ მართალი ყოფილა? - იკითხა გუდარმა და აიმრიზა.
ტიუსსოს ცოლმა ჯერ ხმა არ გასცა; მივიდა, ხმაამოუღებლივ მოხურა
კარები, მერე მუშტებმოღერებული მივარდა გუდარს და შეჰკივლა:
- უი, შე საძაგელო, ფლიდო, უნამუსოვ! სულ შენი ბრალია ეს ამბავი! შენ
მომიკალ შვილი, შენ! შენ დაასხი თავზედ ლაფი ამ ოჯახს, შენ მორთე ეს
ოჯახი უბედურობით... მე დავიღუპები და შენც კი დაგღუპავ, შენც. მე ვეტყვი
კლოდს, ვეტყვი ყველას, რა კაციცა ხარ. შეგარცხვენენ, ყველასაგან
საზიზღარი იქნები, პირში ჩაგაფურთხებენ, შე უნამუსოვ, შენა!
გუდარი ისე არ მოელოდა ამ ამბავს, რომ პირველ ხანში შეჰკრთა და უკან
დაიწია, არ დამკრასო. მაგრამ ადელი კი უფრო წინ იწევდა, ჰლანძღავდა,
ათრევდა და ასეთი საქმე დააყენა, რომ ზედ კარებზედ მიამწყვდია. მაშინ კი
შეკრთომისაგან ცოტად გამობრუნდა, წაავლო ხელი ადელს, მიათრია
ქვეშაგებთან და ბურთსავით მიაგდო ქვეშაგებზე.
- გეყოფა, გესმის თუ არა!
- წინადაც ძალით დამიმხე ნამუსი, ძალით, - სთქვა ადელმა და წამოიწია.
- მე ყოველთვის შემიშლიან პირში ბურთი ჩაგჩარო და ხმა გაგიწყვიტო.
- რაღას უყურებ, მცემე კიდეც რაღა, შე არამზადავ!.. ხომ პირველი არ
იქნება, შე უნამუსოვ!
- გეყოფა-მეთქი, - განიმეორა გუდარმა და პირზე ხელი მიაფარა ისეთის
ძალით, რომ ადელი პირაღმა დაეცა ხელახლად ქვეშაგებზედ და შიშით ხმა
გაკმინდა.
გუდარი ეცა კარებს, გააღო, გაიხედა, ყურს ხომ არავინ გვიგდებსო, და
დააგდო რა კარი ღია, მშვიდობიანის ხმით და გულგრილად სთქვა:
- ქალბატონო, თქვენი ქალის წიგნი მაჩვენეთ.
ადელს გული ამოუჯდა და არა პასუხი არ მისცა.
გუდარმა მუშტები მოიკუმშა, მოჰყვა კბილთა კრაჭუნს, ზარდაცემული
ჯერ იმით, რომ საცოლო დაეკარგა და მერე მით, რომ ამოდენი ლანძღვა ესმა
საცოლოს დედისაგან. ძლივს შეიკავა თავი. ჯერ ორიოდჯერ გაიარ-გამოიარა
ოთახში, მივიდა, კიდევ გაიხედა კარებიდამ და, რაკი გული დააჯერა, რომ
ახლო არავინ არის, მოუბრუნდა ადელსა, რომელსაც თვალებზედ ხელები
აეფარა და სტიროდა. მისი გადაღეღილი მკერდი მტკივნეულად ადიოდ-

ჩამოდიოდა.
- ადელ, - უთხრა ბოლოს გუდარმა, - ერთი დაიხედე, რას მიგიგავს თავი.
აქ რომ შემოსულიყო ვინმე, ვინ იცის, რას არ იფიქრებდა...
ადლმა გაისწორა ტანისამოსი და ქინძისთავით დაიმაგრა მკერდზედ კაბა.
- ერთი რიგიანად მოვილაპარაკოთ, - განაგრძო ანდრემ, - გუშინ მე რომ
წავედი, რა მოჰხდა?
- განა გონება კი მაქკს, მახსოვდეს?! - დაიძახა ადლმა და წამოხტა, რომ
კარებში გავიდეს და მოშორდეს, - მე ჩემი შვილის მეტი სხვა არა მახსოვს რა.
- შენ მაგ ყოფით ძირს არ გაგიშვებ, - უთხრა გუდარმა ბძანებლობის ხმით
და ძალად დასვა ისევ ქვეშაგებზედ.
- ვაი, ღმერთო! ჩემი საწყალი შვილი, ჩემი საწყალი ბავშვი! - ჰბოდავდა
უბედური
დედაკაცი,
სლოკინით,
ქვითინით,
თვალებზედ
ხელედაფარებული.
ანდრე
გუდარი, ჯაგლაგად წოდებული, ჯავრისაგან კბილებს
აკრაჭუნებდა, ჰგრძნობდა კი, რომ ამისთანა უბედურობაში არავინ
დაეხმარება, მით უფრო, რომ მიზეზი თვითონ იყო. ბოლოს გაოცებით მხრები
აიწივა და იმაზედ დადგა, რომ მინამ ადელს ცოტად მაინც გული
დაუმშვიდდება, მოითმინოს. მივიდა ფანჯარასთან, გააღო, გადიწია და მითამ
ყურება დაუწყო მეზობლის ბაღსა, ნამდვილიდ კი გულში მარტო ამ
ამბავზედ ჰფიქრობდა. რადგანაც ეს გუდარი ერთი იმათგანია, რომელზედაც
ჩვენი მოთხრობა ტრიალებს, ამიტომაც ვიხელთოთ ეს მყუდრო დრო და
ავწეროთ მისი თვალტანადობა.
გუდარი გახლდათ ერთი ჯანმრთელი, ღონიერი კაცი, ესე ორმოცის
წლისა. ვერავინ ვერ შეამჩნევდა, რომ ხუთიოდე წელიწადი დაეკლო. კარგად
და ლამაზად მოყვანილი, სწორედ თავის დონეზედ იყო სასიძოდ მორთული.
მოდიდო თავი, ძარღვიანი ხელები, მოხდენილი სიარული, მოგძო სახე,
წაბლისფერი თმა, ქერა წვერი, ნიკაპზედ შუა გაყოფილი, განიერი პირი,
შემკული მშვენიერის თეთრის კბილებითა, რომელნიც ყოველთვის მზად
იყვნენ გამოღრღნან რამე, სხვილი ტუჩები, მუქი თვალები, ხშირი წამწამი და
უცნაური, რაღაც მკვახე თვალთცქერა - ყოველივე ეს უმთავრესი ნიშნები
იყვნენ მისის თვალტანადობისა. შავგვრემანის ფერისა იყო და სახის
მეტყველება ისეთი ჰქონდა, თითქო დაღალულიაო და გულასუყებული.
ქალები ამბობდნენ. "ყოჩაღია, არვის გაექელვინება". მეზობლები უმატებდნენ:
"გუდარი ლამაზი კაცია, მაგრამ სწორედ ჯაგლაგია". ქალები კი, რომელნიც
დაახლოებით იცნობდნენ, იტყოდნენ ხოლმე: “ოჰ, მაგ კაცზედ როგორ
ჰლაპარაკობთ, ყოველისფრით საძაგელია!" დასასრულ, მისს მეგობარს კლოდ
ტიუსსოს ყველაზედ კარგი აზრი ჰქონდა:
- ანდრე კეთილი გვამია, მე კაცი არ მინახავს მაგაზედ უკეთესი და
კეთილი. მე ძალიან ვარ მისგან დავალებული.
რამდენიმე ხანი გავიდა და გუდარმა მოიწადინა ერთი სასტიკად
გამოჰკითხოს ამ საქმის ვითარება ადელს, რომელსაც ტირილი შეეწყვიტა და,
ჩაეკიდა რა ძირს თავი, გულ-ამოჯდომისაგან სლოკინებდა. ამ დროს

ქვევიდამ ხმა მოისმა,
- აი ისინიც მოდიან! მოდიან!
ანდრე ოთახიდამ გავარდა, ჩაიჭრა სასტუმრო ოთახში სწორედ იმ წუთს,
როცა შემოდგა ფეხი ტიუსსომ და ორმა სტუმარმა. მაშინვე შეატყო
სახეებზედ, რომ კაი ამბავი არ მოუტანიათ. დაინახა თუ არა თავისი სასიძო,
ტიუსსომ გაუწოდა ხელი და თვალცრემლიანმა უთხრა.
- ვაი, უბედურო ანდრე! შეიტყე ჩვენი უბედურება? ჩემი
შვილი
მომიკვდა.
- იქნება მკვდარი არ არის?
კლოდ ტიუსსომ თავი მაღლა აიღო და თითქო რაღაც იმედის სხივმა
გაუნათლა სახე.

IV
რა მოუვიდა ჭაბუკსა, რომელსაც უყვარდა
ამომავლის მზის ცქერა
მოვბრუნდეთ ისევ აუსტერლიცის ხიდისკენ, სენის პირას, მზის ამოსვლის
დროს, როცა ყოველი იღვიძებს სიცოცხლისათვის და ათასი სხვადასხვა ხმა
ერთს უზარმაზარს ხმაურობას შეადგენს ხოლმე.
პატარა სამიკიტნოში, რომელსაც ერქვა "მენავეთა შესაკრები" და რომელიც
იმის პირდაპირ იყო, საცა სარეცხსა რეცხდნენ ხოლმე, მთელი გროვა
მენავეებისა, მუშებისა ჰსვამდა, ხმაურობდა, ჰყვიროდა, ჰყბედობდა და
ჰკასკასებდა.
ეს
მზემოკიდებულნი,
გაუთლელნი
დღის
მუშანი,
ხელებდაბებრებულნი, ყურებაწითლებულნი, უშველებელ ქუდებით და
უფრო უშველებელ წაღებით მორთულნი, ისხდნენ და ქეიფობდნენ. მათ
შორის დახტოდა და დაფასფასებდა მოკლე კაბით მორთული გოგო,
თვალმკვირცხლი და მხიარული, ტანად მომსხო, ტუჩწითელი და
დიდმკერდა. ფეხთ ეცვა უშველებელი წუღები, რომელზედაც ჩამოფხატოდა
და წინდის ყელი. ყველაზედ მაღლა ჰყვიროდა, ჰკასკასებდა, ყველაზედ
ბევრს ჰყბედობდა და ყველას ზედგამოჭრილს სახელს, ხშირად საწყენს,
ეტყოდა ხოლმე და მარჯვედ უთავაზებდა ხოლმე მუჯლუგუნს, როცა
მათგანი ვინმე თავს მეტს ნებას აძლევდა.
- ჟანნა, მომაწოდე ჭიქა და გასაღები ჩვენის ნავისა, - შემოვიდა თუ არა,
უთხრა ერთმა მუშურად ჩაცმულმა ყმაწვილმა კაცმა; ეტყობოდა იგი ამ
ხალხის უცნობი არ იყო.
- თქვენა ხართ, არისტიდ? - უპასუხა გოგომ და მალე მოუტანა ნაბძანები, ხვალ ხომ მობძანდებით?
- მოვალ და მარნაზედ წავალთ. დღეს კი ნავი უნდა გავრეცხო.
- გამარჯობა, შადიავ! მოდი, ძმობილო, ერთი გადავკრათ, დაუძახა ერთმა
მუშამ, რომელიც ტაბლას წინ იჯდა.
- ძალიან კარგი. ჟანნავ, აბა მოგვიტა მალე.

- მაშ შენ დღეს სამუშაოზედ არ წახვალ? აი შეგიტყოს
მამაშენმა
ლებლანმა...
- რატოვ არ წავალ? ესე ადრე ქარხანაში არ მუშაობენ. განგებ ავდეგ
სისხამზედ, რომ ნავი გავრეცხო, მერე იქაც მივასწრებ. აბა, ჟანნავ, მარდად
იყავ, დრო არა მაქვს გიცადო.
მიაჯახუნეს ჭიქები მეგობრებმა. მერე ყმაწვილმა კაცმა, რომელსაც
არისტიდსაც ეძახდნენ და შადიასაც, გასწია დასტამალით და ჯამით ხელში.
მივიდა წყლის პირს, ჩახტა თავის ნავში, გაიხადა ზევითა ტანისამოსი,
გაიძრო წაღგბი და წინდები, აიკეცა შალვარი, დაიმკლავა იღლიამდე, მოუსვა
ნიჩაბი და გასწია ნავით ხიდის ქვეშ, რადგანაც იქ უფრო თავისუფლად
გარეცხდა.
არისტიდ ლებლანი, შადიად წოდებული, ბრინჯაოს ქარხანაში მუშად
იყო. მის მამას ცოტაოდენი შეძლება ჰქონდა და დაეყენებინა შვილი ერთს
ოჯახში, რომელიც იქავ აუსტერლიცის ხიდთან იდგა. ამიტომაც მეგობრებმა
მიანდეს ნავის გარეცხა და ამიტომაც კარგად იცნობდნენ ყველანი, ვინც
ზემოდ აწერილს სამიკიტნოში დადიოდნენ.
მის თვალტანადობის აწერას ბევრი დრო არ მოუნდება. იგი იყო ერთი
ჯმუხი ბიჭი, უფრო დაბალის, ვიდრე დიდის ტანისა, განიერ მხარბეჭიანი,
ძარღვიანი, არ იყო ძალიან ლამაზი, მაგრამ
კეთილი სული იყო,
მიმზიდველი, მარილიანი, ქერათმიანი, ლურჯთვალებიანი და სახის ფერი
ჯანმრთელობით უღვიოდა. ყოველდღე სისხამ დილაზედ იღვიძებდა და
სამუშაოდ მიდიოდა. ქარხანაში მთელი დღე მუშაობდა, ხელს არ დააყენებდა.
ოსტატი მუშაკი არ იყო, ის იყო კვერის მცემელი, მაგრამ თავის ხელობას ისე
შესჩვევოდა, რომ ერთნაირის სიამოვნებით და გულმოდგინებით ჰხმარობდა
კვერსაც, ქლიბსაც და შალაშინსაც. საღამოობით შინ რომ მოდიოდა, ძალიან
დაღალული მოვიდოდა ხოლმე, მაგრამ თავის დღეში არავის არ შესჩივლებდა
და როცა მოცლილად იყო, ისეთისავე სიცხარით ქეიფს მიეცემოდა ხოლმე,
როგორადაც მუშაობას. ყველაზედ მეტად ესიამოვნებოდა ხოლმე არისტიდს
ნავის ტარება და ნიჩბის მოსმა.
ამის გამო სიამოვნებით ჰრეცხდა, სწმენდდა, ჰფხეკდა შიგნიდამ და
გარედამ თავის ნავსა, რომელსაც "ჭავლს" ეძახოდნენ. ერთი რაღაც სიმღერაც
ასწია, მაგრამ პირველ დაძახებაზედვე სიტყვა ენაზე შეაკვდა. იქავ ახლო
რაღაც მძიმე რამ დაეცა წყალში, წამოხტა და მიიხედ-მოიხედა. ზურგთ-უკანა
სენის გატკეცილ ზედაპირზედ წყლის რგოლები დადიოდნენ. წყლის პირას
იყო დაბადებული და წყალი ისე უყვარდა, როგორც ნიუფაუნდლენდის
ძაღლსა. წყალში ბანება მისთვის სწორედ აღდგომა იყო. "უთუოდ თავის
დასარჩობად ჩამოვარდა ვინმე, მაგრამ დამაცა, ძმობილო, მე მაგ
სულელობამდე არ მიგიშვებ", სთქვა გულში არისტიდმა, გადავარდა წყალში
და ჩაიყურყუმელავა, თითქო თევზიაო.
ძალიან კარგი მცურავი იყო და დიდხანს შეეძლო წყალქვეშ ყოფნა. ერთს
წუთს შემდეგ ამოჰყო თავი, სული მოიბრუნა, მერე ისევ ჩაიყურყუმელავა და
ამოიტანა სესილი; მაგრამ ასეთი მძიმე იყო, რომ ბევრს ეცადა და მაინც ვერ

აიტანა ნავში. მაშინ ხმამაღლა და იმედდაკარგვით დაიწყო ყვირილი:
"მიშველეთ, მიშველეთ!" ყოველ მხრიდამ მოცვივდა ხალხი და ნავებით
წავიდნენ მისაშველებლად.

V
ძველი სიყვარული
გუდარმა ერთის სიტყვით იმედი განუახლა უბედურს მამას. "იქნებ
მკვდარი არ არისო". ეს გუშინ რომ ეთქვათ, ტიუსსოს ბრაზი მოუვიდოდა,
ეხლა კი გულში ნუგეშად ჩაესახა, ხოლო თავის სასიძოს კი არ ამცნო თავისის
გულის ვითარება; "ჩემი ქალი, - გაიფიქრა გულში. - იქნება იმიტომ წავიდა
დედ-მამის სახლიდამ, რომ ამ ჯაგლაგის შერთვა არ უნდოდა; იმას მორის
ფერანი უყვარდა, იქნება იმასთან წავიდა და ჩვენ კი მოგვწერა, თავს
ვიკლავო, რომ მორისთან ძებნა არ დავუწყოთ. ეს ფიქრად წინადვე როგორ
არ მომივიდა? რაზედ შევშინდი ასე? სიყვარულისაგან არავინ კვდება. რა
ვუყოთ, რაკი ესრეა, შეირთოს მორისი და გათავდა საქმე. თუმცა სახარბიელო
არა არის რა, მაგრამ, რაკი მოსწონს, თავის ნებაა, საქმე ის არის, რომ ქალი
ცოცხალი მეყოლება და ბედნიერად იცხოვრებს".
ამ ფიქრებით ნუგეშცემულს შუბლი გაეხსნა და სიხარულით უთხრა
ცოლს, რომელიც ძირს გულმოკლული ჩამოვიდა:
- ნუ სტირი, ადელ, მე ეხლავ მოვიყვან სესილის.
გუდარმა გაოცებით შეჰბედა კლოდსა, ხოლო კლოდმა აღარ აცალა,
გავარდა სწრაფად გარედ თავის ორის კეთილისმყოფელითა და დაუძახა
მეეტლეს.
- ლაკუეს ქუჩაში, აუსტერლიცის ხიდთან.
ტიუსსო წავიდა თუ არა, გუდარმა დაავალა ერთს ნათესავს სტუმრების
მიღება, თვითონ კი ხელი მოჰკიდა ადელს და ისევ კიბესთან მიიყვანა.
- სხვა რაღა გინდათ ჩემგან, - იკითხა ძლივძლივობით ადელმა.
- მე მინდა გულდადებით მოგელაპარაკო და გავიგო, ეს რა კომედიას
მეთამაშებით. ჰა, ადი ზევით-მეთქი!
გუდარმა ეს ბძანების ხმით სთქვა, თუმცა ისე ჩუმად კი, რომ მარტო
ადელმა გაიგო. იმხანად ადელი არ დაემორჩილა მის ჭირვეულს და
გაუტეხელს ნებასა.
- მე აქ მინდა ვიყო, - უთხრა ადელმა.
- კმარა-მეთქი, - სთქვა გუდარმა, ხელში აიყვანა და ისე აიტანა კიბეზედ,
შეიყვანა ოთახში და დასვა ტახტზედ.
ამ გაბედულობამ ისეთი ელდა დასცა საწყალს ქალს, რომ ხმა ვერ
ამოიღო. შეშინდა, არავის დაენახა, რომ ეგეთის ძალით ექცევა ეს კაცი.
დაწყნარდა, ხმა გაიკმინდა, თავი ჩაჰკიდა, აღარ გაინძრა, თითქო გაქვავდაო.
გუდარმა კარი მოიხურა, ფეხებით გაიშოტა სესილის უმანკო
ქვეშაგებზედ, თითქო სამიკიტნოს ტახტიაო, და დაწყნარებით სთქვა:

- აბა, ადელ, იმედი მაქვს შენ ეხლა გონზედ მოსული ხარ. ერთი
გულდადებით მოვილაპარაკოთ. ეს რა კომედიას ჰთამაშობთ ჩემ წინ? რას
ნიშნავს ეს ყოველიფერი? მე ფიქრად მომდის, იქნება სესილმა და იმისმა
დედამ გამიმართეს-მეთქი ეს სამხიარულო შესაქცევარი. თუ შენ შენს
აღთქმას ეგრე ასრულებ, მე ეხლავ წავალ ჩემს ადვოკატთან და ოცდაოთხის
საათის განმავლობაში კლოდ ტიუსსო გაკუტრებული იქნება.
ადელმა უგრძნობელად. ცივად შეჰხედა, თითქო არ ესმისო.
- იქნება შენა გგონია მე ბაშვი ვიყო? აქ რაღაც თავის მოკვლის კამედიას
ჰთამაშობთ და გგონიათ ისე შეტოპილი ვიყო ამ საქმეში, რომ თქვენი თავის
დანებება აღარ შემეძლოს, თუნდ ქორწილი არ მოჰხდეს? მითამ იმით
მაშინებთ, რომ მეზობლები იტყვიანო: "აქ ვაჭრობა ყოფილა და სხვა
არაფერიო”. დიაღ, ვაჭრობაა, სწორედ ვაჭრობა და სხვა არაფერი. დეე
ილაპარაკონ ჩემზედ, რომ მე გარყვნილი და ქეიფის კაცი ვარ. რაც უნდა
იყბედონ, ჩემი რა საქმეა! პირიქით, მიამება კიდეც. ტყუილად კი არ მეძახიან
ჯაგლაგს! თქვენ კი გეგონათ, რომ რაკი ქორწილი არ მოჰხდება, მე მაინც
თქვენს მეგობრობაზედ ხელს არ ავიღებ, განა? ვაი, ჩემო საწყალო ადელ! განა
ცოტა ხანია, რაც მე და შენ შორის ყოველიფერი გათავდა?
- არც იმოდენა ხანია, რომ ჩემი სირცხვილი, ჩემი შერცხვენა აღარ
მახსოვდეს.
- მაგას გროშადაც არ ვიყიდი... ეგ სულ ცარიელი სიტყვებია... ნუ
მოჰყვები, თუ ღმერთი გწამს, სულელურს კომედიას, როგორც იმ დღეს, შენი
ქალი რომ გთხოვე... ნუ დამემუქრები, რომ ყველაფერს გაუმჟღავნებ შენს
ქმარსა. ძალიან კარგი, მითამ რა გამოვა მაინდამ? ვთქვათ, ქმარს ეტყვი:
"კლოდ, შენ გეგონა, რომ შენი ცოლი და შენი შვილის დედა პატიოსანა
დედაკაცია. - ტყუილია, შენის უკეთესის მეგობრის ხასაა". იქნება ჰფიქრობ,
რომ ძალიან გამიგულისდეს? სულაც არა, იგი მარტო ამას იტყვის, რომ შენ...
თვითონ შენ იცი, რასაც იტყვის. იგი იფიქრებს, რომ შენ თვითონ
გადამეკიდე...
- ვაი! - დაიძახა ადელმა, - შე უნამუსოვ. პირმოხეულო!.. ხმას როგორ
იღებ, ხმას...
- ეხლა შენი წივილ-კივილი აინუნშიაც არ მომდის. მე თავი გადამიდვია,
რაც მომივა, მომივიდეს. თუნდა მეზობლებმაც შემატყონ, რომ ტიუსსოს
ცოლი ხასად მეჯდა, მითამ რაო? განა ისეთი თავისუფალი კაცი, როგორც მე
ვარ, სიყვარულს იქ არ ჩაავლებს ხოლმე ხელს, საცა კი იპოვის? ეგ არის
თავისუფალის კაცის ცხოვრების საგანი. კაცი მოვალე არ არის დაიცვას
თავისი სიწრფოება და ცოლქმრობის ერთგულება, ეგ დედაკაცის საქმეა. ეხლა
ხომ გესმის, რომ ეგ შენი ცოდვის მომნანებელ მაგდალინას ცრემლი არავის
წარბსაც არ შეუხრის.
- მაშ თქვენ არაფრის პატივი არ გცოდნიათ, თქვენ მე შემაცდინეთ, ანუ
უკედ ვთქვათ, ძალით დამიმორჩილეთ და ეხლა თქვენვე მასხამთ თავზედ
ლაფს და მემუქრებით კიდეც? თუ მისი გაგება არა გაქვთ, რომ კაცი,
რომელმაც გააუპატიურა ქალი, უნდა პატივს სცემდეს გაუპატიურებულს, მაშ

ის მაინც შეიბრალეთ, რომელსაც თქვენ მეგობარს ეძახით.
- მე მგონია, საბუთი მაქვს მეგობრად ვხადოდე შენს ქმარს, - უთხრა
გუდარმა უწმაწურის ღიმილითა, - მე დიდი ფული მივეცი მაგ მეგობრობაში.
თუ აქამომდე შიმშილით არ დაიხოცენით, ჩემი მოწყალება იყო. შენი
სიყვარული მეტად მცირე სარგებელია იმ თავნისა, რომელიც მე თქვენზე
გავფლანგე.
- ღმერთო! ღმერთო ჩემო! - შეჰკივლა საწყალმა დედაკაცმა, მწარედ
მომტირალემ ცალკე სირცხვილისაგან და ცალკე სასოწარკვეთილებისაგან. მემუქრებით განა! ნუთუ უნდა დაგლოცოთ, რომ ნამუსი დამიმხეთ და
თავზედ ლაფი დამასხით.
- დროა, მგონია, მიცნოთ, რა კაციცა ვარ. მე ძალიან კარგადა ვხედავ, რაც
ამბავია. თქვენ გიფიქრიათ, რომ ამისთანა ამბის შემდეგ ჯვარისწერაზედ
უარს ვიტყოდი. ლამაზად აასრულეთ კი თქვენი გულსაკლავი წარმოდგენა!
ეხლა მამა მოიყვანს სესილსა, თქვენ ჩემ წინ ბოდიშს მოიხდით და ქალს
მისცემთ იმ თქვენს ქერუბიმს, რომელიც...
- ნუ იტყვით, ნუ! - ევედრებოდა ადელი, რომელსაც გუდარის სიტყვებზე
იმედი მიეცა, რომ ქალს უპოვნიან და ამ უნამუსო კაცის ცოლად აღარ იქნება.
- ახლა, ლამაზო ტიუსსოვ, როგორც ამ უბანში გეძახიან, მაგისთანა
ხუმრობას მოკლე ფეხები აქვს. ჯაგლაგი მოახერხებს, რომ ეს საქმე
თავისუფლად მოატრიალოს.
- მითამ რა უნდა ჰქმნათ?
- აი რა: როცა მამა მოიყვანს სესილს, მე წავალ და თან წავიყვან მერთან.
თუ გამიძალიანდება და არ გამომყვება, საქორწილო ეტლში ჩავჯდები, წავალ
კამერციის სასამართლოში და გამოვაცხადებ, რომ ტიუსსო კუტრია-მეთქი.
ადელმა ხმა არ გასცა. იგი მარტო თავის ქალზედ ჰდიქრობდა, საკუთრივ
მასზე თუ, იქნება მართლა-და ცოცხალი იყვესო.
- ვერ გაიგე, რა გითხარ? - შესძახა გუდარმა.
- გავიგე.
- რას იტყვი შენ მაგაზედ?
- იმას ვიტყვი, რომ ჩემის ქალის ბედნიერება იმად ღირს, რომ მთელი
სიცოცხლე მის გულისათვის გავიმწარო. თუმცა ჩვენ გავღატაკდებით, მაგრამ
ჩვენს ქალს ქმრად ის მაინც ეყოლება, რომელიც თვითონ აირჩია.
- იმან კი არა, შენ აურჩიე.
- თუ სხვაფრივ ბედნიერებას ვერ მოვუპოვებ ჩემს ქალს, თუ არა მით, რომ
ჩემი თავი შევწირო, მე მაგაზედაც მზადა ვარ.
- შენ შენს თავზედ ჰლაპარაკობ, - შეჰნიშნა გულსატკენად გუდარმა, - ჩემი
მეგობარი კლოდი, როცა შეიტყობს, რომ მე ფულს ვაძლევდი მარტო
იმისათვის, რომ...
- რისთვის? - ჰკითხა ადელმა, თავი მაღლა აიღო და თვალები დააბრიალა.
- იმისათვის, რომ შენი სიყვარული მეძლეოდა...
- თქვენ ეტყვით მაგას, თქვენ, თქვენ?
- ისე დაწყნარებით და გულგრილად, როგორც. ეხლა ვლაპარაკობ.

- მაშ ჩემის ქალის თავს ვფიცავ, მე ჩემს ქმარს ვეტყვი: "ტყუის, ჩემი
ჯავრის ამოყრა უნდა და თუ, კლოდ, ჩემი სიყვარული გაქვს, ჩემი
პატივისცემა, მოკალ ეს უნამუსო კაცი-მეთქი". მე დამიჯერებს, ვიცი იმის
ამბავი, და ჩემს ხვეწნას ამისრულებს. გულკეთილია, გულლბილი, მაგრამ
თავგამომდებია და შეუბრალებელი, როცა ან ცოლს, ან ქალს ცუდად
უხსენიებენ. ეგეც რომ არ იყოს, თუ საჭიროა, მეც მივეშველები, მეც... გესმის
თუ არა, უფალო გუდარ?!. თავის დღეში, თავის დღეში ჩემს დამხობას არ
გავუმჟღავნებ. მწუხარებისაგან ვეღარ იცოცხლებს და თუ სასიკვდილოა, ისა
სჯობია მოკვდეს, როცა თავს გამოიდებს, რომ გაუპატიურებული ნამუსი
ცოლისა დაიფაროს.
ყოველივე ეს იყო თქმული ხმააუმაღლებლივ, დინჯად, ლიტონად, მაგრამ
ყოველი სიტყვა თითქო შოლტიაო, ისე უსერავდა ლოყებს გუდარსა. როცა
ადელმა სიტყვა დაასრულა, გუდარი წამოდგა ფეხზედ მთლად
გაფითრებული. მიხვდა, რომ ქალი არა სტყუოდა, ტყუილად არ იმუქრებოდა
და შიშისაგან ისე მოეჩვენა, მითამ ადელს ხელში დანაც უბრჭყვიალებს.
- შენ ამბობ, რომ შენ ჩემის მძლავრობის მსხვერპლი შეიქმენ, - უთხრა
გუდარმა და, რადგანაც სცდილობდა არ გამოეჩინა გულის ღელვა, ხმა
მოურბილა, - მაშინაც ხომ შეგეძლო ეგრე მაგრად მდგარიყავ და მაგისთანავე
ფარი გეხმარა?
- განა მაშინ ვიცოდი, რომ ფარი დამჭირდებოდა? ყველა ჩვენი მოკეთენი
პატივს სცემდნენ სახლს, საცა ისინი მიღებულ იყვნენ. მე თქვენ პატიოსან
კაცად მეგულებოდით, რადგანაც ჩვენსა ფეხი იმ განზრახვით შემოდგით,
რომ უბედურებისაგან დაგეხსენით. ერთი საათი სამყოფი იყო, რომ კარგად
გამეცანით, და იმ საათმა მომიწამლა კიდეც მთელი სიცოცხლე. დასასრულ,
აი რას გეტყვით, უფალო გუდარ: ეს ჩვენი ლაპარაკი ჩვენს შორის
უკანასკნელია. თქვენ შეგიძლიანთ გაგვაღარიბოთ, გაგვაღატაკოთ და ჩვენ
გაუპატიურებას კი ფიქრადაც ნუ გაიტარებთ, თორემ... - თორემ რა? - ჰკითხა გუდარმა და თვალი მოჭუტა.
- თორემ ისა, რომ მე და ჩემი ქმარი საკუთარის ხელით დაგარჩობთ.
გუდარმა მხრები აიწია, ადელმა შეამჩნია, რომ ძლეულ იქმნა.
ამ დროს ეტლიც მოადგა კარებსა. გუდარი ძირს ჩავიდა. ადელი გაეხვია
შალში და სირბილით ჩამოირბინა კიბე იმ იმედით, ქალსა ვნახავო. ყველა
სტუმრები სასადილო ოთახში ელოდდნენ და ჰკვირობდნენ, რად დაგვიანდა
საქმეო, რადგანაც ის სამწუხარო ამბავი ჯერ გამომჟღავნებული არ იყო,
მარტო ორ-სამ მახლობელს ნათესავს უთხრეს.
კარებში ტიუსსო გამოჩნდა, რაკი მარტო ის დაინახა, უბედურს დედას
იმედი გადუწყდა, ეცა ქმარს, ყელზე მოეხვია და მოჰყვა ქვითინს.
- რაო, კლოდ? - იკითხა ბოლოს.
- არაფერი, - უპასუხა მან ცრემლმორეულმა, - მორისთან ვიყავ, სესილი იქ
არ არის... თვითონ მორისი წუხელ საღამოს ჩვეულებისამებრ შინ ყოფილიყო
და დღეს დილაზე გასულიყო შინიდამ სამუშაოდ. ფანჯარა, როგორც
ყოველთვის, ღია დარჩენოდა... საწყალო ადელ... ყველაფერი ამაოა

ჩვენთვის... ჩვენ შვილი აღარა გვყავს, აღარ...
ორივემ მწარედ ტირილი დაიწყეს.
გუდარი, მიყუდებული კიბეზე გასასვლელ კარებზედ, ხმაამოუღებლივ
უყურებდა ამ ამბავს, ულვაშებს იკვნეტდა და ჰკითხავდა თავის თავს: "ნეტა
რას ნიშნავს ყოველივე ესო?" არა სჯეროდა სესილის სიკვდილი. ეს
შეუძლებელიაო. ხოლო მოულოდნელმა წინააღმდეგობამ ტიუსსოს ცოლისამ,
მისმა გულახდილად ლაპარაკმა, მამაცობამ და გამბედაობამ გზა-კვალი
აურიეს. თავისთავი ამ ქალის ბატონად ეგონა წარსულის მიხედვით და ეხლა
კი იგი წინ დაუდგა თავმოღერებული, მუქარით და მრისხანებით სავსე და
თვითონ კი ყურებჩამოყრილი იყო, შეშინებული.
მართლაც, ის ამბავი, რაც მის თვალწინ მოხდა. მეტად სამწუხარო იყო და
უფრო მკვდრის დამარხვასა ჰგვანდა, ვიდრე ქორწილსა. ყველანი სტიროდნენ
და ნუგეშს სცემდნენ უბედურ დედ-მამას. ჯერ იმით ღონემიხდილმა, რომ
გუდართან ისეთი მძიმე ბრძოლა გამოიარა, მერე მთლად გულმოკლულმა,
რომ ქმარმა ქალი ვერ უპოვა, - ტიუსსოს ცოლმა თავი ვეღარ შეიმაგრა. ერთი
საშინელი კანკალი მოუვიდა და უსულო მკვდარსავით დაეცა იატაკზედ.
კლოდი
კი,
რომელიც
თვითონ
იბრალება
ქალის
სიკვდილს,
იმედდაკარგული დაეშვა სკამზედ და, როგორც საშვი, ისე სტიროდა.
მარტო ერთი გუდარიღა იყო, რომელიც არას იმჩნევდა და გულგრილად
იდგა. სტუმრები ისე დასტრიალებდნენ და გარს ევლებოდნენ უბედურ
მშობლებს, რომ არც კი არავინ შეჰნიშნა, რარიგად უგულოდ იყო ამ საერთო
მწუხარების დროს.
- გუდარ, - ჰკითხა ბოლოს მკერვალმა ქალმა, - ნუთუ თქვენთვის სულ
ერთია?
გუდარმა მხრები აიწია და ბოროტის ღიმილით უპასუხა:
- მე ჯაგლაგს ტყუილად კი არ მეძახიან. მე ჩემს სახელს არ ვუღალატებ.

VI
შადიამ როგორ დაჰკარგა დღე
შადიას საშინელს ყვირილზედ ორივე ნაპირიდამ დაიძრა ნავები. სწორედ
მისწრება იყო იმათი მიშველება. შადიას ღონე ელევოდა, რაც ძალი და ღონე
ჰქონდა, ებრძოდა წყალს, მაგრამ კინაღამ წყალმა არ მოიტაცა და ქვევით არ
გააქანა; ხელში ეჭირა საცოდავი ქალი, რომელიც უეჭველის სიკვდილისაგან
დაიხსნა. ყველაზე უწინარეს მიეშველნენ მისნი მეგობრები, რომელნიც
წუთის წინათ დუქანში ჰნახა. იცნეს თუ არა შადია, მაშინვე ხელი მიაწოდეს
და ისიცა და ქალიც ნავში ამოიყვანეს. მერე სწრაფად მოუსვეს ნიჩბები,
გასწიეს ნაპირისაკენ და ერთმა მათგანმა, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა,
დაუყვირა ხალხს, ნაპირზედ მოჯგუფებულს:
- მალე ექიმი, ექიმი!

რამდენსამე წუთს შემდეგ ნავი ნაპირს მიადგა. ნაპირზე მოგროვილიყო
უსაქმო ხალხი და ელოდდა ექიმის მოსვლასა. ექიმიც მოვიდა. ურჩია, რომ
ქალი ნავშივე იყოს ჯერხანადაო, ნუ დასძრავთო, მანდ უფრო კარგად
მოევლებაო. მაგრამ ექიმის მოუვლელადაც ქალი თვითონ გამობრუნდა და
გონზედ მოვიდა. შადია გადმოხტა ნაპირზედ, მხიარულად შეეყარა
მეგობრებს, რომელნიც ულოცავდნენ სასახელო საქმესა.
- ისევ ცოცხალია და სრულად გადარჩება კიდეც. როცა წყლიდამ
ცოცხალი გამოხვალ, მაშინ ფიქრი აღარაფრისაა.
სესილმა მძიმედ აახილა თვალი და სუნთქვა თავისუფლად დაიწყო. იქავ
დუქნიდამ გამოიტანეს გამთბარი საბანი და დაჰხურეს ფეხებზედ. სითბომ
ცხადად იმოქმედა, მოუბრუნა ღონე ყმაწვილ ქალს და ექიმმა, მის წინ
დაჩოქილმა, ჰკითხა:
- გტკივათ რამე, ჩემო კარგო?
სესილმა თვალი წყნარად გაახილა, აქეთ-იქით გადაავლო, თითქო უნდა
შეიტყოს, სადა ვარო. ექიმმა ხელახლად ისევ ის ჰკითხა. ქალმა შტერისავით
მიაპყრა ექიმს თვალები და წაილუღლუღა რაღაც უაზრო, გაუგებარი
სიტყვები. ექიმი გაოცებით დააკვირდა ქალს, მაჯა გაუსინჯა და აჩქარებით
დაიძახა
- საკაცე ჩქარა, საკაცე!
ორი ბიჭი, იქავ მდგომი, მაშინვე გაიქცა ექიმის სიტყვის ასასრულებლად.
შადია კი მობრუნდა ისევ ქალისაკენ და ჰკითხა გულის ტკენით.
- რაო? ვერ არის კარგად? მე მეგონა გადარჩა-მეთქი.
- არ ვიცი, რაღაც სატკივარი ემართება, ვერ გამიგია. ფეხები და ხელები
გაუცივდა, მუცელი კი ეწვის, უთუოდ ავად ყოფილა, მინამ წყალში
ჩავარდებოდა.
- ვაი შენ, ჩემო თავო უთუოდ საოფლეში ჭკვა შეშლია და წყალში იმიტომ
ჩავარდნილა.
სესილს განუწყვეტლად ასლოკინებდა და ტუჩებზე ქაფიც გამოაჩნდა.
საკაცეც მალე მოიტანეს, სესილი დააწვინეს დოშაკზედ, რომელიც შადიამ
მოატანინა თავის სადგომიდამ და ისე დაასვენეს საკაცეზედ. ცნობისმოყვარე
უსაქმური ხალხი გარს ეხვეოდა საკაცეს.
- საწყალი ბაშვი, რა ლამაზია! - ისმოდა ხალხში.
- ოო, მშვენიერი რამ არის!
- ისეთი ნორჩი და სიკვდილს მისცეს თავი?!
- უთუოდ შეუცდენია ვისმეს და მერე თავი დაუნებებია!
- ვიშ, რა ლამაზია, რა ლამაზი! ასე გგონია, პატარძალიაო!
ამ სიტყვებზედ სესილმა, აქამომდე უგრძნობელად მაყურებელმა,
წამოიწია და ღიმილით სთქვა:
- ჰო... ჰო... მე... პატარძალი ვარ...
მართლადაც, საცოდავი სესილი მშვენიერი რამ იყო ამ წუთს. ნავში,
ცნობისმოყვარე თვალთაგან მოშორებით, გაჰხადეს სველი ტანისამოსი და
ჩააცვეს წმინდა თეთრეული, რომელიც შადიამ თავის სახლიდამ მოატანინა

და დუქნის გოგომ
კიდევ ცეცხლზედ მოათბო. თეთრს ტანისამოსში,
საკაცეზედ მწოლარე, საუცხოვო რამ იყო. მშვენიერს, ყმაწვილურს პირისახეს
უხვად მოჰფენოდა გიშრისფერი თმა, მისი მომხიბლავი ბაგენი უცინოდნენ
ვიღასაც, - უცნაურს არსებასა, მისი ლოყები ანთებულიყო სიცოცხლის
ალითა. რაღასა ლუღლუღებდა, მაგრამ ისე გაუგებრად, რომ ექიმი ამაოდ
სცდილობდა ერთი სიტყვა მაინც გამოეცნო.
- აბა, მეგობრებო, მარდად, - უთხრა ექიმმა საკაცის მომტანელთა, - აქავ
რომ სამკურნალოა, იქ მივიტანოთ. მე ჩემს პალატში დავაწვენ. თქვენ კი,
მეგობარო, თან გამოგვყვებით, რასაკვირველია, - უთხრა მერე ექიმმა შადიას.
ამ დროს პოლიციაც მოვიდა, მაგრამ დაიგვიანა კი, როგორც ხშირად
მოჰხდება ხოლმე პარიზში. ექიმმა უთხრა, აქ ნუ დაგვაგვიანებთო, რადგანაც
სნეული იმისთანა მდგომარეობაშია, რომ ერთის წუთის დაკარგვაც მძიმე რამ
არისო. ხოლო შადიამ კი გზადაგზა ყველაფერი უამბო.
სამკურნალოში, ექიმის მეოხებით, სესილი მაშინვე მიიღეს და არ გასულა
მას შემდეგ რამდენიმე წუთი, რომ იგი დააწვინეს კიდეც ქვეშაგებში. ექიმმა
ფერშლების თანაშემწეობით ბეჯითად გასინჯა ქალი, დაუწერა წამალი,
რომელიც ძალიან მალე მოუხდა.
- რაო, ბატონო ექიმო, ეხლა უკედ არის? - ჰკითხა შადიამ, რომელიც
პალატის კარებში ელოდდა.
- იმედი მაქვს, რომ ეხლა გადარჩება.
- რაო? განა უწინ კი გეგონათ, არ გადარჩებოდა?
- ეგ რა სათქმელია, მე იმის იმედიც არა მქონდა, რომ აქამდის ცოცხალს
მოვიყვანდით.
- საწყალი! მაგისთანა ყმაწვილი ქალი და წყალში ჩავარდეს?!
- წყალში ყოფნამ დაიხსნა კიდეც.
- რაო? - გაოცებით იკითხა შადიამ, ეგონა, იქნება ისე ვერ გავიგეო, - თავი
იმით გადირჩინა, რომ წყალში ჩავარდაო!
- საცოდავი ქალი უთუოდ ძალიან გაუბედურებულია და თავი მტკიცედ
დაუდვია სასიკვდილოდ... მინამ წყალში ჩავარდნილა, თავი მოუწამლავს.
- რას ბძანებთ? თვითონ გითხრათ ეგ ამბავი?
- არა, ჯერ ბოდვაშია. წამლის შემდეგ უკედ არის, მაგრამ საშინელი
ანთება კი აუტყდა.
- საცოდავი! რა ვაივაგლახი ექმნება ეხლა მაგის დედ-მამას.
- მართალი ხართ!.. თქვენ მომაგონეთ ჩვენი უპირველესი მოვალეობა,
რომელიც სულ გადაგვავიწყდა.
ექიმმა უხმო სნეულის მომვლელს დედაკაცს, რომელმაც გაჰხადა
ტანისამოსი სესილს, და ჰკითხა, ხომ არა გინახავთ რაო ტანისამოსში
იმისთანა, რომ შევიტყოთ ეს ქალი ვინ არისო. დედაკაცმა უპასუხა, რომ
მარტო იუბკა და კოფტა ეცვაო.
- მართალია, მართალი! - დაიძახა შადიამ, - დედიჩემისა არის ეგ
ყველაფერი, მე მოვატანინე. თვითონ ქალის ტანისამოსი კი დუქანში მივე
გასაშრობლად. მე ეხლავ წავალ და გავსინჯავ.

- ჯერ, მეგობარო, მითხარით, თქვენ თვითონ რა გქვიანთ?
- არისტიდ ლებლანი, მეტი სახელი - შადია; ბრინჯაოს ქარხნის მუშა ვარ
და ვდგევარ გავრის სანაპიროზედ.
- თქვენ ფრიად სასახელო საქმე ჩაიდინეთ, ვაჟკაცო ჭაბუკო!
- ტყუილია, თქვენ სიტყვის მასალად მიბძანებთ მაგას. მე უნდა
ვმადლობდე ჩემს ბედს, რომ ხელში თუნდ რამდენსამე წუთს ამისთანა
მშვენიერება მეჭირა.
- თქვენ, ჩემო მეგობარო, აქავ მოხვალთ, თუ ამის ვინაობისას შეიტყობთ
რასმეს.
- არა, ბატონო, მე ეხლავ დუქნისაკენ გავექანები, გავსინჯავ ტანისამოსს
და თუ ნიშანი რამ ვიპოვე, მაშინვე გავკურცხლავ ამის მშობლებისაკენ და
მერე კი სამუშაოდ მინდა წავიდე. დღეს ხომ შაბათია.
- არა გიშავთ რა, დღეს პატარა იმცონარეთ, - უთხრა ღიმილით ექიმმა, ერთი დღე დაჰკარგეთ, დიდი არაფერია.
- მართალს ბძანებთ, ბატონო... მაშ ისევ აქ მოვალ და ამბავს მოგიტანთ,
მერე წავალ და ნავის რეცხვას დავასრულებ. ნახვამდის.
შადია სირბილით მივარდა დუქანში, მოიკითხა სესილის ტანისამოსი.
გოგომ ანიშნა ბუხრის წინ ჩამოკიდებული გასაშრობლად იუბკა და კაბა.
ერთს საათს შემდეგ შადიამ ტიუსსოს სახლში ამოჰყო თავი.
- ბატონი ტიუსსო მინა, - უთხრა ჩან.
- მე თვითონა ვარ, - უპასუხა საცოდავმა მამამ; ძლივს იდგა ფეხზედ
მწუხარებისა და ვაებისაგან, - რა გნებავთ?
ადელმ უცნობის კაცის დანახვაზედ შესწყვიტა ტირილი და ყური
დაუგდო.
- ეს ნივთი გეცნობათ? - ჰკითხა შადიამ ღა მიაწოდა პატარა პორტმონე.
- ოჰ, ღმერთო ჩემო! ეგ პორტმონე სესილისაა.
- სესილისაო?! - დაიკივლა ტიუსსოს ცოლმა და წამოხტა, - მითხარით,
სად არის, სად?
გუდარმა ყურები აცქვიტა; გულმოდგინებით მიაპყრა თვალი, ვნახოთ
ერთი, რით გათავდება ეს უცნაური ამბავიო. შადიას ძალიან ეოცა, რომ ჰნახა
ამოდენა ხალხი საქორწილოდ მორთულნი და თვალცრემლიანები და არ
იცოდა რა ეთქვა.
- წამომყევით მე და ქალსაც ჰნახავთ, - სთქვა ბოლოს.
- ცოცხალია? - ჰკითხა ტიუსსოს ცოლმა კრძალვითა და შიშითა.
- დიაღ.
ოჰ, ჩემო მხსნელო! - დაიძახა ტიუსსოს ცოლმა და მოეხვია ჭაბუკსა, - სად
არის. სად?
- სამკურნალოში.
სიტყვა "სამკურნალო" როგორღაც ემძიმება ხოლმე ყურს სასმენელად.
ყველანი გაფითრდნენ. მარტო ტიუსსოს ცოლმა არ დაჰკარგა გონი; წაავლო
ხელი შადიას და ჰკითხა:
- ცოცხალია?

- დიაღ.
- სამკურნალოში რად არის? რა დაემართა?
- სად ყოფილა? განა უბედურება რამ შეემთხვია? - იკითხა ბოლოს
თვითონ ტიუსსომაც.
- დიაღ, მაგრამ ფათერაკად კი არ შეემთხვია. ავად იყო წინად?
- არა, ღვთის გულისათვის, გვითხარი, რა დამართვია?
- თავი უნდოდა წყალში დაერჩო.
- ოჰ, ღმერთო ჩვენო! - სთქვეს ერთხმად ყველამ.
გუდარი, როგორც ეტყობოდა, გაოცებით უგდებდა ყურს.
- თავი უნდოდა დაერჩო, თავი! - დაიკივლა ტიუსსოს ცოლმა
ზარდაცემულმა და კინაღამ გულს არ შემოეყარა.
- დიაღ, წყალში გადავარდა აუსტერლიცის ხიდიდამ, ღვთის მადლით მე
ახლო ვიყავ, თან გადავყე და ამოვიყვანე.
- თქვენ ამოიყვანეთ, თქვენ! - დაიძახა ადელმა და კოცნა დაუწყო
ყმაწვილკაცს.
ყველამ მოისწრაფა მადლის გადახდა და ხელის ჩამორთმევა
ყმაწვილკაცისა. ტიუსსომ სთხოვა, დაწვრილებით გვიამბე, როგორ იყო
საქმეო. ყმაწვილმა კაცმა, კდემა მორეულმა ამდენის ქებითა და მოლოცვითა,
მარტივად, დაუკვეხრად უამბო თავისი ამბავი, რომელსაც თვითონ ბევრ
არაფრად აფასებდა.
- ჩემო მეგობარო, - უთხრა ტიუსსომ, როცა შადიამ გაათავა თავისი ამბავი,
- თქვენ მე შვილი მაჩუქეთ, დღეს თქვენგანა ვარ დავალებული, რომ შვილი
ცოცხალი მყავს. თავის დღეში ვერ გადაგიხდით მაგის სამაგიეროს. ხოლო
მცირეზედ ნურას უკაცრავოდ...
ტიუსსომ ხელი ჩაიყო ჯიბეში.
- რაო? განა მე აქ ფულის სათხოვნელად მოვსულვარ? ვაი შენ, ჩემო თავო!..
განა ვინა გგონივართ? თქვენ მეგობრულად და მადლობით ხელი
ჩამომართვით, თქვენმა ცოლმა მაკოცა, როცა თქვენი ქალი სრულად მორჩება,
ნება მიეცით, რომ ერთი იმანაც მაკოცოს და ქვითები ვიქნებით.
- მაშ, წავიდეთ ჩქარა, - დაიძახა ტიუსსომ და გადაეხვია ყმაწვილკაცს, გუდარ, აბა წამოდი.
- გაგიჟდი, თუ რა დაგემართა? - მივარდა ადელი ქმარს, - საცოდავმა მაგის
მიზეზით თავი დასარჩობად გაიმეტა და შენ...
- მართალი ხარ... საწყალი!
- წავიდეთ, წავიდეთ.
გუდარმა ყველა ჰნახა და ყველა გაიგონა. მისი თვალი ადელის თვალს
შეჰხვდა, არ უნდოდა ადელისათვიხ დაეთმო და თითონ მივიდა შადიასთან
და უთხრა:
- მომილოცავს, მართლა სახელოვანი საქმე გიქმნიათ.
- მაგდონი არაფერი.
- ტიუსსო, შენ და შენი ცოლი წადით და მე აქ სტუმრებთან დავრჩები.
ბოდიში უნდა მოვიხადოთ.

- არაფერია, ქორწილი მხოლოდ გადიდება, - წაილუღლუღა ტიუსსომ
გუდარის ნუგეშად, არ უნდოდა ეწყენინებინა.
- აბა მაგას რაღა თქმა უნდა, - უპასუხა გედარმა, ხელი მაგრად მოუჭირა
თვითონ ტიუსსოს და მის ცოლს კი გველსავით შხამიანად გადაჰხედა.
- წავიდეთ, კლოდ, ეხლა ყბედობის დრო არ არის, - სთქვა ცოლმა.
ჩასხდნენ საქორწილო ეტლში ცოლ-ქმარნი და თან ჩაისვეს შადიაც. შადია
ჯერ უარობდა, მაგრამ ტიუსსოს ცოლი არ მოეშვა და სულ იმას ეუბნებოდა,
შენა ხარ ჩემი ქალის მხსნელიო.
ერთმა რუპმა საათისამ გაიარა თუ არა, ესენი სამნივე შევიდნენ პალატაში,
საცა სესილი იწვა. რომ ჰნახეს მოურთავი კედლები, პატარა ტახტები,
დედაკაცები, ჩრდილსავით ფეხაკრეფით მოარულნი, ტიუსსოს ცოლს
თრთოლა დააწყებინა, თვითონ ტიუსსოსაც ფერი წაუვიდა. ჰშიშობდნენ,
ვაითუ შადიამ მოგვატყუაო.
- აი თქვენი ქალი, - უთხრა ჭაბუკმა და დაანახვა ქვეშაგები.
დედა და მამა მისცვივდნენ ქვეშაგებს და ერთხმად შეჰკივლეს:
- სესილ, შვილო ჩვენო! - სესილმა აახილა თვალი და გონმიხდილსავით
უგრძნობელად შემოჰხედა. სესილმა ვერ იცნო დედ-მამა.
ადელი მივარდა და დაუწყო კოცნა.
- ჩვენა ვართ, სესილ-ჯან, - უთხრა დედამ, - ჩვენა ვართ, მამაშენი და
დედაშენი.
დიდხანს უყურებდა ამათ სესილი ცნობამიხდილი გაშტერებით, უცბად
თვალში რაღაცამ გაუელვა.
- სესილ, ჩემო სიხარულო, - განაგრძო დედამ, - შინ წაგიყვანთ, შინ. შენ
შენს ნებაზედ იქმნები. ნუ შეირთავ, ნუ იმ... ვინც გსურდეს, ის შეირთე,
მორისსაც ჰნახავ.
სესილი თითქო გონებაზედ მოდიოდა, მაგრამ დედის უკანასკნელ
სიტყვებზე სისწრაფით წამოვარდა, ხელი ჰკრა მამასაც და დედასაც და
დაიკივლა.
- მორის, მორის, აი აქა ვარ, აქ... მომიცადე.
სთქვა ესა თუ არა, გულშემოყრილი დაეცა ბალიშზედ. ექიმი მაშინვე
მივარდა.
- ეს რა ჰქენით! - სთქვა მან.
კლოდი და მისი ცოლი კანკალით მუხლებზედ დაეცნენ.
- ღმერთო მოწყალეო, - წარმოსთქვა ტიუსსოს ცოლმა და გაიწოდა ცისაკენ
ხელები, - გვიხსენ და შეგვარჩინე ჩვენი საცოდავი შვილი!

VII
რას ჰფიქრობდნენ ტიუსსოს კეთილისმყოფელნი
ხმა გავარდა, სესილი თავს იმ მიზეზით ირჩობდა, რომ თავისი დედის
საყვარელი არ შეერთოო. რაღა თქმა უნდა, ამ ამბავმა დიდი ლაპარაკი ასტეხა
იმ უბანში. ყველანი ამბობდნენ, რომ ქალი ვაჟკაცურად მოიქცაო. რადგანაც

იცოდაო, რომ არშერთვა გუდარისა სულ გააღატაკებს მამასა და რადგანაც,
როგორც პატიოსანი ქალი, გრძნობდა, რომ ვერ შეირთავდა გუდარსა, თავის
მოკვლა ირჩიაო. თვითონ გუდარიც ვეღარ დაანებებდა თავს მას მშობლებსა,
რადგანაც თვითონ იყო მიზეზი იმათის შვილის სიკვდილისაო. ტიუსსოს
ოჯახის კეთილისმყოფელთა - რა ჰნახეს დედ-მამის საცოდავობა და უცნაური
ყოფაქცევა გუდარისა, როცა სესილის დაკარგვის ამბავი შეიტყო, - ტიუსსოს
ცოლს აღარ ამტყუნებდნენ და ამბობდნენ, ქმარმა ძალად მოახვია ამისთანა
საქმროო. ზოგიერთმა კიდევ, ადელ ტიუსსოს და გუდარის ერთმანეთთან
ქცევა რომ ჰნახა ამ გაჭირების დროს, სთქვა, რომ ამათი არშიყობის ამბავი
სულმდაბალი ცილისწამება არისო. თვითონ ტიუსსოს შესახებ კი ყველანი
ერთხმად იძახოდნენ, რომ სულელიაო, მთლად ხელში ჩაუგდია გუდარსაო,
რომელმაც ცოლიც წაართვაო, ქალის წართმევაც მოინდომაო და ქარხანასაც
ხომ მალე წაართმევს და წაართმევსო.
ორი კვირის განმავლობაში ამის მეტი სალაპარაკო არა ჰქონდათ-რა იმ
უბანში. სესილი კი სამკურნალოში იყო და ყოველდღე მის სიკვდილს
მოელოდნენ. ვერავის ვერა სცნობდა, თვითონ მშობლებსაც კი, რომელთაც
იქავ ერთი ცალკე ოთახი დაიჭირეს და ყოველდღე ზედ დასტრიალებდნენ.
გუდარი ძვირად დაიარებოდა ტიუსსოსთან; თუ მივიდოდა, ისიც
იმისთვის, რომ ავადმყოფის ამბავი შეეტყო. ხოლო მესამეს დღეს კი სესილის
დაკარგვის შემდეგ გუდარმა უთხრა ტიუსსოს.
- ამ უბედურებამ ხელი არ უნდა შეგვიშალოს საქმის წარმოებაში. ქარხანას
ამით არაფერი არ უნდა დაუშავდეს. შენ იანგარიშე თვის თავზედ შემოსავალგასავალი და, თუ ფული იქნება საჭირო, მე წარმოვადგენ. ბოროტი ენები,
რომელნიც ჰყბედობდნენ, რომ შენ ქალს ათხოვებდი ანგარიშის გამო, პირში
ბურთს ჩაიჩრიან.
- რა პატიოსანი კაცი ხარ, - უპასუხა ტიუსსომ და მეგობრულად ხელი
ჩამოართვა, - ჩემი ქალი ისე რომ გიცნობდეს, როგორც მე გიცნობ, მაშინ
გაიგებდა, რომ მე მარტო იმის ბედნიერებისათვის ვზრუნავდი.
- ჯერ ყველაზედ უწინარეს ეცადე მორჩეს. იქნება ამ ამბავმა თვალი
აუხილოს.
- ვნახოთ, იმედი ვიქონიოთ.
ტიუსსომ გუდარის სიტყვით ანგარიში მოახდინა, მიიღო საჭირო ფული,
ვალები გაისტუმრა და ცოლს კი ყოველს ამაზედ არა უთხრა რა, ხოლო
იმიტომ კი არა, რომ გაკიცხვისა ჰშინებოდეს, არამედ იმიტომ, რომ ამ
ანგარიშებისას ცოლი ვერას გაიგებდა. საცოდავს დედას გული ხელთ აღარა
ჰქონდა, ქვეყნიერობაზედ იმისათვის სხვა აღარა არსებობდა რა, გარდა მისის
ქალისა, რომლის ქვეშაგებს დღე და ღამ არა ჰშორდებოდა. ყოველისფერს
თავისთავს აბრალებდა: მე რომ გუდარს საყვარლად არა ვჯდომოდი, ამ
საძაგელ ქორწინებაზედ ვერ და მიყოლიებდაო და ძალად ვერ
ამომათქმევინებდაო თანხმობას. სწორედ მე დავღუპე ჩემი შვილიო. თუ
ღმერთი მართდა წაართმევდა სესილს, დედამ მტკიცე აღთქმა დადსდო, რომ
სწორედ იმ ადგილას ჩავვარდები წყალში და თავს დავირჩობო, საცა ჩემი

საცოდავი ქალი ირჩობდა თავსაო. ხოლო თუ ღმერთი შეიწყნარებს ჩემს
სინანულსა და მხურვალე ვედრებასა, რომ სესილი დამიბრუნოს, თავის
დღეში გუდარს არ შევრთავ, - ვინც ენებოს თვითონ, ის შეირთოსო.
ამ სახით ყველანი - დედ-მამა თუ კეთილისმყოფელნი, თუ მეზობელნი,
თვითონ საქმროც კი - ამ ამბავს, ქორწინებიხ დღეს მომხდარს, მარტივის
თვალით ჰსინჯავდნენ და ქალწულობის ნამუსს ახალგაზრდა ქალისას ჩირქს
არ სცხებდნენ.
მარტო ერთის თვის შემდეგ ექიმმა გამოაცხადა, რომ სესილს ამას იქით
არა უშავს რა, ხოლო ერთს კვირაზედ ადრე ხსმკურნალოდამ სახლში
გადაყვანა ამისი არ შეიძლებაო. ადელ ტიუსსომ სიხარულით აღარ იცოდა, რა
ექმნა, წამდაუწუმ ჰკითხავდა თავის შვილსა:
- ხომ არა გტკივა რა, ჩემო გვრიტო?
- არა, დედი.
- მაშ, აბა, გამიღიმე! მე სიხარულით ფეხზედ ვერა ვდგები და შენ კი სულ
წარბი შეგიკრავს და მოწყენით იყურები.
ხოლო სესილს ღიმილი არ მოსდიოდა, მარტო ხელს ჩამოართმევდა
ხოლმე დედას და მაგრა მოუჭერდა. მაშინ ადლი, იმ იმედით, რომ
გავამხიარულებო, დაუმატებდა ხოლმე:
- ეხლა, ჩემო პატარა სესილ, ნუღარაფრისა ნუ გეშინიან, შენ დიდის
შესაწირავით შეისყიდე ის უფლება, რომ შენს ნებაზედ ამოირჩიო ქმარი.
გუდარს თავის დღეში ფეხსაც არ დავადგმევინებ ჩვენის კარის დირეზე. მას
აქეთ, რაც ეს ამბავი მოჰხდა, არც კი გვინახავს თვალით. შენი გულისა, შენი,
ჩემო კარგო, ვინც შენი ნება იყოს, ის შეირთე. გესმის თუ არა, სესილ, ვინც
გნებავდეს, ის შეირთე-მეთქი.
სესილი კი ხელებს აიფარებდა ხოლმე სახეზე და მწარედ სტიროდა. ეს
ამბავი რამდენჯერმე მოჰხდა, მაგრამ სესილი არ ეუბნებოდა საიდუმლო
მიზეზს თავის ცრემლებისას.
დედამ ჰნახა, რომ მორისის ხსენება ძალიან ცუდადა ჰხდიდა ხოლმე
ახალგაზრდა ქალსა და ამიტომაც დაიშალა მასზედ ლაპარაკი. ძალიან
უკვირდა, რომ თვითონ სესილს მორისზედ ერთხელაც ხმა არ ამოუღია,
ერთი სიტყვაც არ ჩამოუგდია, არც მაშინ, მინამ სამკურნალოში იწვა, და არც
მას შემდეგ, როცა სახლში გადიყვანეს. დედას უკვირდა-მეთქი, რომ ამ
ხანგრძლივ დროის განმავლობაში, ვიდრე მორჩებოდა, ერთხელ მაინც რატომ
არ ახსენაო.
ერთხელ ტიუსსოს ოჯახის კეთილისმყოფელნი, ერთს დროს ქორწილში
მოწვეულნი, შეიყარნენ ავადმყოფის ამბის შესატყობლად. ნახეს თუ არა, რომ
სესილს სისუსტით თვლემა მოერია, წყნარად ჩავიდნენ ძირს სასადილო
ოთახში. ტიუსსოს ცოლმა ღია დააგდო კარი, რომ თუ დამიძახა, გავიგონოო.
როცა სტუმრები და დედ-მამა მარტოკანი დარჩნენ, დაიწყეს ლაპარაკი ისევ
იმ საუბედურო ამბავზედ და, რადგანაც იცოდნენ, სესილს მორისი უყვარდა,
იკითხეს მორისის ამბავი. სესილს, როგორც ყველა სნეულს, საოცარი
ფხიზელი ყურთასმენა ჰქონდა, მორისის სახელი მაშინვე ყურს ეცა, წამოჯდა

და ყური დაუგდო.
- როცა სესილს ვეძებდით, მე მორისთან შეველ. შინ არ დამხვდა. მერე
შევიტყე, რაღაც უბედურობა დაჰმართოდა. ჩვენი მეგობარი კოშარი
მიმავალიყო რკინისგზისკენ, ლაკუეს ქუჩაში, იმ სახლის წინ, საცა მორისი
იდგა, ენახა უშველებელი ხალხის გროვა და პოლიცია. დრო არ ჰქონიყო იქ
გაჩერებისათვის, მაგრამ მაშინვე მიმხვდარიყო, რაც ამბავია, მერე ხომ წიგნიც
მომწერა. საწყალს მორისსაც თავი მოუკლავს, უბედური ვეღარ გადერჩინათ.
უსათუოდ პირობა ჰქონიათ, ერთს დროს დავიხოცნეთო.
- თქვენა გგონიათ მორისი მკვდარი იყოს?
- დარწმუნებული ვარ. ჩვენ მას აქეთ იმისი დაც ვეღარსადა ვნახეთ.
თქვენც კარგად იცით, რომ მე იმასთან არ მიმესვლება იმისი ძმის სიკვდილის
მიზეზი ჩვენა ვართ. საწყალი ბიჭი! მინამ ცოცხალი ვარ, ჩემს თავს არ
ვაპატივებ იმის დაღუპვასა. ადელი მართალს ამბობს, ძალიან კაი ბიჭი იყო,
ჩინებული მუშა-კაცი... ეხლა რაღას ვუშველით, ცრემლი მკვდარს არ
აღადგენს.
- გუდარი-ღა?
- საწყალი, ძლიერ შეწუხებულია. რაც უნდა ილაპარაკონ და, დამიჯერეთ,
კაი კაცი კია. ყოველდღე მოდის ქარხანაში და სულ სესილის ამბავს
კითხულობს. აქ კი მოსვლას ვეღარა ჰბედავს, იცის, რომ ადელს ჭირივით
ეჯავრება. ჩვენში კი დარჩეს და, არ მესმის, ადელ, რა მიზეზით აითვალწუნე...
ყოველთვის ისეთი პატივისმცემელი იყო შენი.
- არა, არა... მე ის თვალითაც არ მინდა დავინახო!
- მართალია, იმის დანახვაზედ ის უბედური დღე თვალწინ დაგვიდგება
ხოლმე, მაგრამ, მადლობა ღმერთს, იმ დღეს მშვიდობით გადავრჩით.
- მშვიდობითო? მორისი-ღა?!.
- მე მშვიდობით გადარჩენა ჩვენს თავზედა ვთქვი. მორისი ჩვენის
ოჯახისა არ არის. არა, - დაუმატა ტიუსსომ და მიუბრუნდა სტუმრებს, თქვენ რაც გინდათ ბძანეთ, ბატონებო, და მე კი, ღმერთმანი, ვერ გამიგია:
ყმაწვილი კაცი, ლამაზი, ჭკვიანი, ჩვენი ერთგული, მდიდარი...
- საიდამ არის მდიდარი, საიდამ? - გააწყვეტინა სიტყვა ცოლმა.
- მე ეგ იმისთვის არც მიკითხავს და არც ვკითხავ. თქვენ, ქალები,
ყველანი, ერთნაირნი ხართ: თუ კაცი აითვალწუნეთ, ყველაფერს უწუნებთ
ხოლმე. შენ იმაში ცუდი რომ ვერა გიპოვა რა, იმის სიმდიდრეს სწვდები...
ფული პრასასავით ხომ არ მოდის. ფულის შოვნის გზა ერთია: თუ გინდა შენ
იქონიო, ვისიმეს ჯიბიდან უნდა ამოიღო. ვაჭრობის საქმე მარტო იმაზედ
ჰტრიალებს, რომ ფული სხვის ჯიბიდამ ჩემს ჯიბეში გადმოვიღო.
მერწმუნეთ, გუდარს არავინ არ იცნობს, არავინ არ იცის, რა კეთილი კაცია.
- მაშ, შენის ფიქრით, ვინც უნდა იყოს, ქალს მიათხოვებ, ოღონდ
ფულიანი კი იყოს.
- ეგ ამტკიცებს, რომ მე ჩემის ქალის უბედურობა არ მინდა. სულელობაა
ბაშვის ქეიფზედ იაროს კაცმა.
- უფრო ჭკვიანური იქნება, ბაშვის ქეიფს მიჰყვეს კაცი, ვიდრე შვილი

მოჰკლას.
- შენ აურზაურს მოჰყევი. განა მოსალოდნელი იყო ამისთანა უბედურობა?
ჩვენს საწყალს ქალს, თვალად ისეთს წყნარს, მშვიდს, თურმე ნუ იტყვით,
ჩემი დამთხვეული, მხეცური ხასიათი გამოჰყოლია... რა ვიცოდი? ხომ
ჰხედავ, რომ მე ეხლა აღარაფერს ვეუბნები. მაგრამ მაინც იმ აზრისა ვარ, რომ
ბევრად უკეთესია ახალგაზრდა ქალს ქმრადა ჰყვანდეს კაცი დამჯდარი,
საქმიანი, საფუძვლიანი, ვიდრე ბიჭბუჭი ვინმე, რომელიც ჯერ თვალებში
ცქერას დაუწყებს ცოლსა და მერე კი, როცა მოსწყინდება, თავს დაანებებს და
სხვაზედ გასცვლის. გუდარს, რაც უნდა იყოს, უცხოვრია მაინც.
- კარგი-და, ვისთან? - სთქვა ზიზღით ტიუსსოს ცოლმა.
- ეგა ხართ და, ზნეობითნი ქალები! სულ მაგ ჭკუაზედ დადიხართ. განა
დასაძრახისია, რომ პატივცემულს დედებს, წვრილ შვილებით გარს
მოხვეულს, ერიდებოდა და მათთან არ შეექცეოდა? შენ საძრახისად მიგაჩნია,
რომ მას არ დაურღვევია ცოლქმრობის ბედნიერება და ოჯახისთვის თავზედ
ლაფი არ დაუსხამს. და თუ უქეიფია, სხვაგვარ ქალებთან უქეიფია. ყველას
თავისი გემოვნება აქვს. გუდარი ქეიფის კაცია და არცა მალავს ამასა. როცა
საქმე საქეიფოდ ჰქონდა გამხდარი, შეექცეოდა და ირჩევდა ყველაზედ
ლამაზს და მორთულს ქალებს მთელს პარიზშია, ხოლო, როცა ცოლის
შერთვა მოინდომა, აირჩია პატიოსანი ახალგაზრდა ქალი, უმზითვო და
უფულო. მგონია, აქ ანგარიშს ადგილი არ ექმნებოდა, მე და შენ ხომ სესილს
მზითვად ვერაფერს გავატანდით, კარგად იცი.
- ნახევარს ქარხანას ხომ ვუთმობდით?!
ამ სიტყვამ აამრიზა კლოდი, მაგრამ უცხოებთან ცოლის სიტყვა არ
უნდოდა ძირს დაეშვა.
- მართალია, მე გამიამხანაგდებოდა. მაგრამ მაინც ხომ ჰხედავთ,
ბატონებო, რარიგად სძულს ჩემს ცოლს გუდარი. ყოველთვის ეგრე სძულდა.
ყველამ, ვინც ეს უცნაური ლაპარაკი გაიგონა, ერთმანეთს გაოცებით
შეჰხედეს, მარტო ტიუსსოს ცოლს ეტყობოდა, რომ გულდინჯად არის.
- მაშ, - სთქვა ერთმა სტუმართაგანმა სწორედ ვაჭრულის
გულდინჯობითა, - თქვენი მდგომარეობა ეხლა უფრო ცხადია და უფრო
გასწორდა. გუდარმა სიტყვა დაუბრუნა სესილს, პატარა მორისიც თავიდამ
მოგიშორებიათ, თორემ საშაში იყო, ბაიბურობა ხომ არ ეჭმევია თქვენთვის
თქვენის ლამაზის ქალის გამო.
- მართალს ბძანებთ.
- მაშ თქვენი საქმე კარგად ყოფილა, მომილოცავს, - დაუმატა მოუბარმა
სტუმარმა და ფეხზედ წამოდგა.
ყველანი წამოდგნენ იმის მიხედვით.
- ჩვენ მოხარული ვართ, რომ სესილი უკედ არის, - უთხრა ერთმა
ნათესავმა ქალმა ტიუსსოს ცოლს.
- დიაღ, გულის ზიდილი რომ არა ჰქონდეს, საწამლავის ნაშთი, სულ
კარგად იქმნებოდა.
- ეგ არაფერია, მე იმედი მაქვს, მალე ვითამაშოთ იმის ქორწილში.

- ძალიან მალე იქნება ეგ ამბავი, თუ რომ ჩემს სიტყვას გაიგონებს, შენიშნა ტიუსსომ.
ადელმა გაჯავრებით შეჰხედა ქმარს და მერე მასთან ერთად წავიდა
სტუმრების გასაცილებლად.
სესილს თავის ოთახში ესმოდა მთელი ეს ლაპარაკი. მამის ნათქვამი
მორისის სიკვდილზედ რომ გაიგონა, მწარედ დაიწყო ტირილი და
უკანასკნელმა სიტყვებმა სტუმრებისამ კი გაბოროტების ღიმილი მოჰგვარა.
- მართალია, მორისი თავიდამ მოიშორეს და ეხლა მე გადადებულის
ქორწილის სამაგიერო უნდა გადვუხადო.
ტიუსსო რომ შემობრუნდა სახლში, ქალის ძახილი მოესმა, მაშინვე
ავარდა შვილის ოთახში და ჰკითხა:
- მე მეძახოდი, სესილ?
- დიაღ, მამავ, მე მინდოდა მეკითხნა, გუდარი სულ არ მოსულა ჩემის
ამბის საკითხავად?
- როგორ არა! ყოველდღე მოდის, მაგრამ შენთან შემოსვლას ვერა ჰბედავს.
- როცა მოვიდეს, მამი, ჩემთან მოიყვანეთ. მე მინდა მადლობა
გადვუხადო.
ტიუსსოს ცოლს ეგონა, ყურმა მომატყუაო, ისე გაშეშდა. ცოლ-ქმარმა
ერთმანეთს გაოცებით შეჰხედეს.

VIII
ტიუსოს ცოლი უფრო და უფრო ჰკვირობს
სესილის თხოვნამ აღტაცებაში მოიყვანა კლოდი. მხურვალედ ჩაჰკოცნა
თავისი ქალი და გაეჩქარა ქარხანისაკენ, ეშინოდა, რომ გუდარი წინ არ
მისულიყო ქარხანაში. იმედი მოეცა, კიდევ სიძედ გაიხდის, და უნდოდა, რომ
თითონვე მოეყვანა გუდარი თავის ქალთან.
სულ სხვაგვარად იმოქმედა ადელზედ სესილის სიტყვამ, ამაოდ
სცდილობდა დედა, შეეტყო, რა მიზეზია რომ ახალგაზრდა ქალმა ასე
უცნაურად შეიცვალა ფიქრი. უეჭველი იყო, რომ სესილს სძაგდა ჯაგლაგი და
რადგანაც მორისის სიკვდილის ამბავიც შეტყობილი ჰქონდა, ხომ უარესად
შესძაგდებოდა, რადგანაც გუდარი იყო მიზეზი მისგან შეყვარებულის კაცის
სიკვდილისა. არა, ქორწინება სესილისა გუდართან ჭკვაში მოსასვლელი არ
იყო. მაშ რისთვის მოინდომა გუდარის ნახვა? იქნება ჰსურდა
გადაწყვეტილად მოელაპარაკნა თავის ადრინდელ საქმროსთან და ეთხოვნა,
რომ მამაჩემის საქმეს არა ავნო რაო, რადგანაც მე არ გირთავო. ეს აზრი ჭკვას
ახლო იყო. თვალგაშტერებით შეჰყურებდა დედა თავის ქალს და ჰნახა, რომ
სესილი უწინდელი სესილი აღარ არის. აღარ არის ის მხიარული, ყოველთვის
მოღიმარი ანცი ქალი.
იმ უბედურების შემდეგ სესილი სრულებით გამოიცვალა. უწინდელებ
მშვენიერი და იქნება უწინდელზედ უფრო მშვენიერიცა, სესილი უასაკო

ბაშვს კი აღარა ჰგვანდა; იგი ეხლა სრული დედაკაცი იყო, გულდინჯი,
გონებაში ჩავარდნილი, დაფიქრებული და თითქმის გულდაბინდებული.
ამის მომხიბვლელს თეთრ შუბლ-ქვეშ, ცხადი იყო, მძიმე ფიქრები
ჰტრიალებდნენ, მისი თვალი უფრო გამჭრიახი შეიქნა, უფრო მედგარი და
გამბედავი, და აღარც ენა მისი ტიტინებდა უწინდელებ განუწყვეტლად.
ჭაბუკი სული ყრმობის არტახებიდამ განუთავისუფლდა და მის სახეს
ცნობიერის და მოწიფულის სიცოცხლის ფერი დაედო.
ადელს უკვირდა ასეთი უეცარი ცვლილება. შენიშნული ჰქონდა, რომ,
როცა სესილი მარტო რჩებოდა, მწარეს ცრემლით სტიროდა ხოლმე ხშირად.
დედას ეგონა, რომ მორისის სიკვდილის გამო სევდას ცრემლით ინელებსო.
მით უფრო უნდა ვეცადოო, ამბობდა დედა თავის გულში, რომ გუდარს
დავუშალო სესილის შერთვა, თუ რომ საქმე ისევ ამ საგანზე მიდგებაო. ამის
გამო გამოუცნობელმა სურვილმა ქალისამ გუდარის ნახვის თაობაზედ
სრულებით არია ადელი. არაო, იფიქრა დედამ, რაც უნდა მოჰხდეს, მე ნებას
არ მივცემ სესილს, რომ თავისი თავი ხელახლად მსხვერპლად მოიტანოს და,
თუ საქმე იქამდისინ მივა, გამოვუტყდები ჩემს ქალსა, რომ გუდარს ვყვანდი
საყვარლადა და მათს ჯვარისწერაზედ კი თანახმა არ გავხდებიო.
როცა ადელი მარტო დარჩა სესილთან, უნდოდა როგორმე გამოეთქმევინა
ქალისათვის მიზეზი მისის უცნაურის ქცევისა.
- აბა, ჩემო კარგო, სესილ, - ჰკითხა ქალს, - ეხლა ხომ უკედა ხარ? მუცელი
ხომ არა გტკივა?
- ცოტად.
- შიგნეულობა კიდევ გეწვის?
- არა, უფრო უკედა ვარ, მაგრამ გულის ზიდილი მაწუხებს.
- ეგ მალე გადაგივლის; შენ ეხლა უფრო ღონეზედა ხარ.
- არც ისე ძალიან.
- მაინც ლაპარაკი ხომ შეგიშლიან... შენ თითონ მოინდომე კი, გუდარი
მომიყვანეთო.
- მე ორიოდ სიტყვა მაქვს სათქმელი.
ადელს უნდოდა ეკითხნა თუ არა - "რა გაქვს სათქმელიო", ექიმმა შემოაღო
კარები და შემოვიდა.
ექიმი დაკვირვებით დააცქერდა ავადმყოფს და ღიმილით უთხრა დედას:
- ეხლა კი შიში აღარაფრისაა. როგორა ბძანდებით, ჩემო პატარავ?
სესილმა სთხოვა დედას, ფარდა ასწიეთო და მინამ დედა ამას იქმოდა,
სესილმა წასჩურჩულა ექიმს:
- დედაჩემი დაითხოვეთ, მე თქვენთან მოსალაპარაკებელი მაქვს.
ექიმს ცოტად ეოცა, მაგრამ მაინც მიუბრუნდა ადელს და უთხრა
ღიმილით:
- უკაცრაოდ კი ვარ და გთხოვთ, ერთს წუთს მარტოდ გვამყოფოთ მე და
თქვენი ქალი. მე მინდა ზოგიერთი რამ გამოვკითხო და იქნება თქვენთან
ითაკილოს პასუხის მოცემა.
ამ სიტყვებმა გააოცეს ადელი. მაგრამ სხვა გზა არ იყო, ექიმს ყველა უნდა

ემორჩილებოდეს. ამასთანავე ხნიერობა და აბრუ ექიმისა იმისთანა იყო, რომ
ამაზედ ეჭვს არავინ აიღებდა. ადელი გავიდა, თუმცა გულნაკლულად კი.
- ექიმსაც ისე უნდა გაგენდოთ ხოლმე, როგორც სულიერს მამას, - უთხრა
სესილმა თვალში ცრემლებმორეულმა, - ექიმს ყველაფერი უნდა უთხრას
კაცმა და ექიმმაც თავის დღეში არ უნდა გასცეს ავადმყოფის ხვაშიადი.
- ეგ პირველი მოვალეობაა ჩვენი.
- მე მინდა მძიმე ხვაშიადი განგიცხადოთ, მაგრამ ვერ გამიბედნია.
- ნუ შიშობთ, შვილო ჩემო. უსათუოდ რჩევას რასმეს მეკითხებით.
- არა, მე მსურს გაგენდოთ. მე აქამომდე არავის რას ვეუბნებოდი, თქვენც
კი გიმალავდით და ზოგიერთს საგანზე პასუხს არ გაძლევდით. თქვენ მგონია
მიმიხვდით კიდეც: ჯერ მინამ წყალში ჩავვარდებოდი, მე თავი მოვიწამლე.
- საწყალო ქალო! თქვენ დიდი უბედურება უნდა გწვევოდათ, რომ ეგ
მოახდინეთ.
- მე ყველაფერს გეტყვით.
- მე ყურს გიგდებთ, - უთხრა ექიმმა და დააცქერდა ავადმყოფს
გულაღელვებული.
სესილმა დაწვრილებით უამბო ყოველივე გარემოება თვისის ორგზით
თავის-კვლისა.
ექიმმა დაჰყო სესილთან სულ ერთი რუპი საათისა. გამოვიდა სესილის
ოთახიდამ თუ არა, ადელი წინ დახვდა შიშითა და თრთოლით. საწყალს
დედას უნდოდა ექიმის სახეზედ წაეკითხნა ვითარება თავისის ქალის
მდგომარეობისა, მაგრამ ექიმის სახე არას ამბობდა.
- თქვენი ქალი, ჩემო ბატონო, - უთხრა ექიმმა, - სრულებით გამობრუნდა
და ეხლა მალე მორჩება, მაგრამ საწყალი ისე ძლიერ იტანჯა, რომ საჭიროა
მისთვის მთელი თქვენი სათუთი მზრუნველობა და სიყვარული. ეხლა
ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, რომ კარგად მოუაროთ და ყოველივე
ნება აღუსრულოთ. მეც ხანდისხან შემოვივლი და ვინახულებ.
- მაშ მორჩა, მორჩა და შიში აღარაფრისა არის?
- სრულებით, ხოლო ძალიან კი უნდა გაუფრთხილდეთ.
გაოცებული ექიმის საიდუმლო სიტყვებითა, ადელი შევიდა თავის ქალის
ოთახში. სესილი იწვა, კედლისაკენ ჰქონდა პირი და თითქო ტიროდა.
- სესილ, შვილო, რა დაგმართვია? - ჰკითხა დედამ, რა გადიხარა და
დაჰხედა შვილსა, - ექიმმა ხომ არ შეგაწუხა?
- არა, დედი... მე დავიღალე, დავსუსტდი... და ძილი მინდა.
ტიუსსოს ცოლს მეტი გზა არა ჰქონდა, უნდა დაეჯერებინა ეს უჯერო
პასუხი თავის ქალისა. ნელა წამოდგა და ფეხის თითებზედ ჩუმად გამოვიდა
ოთახიდამ, ძირს რომ ჩამოვიდა, დაჯდა და ფიქრს მისცა თავი. თუმცა
გულდამშვიდებული იყო ქალის კარგა მყოფობაზედ, მაგრამ აზრით
ხელმეორედ გამოიარა ის საშინელი ყოფა, რომელმაც ასე მოულოდნელად
არია იმათი მშვიდობიანის ცხოვრების მდინარეობა. ამ საშინელის
ტრაღედიის მიზეზზედ რომ ჩაფიქრდა, მწუხარედ ჩაჰკიდა თავი, სისხლი
მოერია თვალებში და წაიდუდუნა: "ოხ, რარიგად მეზიზღება მე ის ეხლა. მე

უბრალო ვარ, უბრალო, მე მხოლოდ უბედური მსხვერპლი ვიყავ!"
ადელ ტიუსსო ამ დროს ჯერ კიდევ ახალგაზრდა და ლამაზი დედაკაცი
იყო. იგი გათხოვდა თექვსმეტის წლისა და სწორედ ათის თვის შემდეგ
ქალის დედა შეიქმნა. იმ უბედურს დღეს, რომელიც დანიშნული იყო
სესილის ჯვარის დასაწერად, სესილი ჩვიდმეტის წლისა შეიქმნა, ასე რომ
ეხლა ტიუსსოს ცოლი ოცდათოთხმეტის წლისა იყო და თვალად კი უფრო
ნაკლებიცა. მშვენიერი თვალადი, შუათანა ტანისა, ლამაზად მოყვანილი,
ტანწვრილი, უხვი გულ-მკერდი, თეთრი როგორც უმტვერო თოვლი, ლამაზი
ფერი სახისა - ყოველ ამით შემკული ადელი ლამაზ ქალებში ითვლებოდა.
სწორე და წმინდა ცხვირი, პატარა და ადვილად მოძრავი ნესტოები, მადიანი
ბაგენი ცოტად მომსხო ტუჩებითა, რომელნიცა ნახევრად ფარავდნენ თეთრს
კბილებს, ცოცხალი და მკვირცხლი თვალები, ლამაზის წამწამით და
წარბებით მორთულნი, პატარა მჭვირვალე ალისფერი ყურები, უხვი
წაბლისფერი თმა და სწორედ მოყვანილი სახე - ყველა ეს მის სილამაზეს
აძლევდა კეთილს, მხიარულს და მარილიას სანახაობას. ტყუილად კი არ
ეძახოდნენ იმ უბანში "ლამაზი ტიუსსოო". ამ წამს ფანჯრის წინ დაფიქრებით
მჯდომარე ადელი, ჩამავალის მზის შუქით ზედ მოფენილი, აღტაცებაში
მოიყვანდა ყოველს მხატვარსა.
- ადელ, ადელ, ჩემს ქალს შეატყობინე, რომ გუდარი მომყავს იმის
სანახავად, - უეცრად მოესმა ხმამაღლივ ძახილი ქმრისა.
საწყალი დედაკაცი გამოფხიზლდა ფიქრებიდამ ისეთის თრთოლით,
თითქო კანკალი მოუვიდაო.
- სძინავს, - უპასუხა გაჯავრებით ადელმა.
- რა ვუყოთ, რომ სძინავს! ძილის მეტი რა საქმე აქვს?! გააღვიძე, არა უშავს
რა! თითონვე მოინდომა გუდარის ნახვა.
სხვა გზა არ იყო, ადელი დაემორჩილა და ავიდა ზევით ქალის ოთახში.
სესილს არ ეძინა, გაეგო მამის ლაპარაკი და უთხრა დედას ისეთის უცნაურის
ხმით, რომ დედა გაოცდა:
- უბრძანეთ, ამოვიდნენ.
ერთს წუთსაც არ გაუვლია, რომ გუდარი მის საწოლთან გამოცხადდა.
სესილმა ხელი გამოუწოდა. გუდარი შეკრთა; ახალგაზრდა ქალის ხელი
ისეთი იყო, როგორც ყინული.
ტიუსსო და ცოლი უყურებდნენ ამ ამბავს სხვადასხვა თვალითა. კლოდს
უხაროდა, ადელმა კი წარბი შეიკრა.
- აბა, სესილ, ეხლა ხომ უკედა ხარ, - უთხრა გუდარმა, რომელიც
ყმაწვილობითვე იცნობდა და ყოველთვის "შენობით" ელაპარაკებოდა.
- დიაღ, მადლობა ღმერთს, ეხლა ყველა გათავებულია... მე მინდოდა
მადლობა გადამეხადა თქვენთვის, რომ მოდიოდით და მკითხულობდით.
- არა ღირს მადლობად.
ყველანი ჩაჩუმდნენ.
- მე შემცდარი ვიყავ, - სთქვა სესილმა ბოლოს ძალდატანებით, - და
ძალიან ვწუხვარ ყოველს მასზედ, რაც მოხდა. თქვენ ხომ ჩემზედ არა

ჰჯავრობთ, ანდრე?
- ოჰ, ჩემო კარგო პაწიავ, განა შეიძლება შენზედ გაჯავრდეს ვინმე, შენ
იმოდენა ტანჯვა გამოიარე, - უპასუხა გაოცებულმა გუდარმა.
- ამ ორმა თვემ გონებაში ჩამაგდო მე, ანდრევ! მე ბევრი მიფიქრია და
ძალიან ვნანობ, რომ ყველა ჩემს მოსიყვარულეს მწუხარება მივაყენე. მე ისე
მოვიქეცი, როგორც უგუნური ბაშვი. ჩემი დედ-მამა მართალნი იყვნენ...
სესილი წყვეტით ჰლაპარაკობდა და ეტყობოდა, რომ ლაპარაკი უმძიმს.
ხოლო მისნი მსმენელნი ისე გაოცებულნი იყვნენ მის სიტყვებზედ, რომ ვერა
შენიშნეს რა. ადელი, წრეს გასული გაოცებისაგან, გონებადაბნეულსავით
შეჰყურებდა თავის ქალოს, თითქო არაფერი არა ესმის რაო.
- ეჰ, სესილ, - უპასუხა გუდარმა, - შენ რომ არ დაგეწყო, მე არას გეტყოდი.
ეხლა კი უნდა გითხრა, რომ შენ მე დიდი უბედურება მომაყენე. მაგრამ მე
ამისათვის შენ არ გამიკიცხვიხარ, მე ვიცოდი, რა გრძნობის გამოც შენ მე ეგრე
მომექეცი.
სესილმა ისე შეჰხედა, თითქო ჰკითხავსო, - "რა გრძნობის გამოო", და
გუდარმა დაუმატა:
- დიაღ, შენ სხვა გიყვარდა და მე ნება არა მაქვს ამისათვის დაგემდურო.
მე ვიცი, რარიგადაც ეწამება ხოლმე ადამიანი სიყვარულისაგან; შენ მე
მიყვარხარ და მე კი შენ არ გიყვარვარ.
- ანდრე, მე შენდობას გთხოვთ ყოველს მასზე, რაც მოჰხდა, რაც
სირცხვილი მე მოგაყენეთ, და მზადა ვარ ყოველივე ეს გამოვისყიდო, თუ
კიდევ მრაცხთ მე თქვენდა საკადრის საცოლოდ.
გუდარმა გაოცებით ყურება დაუწყო. კლოდს კი უხაროდა.
- რაო, ეგ რა სთქვი, სესილ? - წამოიძახა ადელმა.
ქმარმა მრისხანედ დაუყვირა.
- ადელ, საცა შენი საქმე არ არის, ნუ გაერევი ხოლმე. დააცა
მოილაპარაკონ.
გუდარი უფრო ახლო მივიდა სესილის საწოლთან, უნდოდა დაფარული
აზრები მის თვალებში ამოეკითხნა, მაგრამ ახალგაზრდა ქალმა თავი ჩაღუნა.
- სესილ, მე ვერ გამიბედნია დავიჯერო ის, რაც შენ მითხარო. მე რა უნდა
შეგინდო შენ? მე თვითონ, ჩემდა უნებურად, გავხდი ყოველისფრის
მიზეზად. რაც შეეხება სირცხვილს, დეე სხვამ რაც უნდა იყბედოს, მე სხვისი
ლაპარაკი ჩალადაც არ მიმაჩნია.
გუდარს ეჩვენა, ვითომც სესილმა ჩუმად ჩაიჩურჩულა: "ჰო, ეგ მე დიდი
ხანია ვიცოდი". მაგრამ, რასაკვირველია, გუდარი ამაში შემცდარი იყო,
სესილი ამას ვერ იტყოდა, - და გუდარმა განაგრძო.
- სესილ, მე შენ მიყვარხარ და, თუ შენ უწინდელზედ უფრო გონიერი
შეიქმენ, გაიგე ჩემი სიყვარული და გინდა შენს უწინდელს უგუნურს ქცევას
ყოველივე კვალი წაუშალო... მე ხელახლად ვითხოვ შენს ხელსა. რაც მოჰხდა,
მოჰხდა... ეხლა აღარავინ არის იმისთანა, რომ შენ გიყვარდეს და მე ეჭვი
ვიქონი.
ახალგაზდა ქალის სახე კანკალით შეიკუმშა.

- შენ ისევ ის ღირსეული და მშვენიერი ახალგაზრდა ქალი ხარ, რაც იყავი,
- უთხრა გუდარმა, - გსურს თუ არა ჩემი ცოლობა?
სესილმა თავისი ხელი გაუწოდა გუდარს, ამოიკვნესა მძიმედ და უთხრა:
- მსურს.
- მადლობა ღმერთს! აი ეხლა დაამტკიცა, რომ ჩემი ქალია! - დაიძახა
ტიუსსომ, მივარდა სესილს და კოცნა დაუწყო, - შენ სწორედ ჩემი ხასიათი
გამოგყვა. მიჰხვდი თუ არა, რომ დამნაშავე ხარ, მაშინვე პირდაპირ,
გულახდილად აღიარე; ტყუილ მორცხვობას არ აჰყევ და შენი დანაშაული
შენვე გამოისყიდე. ბარაქალა, სესილ, ეგრე უნდა მოიქცეს ხოლმე კაცი.
გუდარის სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა, დაეცა მუხლზედ და კოცნა
დაუწყო სესილის ხელს. მარტო ადელს ჩაეჭიდა მაგრა ხელი ტახტისათვის,
რომ თავზარდაცემულს ბრაგვანი არ მოეღო იატაკზედ. ბოლოს ღონე
მოიკრიბა და მტკივნეულობის კვნესით დაიძახა:
- არ იქნება, არა!
- ეხლა წაბძანდით, - უთხრა სესილმა მამასა და გუდარს, - მე ვთქვი
"მსურს" მეთქი და საქმე გათავებულია. მე მინა დედაჩემთან მარტო დავრჩე!
ისინი დაემორჩილნენ. გუდარმა გამარჯვებულის თვალით შეჰხედა
ადელს, ადელმა თამამად გაუსწორა თვალი და თავის მტანჯველს შეჰხედა
მუქარითა და რისხვითა. როცა მარტო დარჩა თავის ქალთან, ადელი დაეცა
ქალის წინ მუხლებზედ და ცრემლით შესტირა:
- სესილ, სესილ, შვილო ჩემო, ნუ, ნუ შეირთავ მაგ კაცსა!
- ნუ სტირი, დედი! ეგ გათავებულია. მე მაგ კაცს შევირთავ.
- მე არ მინდა ეგ მოხდეს... გესმის?.. არ მინდა-მეთქი. ეგ შეუძლებელია!
სესილი გადეხვია დედას ტირილითა და ნებიერად უთხრა:
- ვაი, საწყალო დედავ!
ადელს ისე გაუკვირდა ეს ალერსიანი ხმა ქალისა, ქალის ტირილმა ისე
ატკინა გული, რომ გაშტერებით ყურება დაუწყო.
- არა, სესილ, - უთხრა ქალს ვედრების ხმითა, - შენ ის კაცი არ უნდა
შეირთო, არ შეიძლება, რომ შენ მისი ცოლი იყო. ღმერთი, შენი მკვდრეთით
აღმადგენელი, არ ინებებს მაგ ქორწინებას, რომელიც სიკვდილზედ უარესია.
ნუ, ნუ, გევედრები მუხლმოდრეკილი, ნუ იქმ მაგასა! უარჰყავ ეგ საზარელი
ფიქრი. ნუთუ დედაშენი აღარ გიყვარს?
- დედი, ადეგ! ჩემი გადაწყვეტილება შეურყეველია.
- არა, არ იქნება, არ უნდა იქმნას, ვერც იქმნება, ვერც!
უეცრად გული მოეცა და გმირის თამამობით საწყალმა დედაკაცმა
დაიძახა:
მაგაზედ არის დამოკიდებული შენი სიცოცხლე! რაც გინდა იფიქრე
ჩემზედ, მე კი ყველაფერს გეტყვი! სესილ, ეგ შენი ქმარი ვერ იქნება, იმიტომ
რომ იყო ჩემი...
ამ სიტყვებზედ სესილი გადმოჰხტა ქვეშაგებიდამ, გადეხვია დედას და
პირზედ ხელში მიაფარა.
- ნუ, ნუ იტყვი... მე თვითონ ვიცი, - ძლივს წარმოსთქვა სესილმა.

- შენ იცი?! - სთქვა გაფითრებულმა ადელმა და თვალები გიჟსავით აერია.
- ვიცი.
ადელი სელზედ დაეცა, რომელიც იქვე ქვეშაგებთან იდგა და ჩაღუნა რა
თავი სირცხვილის გამო, თავის თავს უთხრა:
- ამას სცოდნია!.. ჩანს ყველას შეუტყვია.
სესილი ისევ ქვეშაგებზედ ავიდა, მაგრამ მაინც გაიწოდა ხელი და დედას
მოჰხდა. საწყალმა დედაკაცმა ქალს ხელზედ კოცნა დაუწყო, სირცხვილით
თავი მაღლა ვეღარ აიღო და უთხრა:
- მე ვარ უღირსი, საზიზღარი, ნამუსწამხდარი დედაკაცი! მაგრამ უნდა კი
შემიბრალო მე უბედური.
- არა, არა, დედილო, - დაიძახა სესილმა, - განა არ ვიცი, რომ შენ
მსხვერპლი იყავ, მსხვერპლი! მე ეგ ამბავი ვიცი. მე ერთხელ კაბას ვეძებდი შენს
საწოლს იქიდამ ოთახში და ყური მოვკარ, რასაც გუდარი გელაპარაკებოდა. მე
მივხვდი, რომ შენ დამონებული ხარ და, გინდა თუ არა, უნდა მის ნებაზედ
გეარნა, თორემ თავზედ ლაფს დაგასხამდა და ქმარსაც დაგიღუპავდა. მე
მივხვდი, ვაი, ძვირფასო დედი-ჯან, რომ ძალად დაგინებია, რომ შენ
გაგაუბედურა, უბედური ხარ, დედი-ჯან. მაგრამ შენ იმავ კარგ დედაკაცად
დარჩი, როგორც უწინ იყავ, ის კი უნამუსო კაცია და გულფლიდი.
- ვაი, საწყალო შვილო, და შენ მაინც იმ ავაზაკის შერთვა გინდა?
- დიაღ, დედი... იქნება იმისთვისაც, რომ შენი ჯავრი ამოვიყარო.
- ნუ, ნუ... მე არ მინდა ეგ ჯავრის ამოყრა. მე ჩემი თავი შენის ბედნიერების
მსხვერპლად დამიდვია. მე არ მინდა, რომ შენ ტანჯულ იქმნე ჩემის
უნამუსობის გამო.
- უნამუსობისა კი არა, დედავ, უბედურებისა...
- ქვეყანა უნამუსობას ეძახის. არა, არა, - გაიგე, რომ მე არ მინდა, რომ შენ
ცოლად გაუხდე ჩემს დამღუპველს. არ უნდა შეირთო, არა!
- საჭიროა.
- რა მიზეზით?
- რა მიზეზითა? ყური მომიგდე, დედი-ჯან! მე შემეძლო ეხლავე უარი
მეთქვა ანდრესათვის და საქმე ამით გათავდებოდა.
- მე მაგის იმედი მქონდა.
- მაშინ სრულებით ჩვენზედ ხელს აიღებდა. მე ვწერ ხოლმე ჩვენი
ქარხანის ანგარიშების წიგნებსა და ვიცი, რა მდგომარეობაშიაც არის საქმეები.
ჩემი უარის თქმა მამაჩემს გააკუტრებდა, გააგლახავებდა და შენც სახელს
გაგიტეხდა. განა ვერ გავიგე, რომ დაგემუქრა შენ, წავალ და ქვეყანას
შევატყობინებო მე და შენს ამბავსაო.
ადელმა ხელი აიფარა სახეზედ და სლოკინით მოჰყვა ტირილს.
- ნუ სტირი, დედი, შენს გულისწვას მიზეზი აღარა აქვს. მე ვიცოდი, რომ
ჩემი სიკვდილი თქვენ ყველას გამოგიხსნიდათ ამ ჯოჯოხეთიდამ, რადგანაც
გუდარი იგრძნობდა, რომ თვითონ არის ჩემის სიკვდილის უნებური მიზეზი
და ვერ გაბედავდა თქვენზედ ხელის აღებას, ქვეყანა ყბად ამიღებსო. მე
მიყვარდა მორისი, მე ყველაფერი ვაცნობე მორისს და ერთად გადავწყვიტეთ,

რომ, თუ კაცთა წინაშე ჩვენი ცოლქმრობა შეუძლებელია, ღვთისა წინაშე
მაინც ცოლ-ქმარნი ვიქნებით მეთქი.
ადელმა თავი მაღლა აიღო და გულმოდგინებით ყურს უგდებდა თავის
ქალს. უკვირდა - როგორ თუ სესილმა, რომელმაც ბაშვად ჰრაცხდა, ეს
ამისთანა საზარელი და საშინელი საქმე განიზრახა და აღასრულაო.
- მე შინიდამ წავედი, დილით კი არა, როგორც თქვენა გგონიათ, არამედ
წინადღეს საღამოს. რომ გამოგეთხოვეთ, დავწერე ბარათი, რომელიც
მაგიდაზედ გეპოვნათ და გავწიე ბასტილიის მოედნისკენ, საცა მორისი
მელოდდა. წამიყვანა თავის სახლში, საცა ყველაფერი მოემზადებინა. ჩვენ
ორივემ საწამლავი დავლიეთ, ეს ბეჭედი გამიკეთა თითზედ და ჩვენ...
- რაო? რას ამბობ, რას, სესილ? - დაიძახა გონებადაკარგულმა დედამ.
- გათენებისას გამომეღვიძა... მორისი გვერდით მეწვა მკვდარი... მე იმის
შემდეგ აღარ მინდოდა მეცოცხლნა... მე შემოვიკრიბე უკანასკნელი ღონე და
წყლისაკენ გავიქეც... სხვა ხომ შენ თვითონ იცი.
- ვაიმე, ვაიმე! - დაიკივლა საწყალმა დედაკაცმა.
უბედურმა დედამ არ იცოდა, რა ეთქვა და პირღია, გამშრალი შეჰყურებდა
სესილსა.
- დედი, მე ვიყავ ცოლი მორის ფრანისა, ეხლა იმისი ქვრივი ვარ და...
იმისის შვილის დედაც ვიქნები.
- რაო? შენ..
- აი ეხლახან ექიმს ყოველისფერში გულახდილად გამოვუტყდი. ეს
გულის ზიდილი რომ მომდის, ორსულობის დასაწყისია, შენ კი გეგონა, რომ
მოწამლულობის გამო მომდის.
- ვაი, საბრალო შვილო, რაღა უნდა ვქმნათ,! - დაიძახა დედამ
სასოებადაკარგულმა.
- მე აკი გითხარ, დედი... გუდარი უნდა შევირთო-მეთქი, - წარმოსთქვა
სესილმა გაბოროტებულის ღიმილითა, - ჩემს შვილს მამა უნდა... მეც
მორისის სისხლი უნდა ავიღო... გუდარია მისი სიკვდილის მიზეზი. ეხლა
ხომ
ჰხედავ,
დაუმატა
სესილმა
გულწრფელის
აღსარებით
გულდამშვიდებულმა, - ხომ ჰხედავ, რომ აუცილებლად საჭიროა გუდარი
შევირთო. დეე, შვილი მაინც გაზარდოს, რაკი მამა მოკლა.
- შენ თვითონ მოგივიდა ფიქრად ეგ საშინელი ფიქრი? სესილ, შენი
განზრახვა თავზარსა მცემს!
- შენ ნახავ, დედი, რარიგად უწყალოდ გადავახდევინებ მაგ კაცს... შენ
ჯერ ყველაფერი არ იცი... ეხლა ღონემ მიკლო და დავსუსტდი... ცოტას ხანს
ნება მომეც თავი ძილს მივცე... გვიანიც არის. წადი და მამაჩემი გაახარე, რომ
შენც თანახმა ხარ ჩვენს ჯვარისწერაზედ. მშვიდობით, დედი.
სესილმა ეს უკანასკნელი სიტყვები ისე წარმოსთქვა, როგორც ბაშვმა და
ალერსით აკოცა დედას. ადელი გამოვიდა ოთახიდამ თავზარდაცემული და
როგორც მთვრალი ბარბაცებდა კედელ-კედელ მიმავალი.
იმ დროს, როცა სასადილო ოთახში შევიდა, მისი ქმარი და გუდარი არაყსა
ჰსვამდნენ.

- ეხლაც აუხირდები შენის შვილის სურვილსა? - მკვახედ ჰკითხა ქმარმა.
გუდარმა თვალები შეაფეთა, ვნახოთ, რას იტყვისო. ადელმა ღიმილით
შემოჰხედა.
- აღარა, პირიქით, მეც თანახმა ვარ, - უპასუხა, - ეხლა კარგა დალაგებით
მოვილაპარაკეთ და ვხედავ, რომ ჩემი სესილი სწორეს ამბობს. ეხლა იმის
გათხოვება თავის დადება აღარ არის. რაც მოჰხდა, მას შემდეგ უნდა მალე
გათხოვდეს და მეც სრულებით ამისი თანახმა ვარ.
გუდარს ვერ იამა ვერც ეს სიტყვა ადელისა და ვერც კილო.
- ძლივს! - დაიძახა მხიარულად ტიუსსომ, - მაშ, ჩემო სიძევ, შენი
სადღეგრძელო იყოს!

IX
გუდარს თავის ბედნიერება აშინებს
ხმა რომ გავარდა, სესილი ტიუსსოს ქალი ისევ გუდარს ირთავსო, ყველა
გაოცდა და გასაოცარიც იყო იმის შემდეგ, რაც მოჰხდა. ბოროტი ენები
ამბობდნენ, რომ სესილმა თავის მოკვლა განზრახ მოიგონა მარტო
იმისათვისა, რომ თავის ძველი არშიყი თავიდამ როგორმე მოეშორებინაო, და თვითონ გუდარზედაც ეჭვი აიღეს, ვითომ ეგ მეორე საყვარელი იყო
სესილისა და ეგეც ერია სესილისაგან ნათამაშებ კომედიაშიო. ყველა
კუზიანი, ელამი, კოჭლი და მახინჯი შთამომავალი ევასი, ამაოდ საქმროს
მონატრენი, ლუკმა-ლუკმა სწეწდნენ ლამაზს საცოლეს - სესილს. მაგრამ
მართალი კი არ იცოდნენ. ნეტა რას იტყოდნენ, რომ ნამდვილი მიზეზი
სცოდნოდათ?
ტიუსსოს სახლმა ისევ სადღესასწაულო სანახაობა მიიღო. დილიდამ
საღამომდე ერთს დიდს სამზადისში და ფაციფუცში იყვნენ.
- ეხლა მე გულდადინჯებული ვარ, - ამბობდა ტიუსსო, - მე
დარწმუნებული ვარ ჩემს ქალზედ. რკინასავით მაგარი გული აქვს, დიდხანს
იცის მოფიქრება და, თუ ერთხელ დააპირა რამ, დარწმუნებული იყავით, რომ
აასრულებს კიდეც.
სესილი კი საოცრად გამოიცვალა. მისი სახე ყოველთვის დაღვრემილი
იყო, მაგრამ ხანდისხან ისეთი უცნაური უმიზეზო სიცილი და ხარხარი
აუტყდებოდა, რომ კაცს ტანში ჟრჟოლას მოჰგვრიდა. კაცი იტყოდა: ეს რა
ემართებაო. მარტო დედამ იცოდა ნამდვილი მიზეზი ამ ძალად მოყვანილის
სიცილისა და მხიარულებისა, რომელთაც მოჰყვებოდნენ ხოლმე სევდიანი
დღეები და უძილო ღამეები. ძალიან წუხდა საწყალი დედა თავის ქალის
თაობაზე და მეზობლები კი ამ მწუხარებას იმას აწერდნენ, - ჰშურსო, რომ
სესილი საყვარელს ართმევსო.
გუდარიც კი ფიქრში ჩააგდო ამ უმიზეზო სიცილმა და მხიარულებამ,
მაგრამ სხვაფრივ კი, და მოაგონდა გულის კდომით ის უკანასკნელი
სიტყვები, რომელიც სესილმა პირველ ქორწილის წინად უთხრა: “მე თქვენ

გითხარით, ბატონო ანდრე, რომ მე ჩემის დედ-მამის მორჩილი ვარ და ეხლა
მეც ისე მოვიქცევი, რასაც ისინი ჩემს საკეთილოდ მოინდომებენ. თქვენ იცით,
რაგვარი გრძნობაც მიმიძღვის მე თქვენდამი, მაგრამ არ სდომობთ ამას ყური
ათხოვოთ. ძალიან კარგი, ხოლო თქვენ იქნებით პასუხისმგებელი ყოველს
იმაში, რაც შესაძლოა, რომ მოჰხდეს". მაშინ გუდარმა ქვეშ-ქვეშად ჩაიცინა,
მხრები აიწია და თვალები ბოროტებით გაბრწყინდნენ, ეხლა კი ეს სიტყვები
არ ასვენებდნენ. მართლა რომ სესილი ბედისაგან გაწბილებული მირთავდეს
მეო, - ამბობდა გულში გუდარი, - მარტო იმის ძალით მირთავდეს, რომ არ
უნდა დედ-მამას ეურჩოს და ამასთან იმ განზრახვითაც, რომ შეასრულოს
მუქარა, რომელიც მთლად გამოსთქვა ამ სიტყვებით: "თქვენ იქნებით
პასუხისმგებელი ყოველისფერში, რაც შესაძლოა, რომ მოჰხდესო", მაშინ რა
მომელისო. ეს ფიქრი ასე აწუხებდა, რომ განიზრახა წინადღითვე რიგიანად
მოელაპარაკოს სესილსა.
მეორე ქორწილის წინა დღეს სესილი ფანჯარასთან იჯდა. მამამისი
ქარგლებს ისტუმრებდა, დედა კიდევ კაბას იმზადებდა ხვალინდელის
დღისათვის. გუდარი გულამღვრეული ღა ძალი ან შეწუხებული მიუჯდა
თავის საცოლოს გვერდით. ქალი შეჰკრთა, მაგრამ საქმრომ ვერ დაინახა ეს
შეკრთომა. გუდარს როგორღაც ვერ ეხერხებოდა, არ იცოდა საიდამ დაეწყო.
- ხვალ... ძლივს გათავდება ყველაფერი, სესილ! - სთქვა მან
ძალდატანებით, - რომ იცოდე, რარიგად მინდა, რომ ხვალინდელმა დღემ
მალე გაიაროს...
- რადა? - იკითხა სესილმა გულდინჯად და არც კი აიღო მაღლა თავი.
- მე ისეთი მწუხარება გამოვიარე ამ ორის თვის წინად... რომ მე კიდევ
ვშიშობ.
- რადა, ბატონო გუდარ, მე ეხლა სიტყვა მომიცია, მაშინ კი უარზედ
ვიყავ.
- მართალია, მეც ვიცი, რომ შენ შენის სიტყვის ქალი ხარ. აი სწორედ
მაგიტომაც მინდა ერთი რიგიანად მოგელაპარაკო.
სესილმა თავი მაღლა აიღო და მისი ცივი თვალი ზედ დააშტერდა
გუდარს.
- ბძანეთ, მე ყურს გიგდებთ.
- ჯერ პირველში ისე სასტიკად მომექეცი მე, რომ ეხლა არ შეიძლება არ
ვიკითხო: იქნება სხვის ნებას ემორჩილები, რომ დღეს ნებულობ იმის ქმნას,
რასაც უწინ ისე გულგახეთქებით ერიდებოდი?
- დიაღ, მე ვემორჩილები ნებას...
- რაო?
- მე ვემორჩილები ნებას სხვისას კი არა, ჩემსას. მე ეს გითხარით მაშინ,
როცა თქვენთან ბოდიში მოვითხოვე.
- მაშ შენ არავინ ძალას არ გატანს ჩემის შერთვისას?
- არავინ, ჩემის გონების მეტი.
- ოჰ, ღმერთო! ჩემო კარგო სესილ, - უთხრა გუდარმა და გადიწოდა, რომ
ხელზე ხელი წაავლოს, მაგრამ ქალმა თითქო ეს მოძრაობა არ დაინახაო,

ხელსაქმეს მოჰკიდა ხელი. - მე ვიცი. რომ არ გიყვარვარ. მაგრამ შენ ხანში
ქალმა არ იცის ჯერ, რა არის სიყვარული. შენ თვითონ ბოლოს სიცილადაც არ
გეყოფა შენი ყმაწვილური სიყვარული.
- ნუთუ?
- სწორედ. ეგ სიყვარული არ არის.
გუდარი ჰგრძნობდა, რომ სულელობას ჰლაპარაკობს, მაგრამ ვერ მიაღწია
იმ საგნებამდე, რომელნიც ძილს უფრთხობდნენ. სიჩუმე ჩამოვარდა და,
რასაკვირველია, სესილს სურვილიც არა ჰქონდა თვითონ დაერღვია ეს
სიჩუმე, გუმანი კი მიტანილი ჰქონდა, რომ გუდარს გულზე რაღაც ლოდი
აწევს, მაგრამ ლაპარაკი ვერ მოუხერხებია.
- მაშ შენ შენის სურვილით ირთავ ეხლა ქმარს?
- სწორედ.
- არ ჰნანობ მაგას?
- არა. ნეტა რადა მკითხავთ მაგაებს?
- მადა, რომ ვშიშობ.
- რისა გეშინიათ?
- შენ ძალიან გამოიცვალე ამ ბოლოს დროს. შენ ყოველთვის
პირდაღვრემილი დადიხარ, მაგრამ ერთ უბრალო მიზეზედ უცბად ასეთს
ხარხარს მოჰყვები ხოლმე, რომ არ იცის კაცმა, რა იფიქროს.
- მართალია, თქვენ სწორეს ამბობთ, ხოლო ეგ სნეულების შემდეგ
დამჩემდა. მაგრამ ნუ შიშობთ, ანდრე, ხვალ ისეთ მხიარულად ვიქნები, ისე
გულწრფელობით მხიარულად, რომ მეტი აღარ იქნება.
- მე თქვენ მიყვარხართ, სესილ, და მეშინია, რომ თქვენ...
- მე გეუბნებით, ანდრე, - უთხრა ახალგაზრდა ქალმა რაღაც უცნაურის
ღიმილითა, - რომ ხვალ მე ძალიან მხიარულად ვიქნები, ძალიან ბედნიერი.
ხვალ მე იმას მოვიმოქმედებ, რაც მსურს, გესმით თუ არა, - რაც მე მსურს.
გუდარმა თვალი დააცქერა, ჰსურდა გაეგო როგორმე ამ სიტყვებს ხომ სხვა
საიდუმლო აზრი არა აქვთ რაო. ქალმა გულდინჯად, ღიმილით გაუსწორა
თვალი გუდარს და გუდარი კი ფეხზედ წამოვარდა გაფითრებული.
- ნეტა რას ჰნიშნავს ყოველი ეს? - წაიდუდუნა თავისთავად.
მაგრამ მალე კი დამშვიდდა. "რა უნდა მაშინებდეს, - სთქვა გულში
გუდარმა, - სესილი პატიოსანი ქალია, არაფერს საძაგლობას არ იკადრებსო.
თუ ყმაწვილურის სიყვარულის გამო თავი ვერ დაიჭირა და მეტად შორს
წავიდა, იმ უბედურებამ, რაც გადაჰხდა. ხომ გამოაფხიზლა და ეხლა უფრო
მოტკბილდა და გონებაში ჩავარდაო". თუმცა სესილის ცვლილებას ამრიგად
ჰხსნიდა გუდარი, მაგრამ ადელის საქციელი კი ვერასგზით ვერ აეხსნა.
თუმცა ისიც ამ ბოლო დროს სრულებით გამოიცვალა. გუდარს ახსოვდა მისი
ახირებული წინააღმდეგობა, ის საშინელი ამბავი, რომელიც მოჰხდა მათ
შორის სესილის დაკარგვის დღესა და უკვირდა, ეხლა რად გახდა თანახმა
ჩემს ქორწინებაზედაო. მაინც და მაინც ამით ინუგეშა თავი, რომ იქნება
სესილის შეურყეველ ნებამ დაიმორჩილა დედაო. მაგრამ მაინც კიდევ
ეოცებოდა და აშინებდა, რომ ყოველისფერი აგრე კარგად, დაეწყო. ეს ცუდი

ნიშანიაო, ჰფიქრობდა.
მეორე დღეს სენ-ფრანსუას ქუჩა ჭედით იყო გატენილი ხალხითა,
რომელიც ტიუსსოს სახლის კარებთან ირეოდა ბუზივითა. ყველა
ჰნატრულობდა დაენახა, როგორ წავიდოდა ჯვარის საწერად "ახალგაზრდა
ქალი, რომელიც წყალში თავს ირჩობდა". ხალხში ასეთ ჭორებს ჰლაყბობდნენ,
რომ კაცს ჯვარისწერა კი არა, თვითონ ამაზე ფიქრიც გულს გაუსიებდა.
სტუმრები მრავალნი იყვნენ. მშობლებს უნდოდათ, რაც შეიძლება ჩუმი
ქორწილი გადაეხადათ მას შემდეგ, რაც მოჰხდა, მაგრამ წამდაუწუმ
სამდურავს უთვლიდნენ და ისე მოჰხდა, რომ მოიწვიეს არამც თუ მარტო
ნათესავნი და მახლობელნი, არამედ ყველა ნაცნობიცა.
- ჩემთვის დიდად სასიხარულოა, რომ აგრე სიყვარულსა ვხედავ
ყველასაგან ჩვენდამი, - სთქვა ტიუსსომ, - გარდა ამისა, რაკი ხალხში ხარ,
ხალხს უნდა პატივით მოექცე.
ნამდვილად კი ყველას ის ფიქრი ჰქონდა, რომ ეს უცნაური ქორწილი ისე
არ გათავდებაო, რომ ერთი რამ ამბავი არ მოჰხდესო. ამიტომაც ყველას
უნდოდა ქორწილს დასწრებოდა.
როცა, დასასრულ, მეჯვარემ ეტლი მოითხოვა და პატარძალი უნდა
ჩაესვა, ხალხში ერთი არეულობა მოჰხდა. ყველამ წინ წამოიწია. კისრები
წამოიწვდინეს, თვალები გააფაციცეს. სესილი კარებში გამოჩნდა, კდემით
თვალებ-ძირდაშვებული, თეთრ საქორწილო კაბაში იგი იყო საოცრად
მშვენიერი.
- უჰ! რა ლამაზია! - გაისმა ხმა ხალხში.
სესილი მოხდენით ჩაჯდა ეტლში. იგი თითქო არასა ხედავსო, თითქო
არაფერი ესმისო, თითქო სიზმარშიაო და იყო მარტოდმარტო იმოდენა
ხალხში. მისთვის არარა და არავინ არ არსებობდა. საწყალი ჯვარს იწერდა
მომავალს საქმროზედ კი არა, არამედ იმაზე, რომელიც მას წარმოდგენილი
ჰყვანდა ოცნებითა.
გუდარის დანახვაზედაც ერთი დიდი ხმაურობა ასტყდა დედაკაცებს
შორის და ამასთან ზოგიერთნი განზრახ ხმას იმაღლებდნენ, რომ აგებ ჩვენც
ყურადღება მოგვაქციონო.
ბოლოს საქორწილო გუნდი დაიძრა მერთან. ყველაფერმა მშვიდობით
ჩაიარა, საქმრომ და პატარძალმა ხმამაღლა და გარკვევით წარმოთქვეს
ბედისწერის სიტყვა: "ჩემი სურვილიაო". სტუმრები აიმრიზნენ, ეგონათ
უხათაბალოდ არ გათავდებოდა, მაგრამ მოსტყუვდნენ. ეკკლესიაში
აღარაფერს აყალმაყალს აღარ მოელოდნენ და ამიტომ გადასწყვიტეს: ვნახოთ,
ეს დღე რით გათავდება და საღამო რას იტყვისო. საღამომდინ აღარ
დასცალდათ, რასაც ელოდდნენ, ეკკლესიაში მოჰხდა: შუა ჯვარისწერის
დროს უცბად მაყურებელთ შორის ჩოჩქოლი ატყდა.
- რა ამბავია, რაო? - ყოველ მხრივ კითხულობდნენ.
ამ დროს საქმროს და პატარძალს ბეჭდები უნდა შეეცვალათ. სესილი
უწინდებურად
განმარტოებული
ამოდენა
ხალხში,
თითქმის
თვალებდახუჭული, ცდილობდა წარმოედგინა სანატრული სახე მორისისა,

რომელზედაც აზრით ჯვარს იწერდა, ისე გაუწოდა ხელი გუდარს, რომ
მისკენ არც კი მოუხედნია. გუდარმა, მოხარულმა, რომ ნატვრა როგორც იყო
აუსრულდა, ღიმილით ჩამოართვა ნაზი ხელი ახალგაზრდა ქალს, რომელიც
ეხლა მის ცოლად შეიქმნა, და უნდოდა თავისი ბეჭედი გაეკეთებინა
თითზედ, მაგრამ თვალი შეასწრო, რომ სესილს ხელზედ დიდი ქორწინების
ბეჭედი აქვს.
- სესილ, - უთხრა ჩუმად და გაოცებით, - ეგ ბეჭედი შეიხსენ.
სესილმა ასეთის მძულვარებით და ზიზღით გადმოჰხედა გუდარს, რომ
გუდარი შეჰკრთა.
- ეს რა ამბავია?! - დაუმატა გუდარმა, შეიკრა წარბი და წასწვდა, რომ
წამოაძროს ბეჭედი.
სესილმა ისე აჩქარებით მოაცალა ხელი, თითო გუდარის ხელის ხლებამ
ჩირქი მოაცხოვო.
- ეს ქორწინების ბეჭედი იმისგანა მაქვს, ვის მერმედაც
მე ქვრივად
დავრჩი.
გუდარი გაშრა. ხოლო მღვდელმა რა დაინახა, რომ სესილის თითზედ
ბეჭედი ბრწყინავს, ეგონა, რომ ბეჭდების შეცვლა გაათავესო და განაგრძო
ლოცვა.
კიდევ კარგია, რომ სკამებზედ ჩამოჯდომის დროც იყო.
ანდრე დაეცა თავის სკამზედ გულგასიებული. თვალთ დაუბნელდა. რას
ჰნიშნავდნენ სესილის სიტყვები, ისე მკვახედ ნათქვამნი, და ან რა
განზრახვით შემოდის ჩემს სახლში სესილიო? - ფიქრობდა გულში გუდარი.
გუდარს ხელში შერჩა შესაცვლელი ბეჭედი და არ იცოდა, სად მიემალა.
ეგონა, რომ ყველანი ჩემს ხელებს უცქერიანო. არ იცოდა, რომ ქალებმა
ვერაფერი დაინახეს და ვერც ვერა გაიგეს რა, მარტო ნანობდნენ, რომ ვერ
შეჰნიშნეს საქმროს ბეჭედი უკანასკნელ სახსრის ქვემოდ დაადგა თითზედ
პატარძალს, თუ არა, ამის შეტყობა იმისთვის უნდოდათ, რომ ეგ ნიშანია
ცოლი იუფლებს ქმარზედ, თუ ქმარი ცოლზედ. ეს კია, რომ ყველამ შეამცნივა,
რომ გუდარი ავ გუნებად შეიქმნა. გუდარმა იგრძნო, რომ ყველანი
შემოსცქერიან, ძალა დაატანა თავს, ბეჭედი ხელსახოცში, გაახვია, შუბლიდამ
ოფლი მოიწმინდა და, რომ სასაცილოდ არ გაიხადოს თავი, მოიბრუნა კისერი
და ღიმილით სალამი მისცა ახლომახლო მდგარს ნაცნობებსა, მითამ აქ
არაფერიაო,.
ჯვარისწერა გათავდა. გუდარმა ხელი მოჰკიდა ცოლსა და გამოვიდა
ეკკლესიიდამ. სტუმრები თან აედევნე და ყველა ისწრაფვიდა მილოცვასა.
გუდარი ჩაჯდა ეტლში, სესილი, სესილის დედა და ერთიც ამხანაგი ქალი
სესილისა თან ჩაისვა. გუდარი სულელი კაცი არ იყო და როცა გულში
ბალღამი ჰქონდა, მაშინაც თავს, თუ უნდოდა, მხიარულად აჩვენებდა ხოლმე
ხალხს. ეტლში ისე ეჭირა თავი, თითქო ამაზედ ბედნიერი ქვეყანაზედ სხვა
არავინ არისო, ხელთ ეჭირა ცოლის თაიგული, უსწორებდა კაბას და
ჰკითხავდა: ხომ არ დაიღალეო.
ამის გამო სტუმრებმა, რომელნიც ერთს ალიაქოთს მოელოდნენ და

თამაშის სანახავად მოსულიყვნენ, გულიდამ ამოიღეს ეს ყველაფერი და
შევიდნენ ტიუსსოს სახლში მარტო იმისთვის, რომ ლხინი გასწიონ. ყველანი
აღიარებდნენ, რომ გუდარი ბევრად უკეთესია მასზედ, რასაც ამბობდნენ,
მეტად მართებულად ექცევა ყველასაო, ქალებთან პატივისცემით არისო და
ცოლსაც სიყვარულით და მოწიწებით ეკიდებაო. ყველანი ამბობდნენ, რომ
სესილი ძალიანა ჰშვენისო და თუმცა ღიმილი, რომელიც სესილის სახეს არ
ჰშორდებოდა, ზოგიერთს ქალს არ მოსწონდა და ამბობდნენ - სულელურიაო,
მაგრამ, როცა გაიხსენეს თავიანთი ყოფა ქორწინების დღეს, იგრძნეს, რომ
თვითონაც ეგრე იყვნენ. ადელი, აშკარაა, თავის გუნებაზედ არ იყო. ქალები
ამას მოურიდებლად, დაცინვით ჰლაპარაკობდნენ. თვითონ ტიუსსო კი ისე
გახარებული იყო, რომ არ იცოდა რა ექმნა. ორი წყვილი ხელთათმანი დახია
სტუმრების ხელის ჩამორთმევაში და კინაღამ არ დახრინწიანდა იმის გამო,
რომ ყველას უამბობდა, რანაირად ბედნიერად ჰხედავს თავის თავს.
გუდარს უნდოდა თავისი თვალი სესილის თვალისათვის შეეხვედრებინა.
სესილმა არ მოარიდა თავი და გულდადინჯებულმა თვალი გაუსწორა.
გუდარის გაოცებას საზღვარი არა ჰქონდა. ნუთუ არ ესმის, რა სთქვა წეღანო?
სწორედ ასე იქნება და ის, რაცა სთქვა, ყმაწვილობით მოუვიდაო.
იქნება, მორისმა და სესილმა რომ ერთმანეთს შეჰფიცეს, ერთად
დავიხოცნეთო, მაშინ შესცვალეს ბეჭდები? ის ებედური მოკვდა და
რასაკვირველია, რომ იმისი ხსენება სესილისათვის დიდი რამ იყოსო. მაგრამ
საკვირველი ეს არის, რომ რაღა ამ ჯვარისწერის დღეს გაიკეთა იმის ბეჭედი,
წინად ეგ ბეჭედი არ მინახავს სესილის ხელზედაო. "მაინც და მაინც, - იფიქრა
გულში, - მე ხმა არ უნდა ამოვიღო ჯერჯერობით და სტუმრები უნდა
შევაქციო. შინ რომ მივალთ, მოველაპარაკები სესილს და თუმცა არ
დავუწუნებ მკვდრების თაყვანისცემას, მაგრამ მოვითხოვ, რომ ცოცხლებსაც
უფრო დიდის პატივისცემით მოექცეს”.
ამაზე დადგა გუდარი, შეუდგა სტუმრების გართობას და ქალებმა ერთის
ხმით აღიარეს, რომ გუდარი საუცხოვო და საყვარელი კაცი ყოფილა.
სადილმა მხიარულად ჩაიარა და მას შემდეგ ცეკვა გაიმართა. რაც უფრო
გვიანდებოდა, ტიუსსოს ცოლი უფროდაუფრო იშფოთებდა გულს.
წამდაუწუმ მივარდებოდა თავის ქალს, რაღაებსაც წასჩურჩულებდა ყურში.
სესილი გაუცინებდა ხოლმე, რომ გული დაუმშვიდოს.
შუაღამისას სამ საათზედ ტიუსსოს ცოლმა ისე ჩუმად გააპარა ახალნი
ცოლ-ქმარნი, რომ ცეკვაც არ დაიშალა. დედას უნდოდა გაეცილებინა ქალი
ქმრის სადგურამდე, მაგრამ ვერ მოუხდა.
- შენ ნუ გაირჯები, დედი, - უთხრა გადაწყვეტილი სესილმა, - მე მინდა,
მარტო მე და ის ვიყენეთ.
ადელი გულში ნაღვლით შინ შემობრუნდა სტუმრებთან.
გუდარი დარჩა თუ არა მარტო ეტლში თავის ცოლთან, ხელი გამოართო.
სესილმაც მისცა ხელი.
- კარგო სესილ! - უთხრა და ქალი მოიზიდა თავისაკენ, - შენ კიდევ დიდი
მწუხარება მომაყენე. მე ხმა არ ამოვიღე სირცხვილითა, ხოლო ეხლა კი უნდა

მოგელაპარაკო.
- დიაღ, კარგი გინებებიათ, ანდრე. თქვენა გსურთ მოლაპარაკება? ძალიან კარგი! იმედი მაქვს, რომ მოლაპარაკება არ იქნება გძელი.
- თუ გსურს, ნება გაქვს შეირჩინო ეგ ბეჭედი სახსოვრად, ხოლო...
- მერე? მე მარტო ამ ბეჭედს ვიქონიებ ხელზედ და სხვას არა-რომელს.
- რას ამბობ? - უთხრა ალერსიანად, - ჩვენ ხომ ჯვარი დავიწერეთ, შენ
ეხლა ჩემი ცოლი ხარ.
- დიაღ, მაგრამ მარტო ხალხის თვალში ვარ შენი ცოლი.
- მარტო ხალხის თვალშიო! რას ჰნიშნავს ეგ?
- ეგ იმას ჰნიშნავს, რომ მე თავის დღეში ცოლად არ ვიქნები უნამუსო
კაცისა, რომელიც ძალით გაუსაყვარლდა დედაჩემს.
- ოხ! - დაიძახა გუდარმა გულგადაფითრებულმა და დააცქერდა სესილს
სულელისაებრ.
სესილი
დამშვიდებული
იჯდა
და
ელაპარაკებოდა
გუდარს
გულგაუფიცხველად, ხოლო ყოველს სიტყვას მკვახედ და მედგრად
გამოსთქვამდა ხოლმე. გუდარი მარტო ეხლა მიხვდა იმ ცვლილებას,
რომელიც სესილს შეამჩნია უწინ. სესილი ასრულებდა წინადვე
მოფიქრებულს განზრახვას, - იგი ჯავრს იყრიდა. გუდარს შერცხვა.
- ჰო, დედაშენმა ყველაფერი გიამბო? - უთხრა გუდარმა, კაი მაგალითია,
კარგად უწვრთიხარ... მაგრამ საქმეს დავუბრუნდეთ. შენ ჩემი ცოლობა არ
გინდა, მაშ რა გაქვს ფიქრად?
- ადვილად მიმიხვდებით. ქვეყნის თვალში ჩვენ ცოლ-ქმარნი ვიქნებით.
ეგ სამყოფია ჩემის განზრახვისათვის. მაშ თუ ეგრე გეზიზღებოდა კაცი,
რომელიც, დედისშენიხ სიტყვით, იმისი არშიყი იყო, შენ როდი უნდა
შეგერთო ქმრად. შენ ამას ხომ ვერ იტყვი ამ შემთხვევაში, რომ შენზედაც ძალა
ვიხმარე...
- მე ვიცოდი, რომ მამაჩემი ულუკმაპუროდ დარჩებოდა, თუ თქვენ,
ცოლის გამაუპატიურებელს, ქალი მაინც არ მოგეცემოდათ.
ყოველს ამისთანა პასუხზდ ბოროტი თვისება გუდარისა ყოველს სხვა
გრძნობას მისას იმორჩილებდა ხოლმე.
- მაშ კარგი, ჩემო მტრედო, - სთქვა მან და უწმაწურად ჩაიცინა, - იქნება
შენა გგონია, რომ თუ შენ მარტო სამასხარაოდ ჩემს ცოლობას დაირქმევ, ამით
დაიხსნი გაკუტრებისაგან მამაშენსა? სცდები.
- კანონით დღეს შენი ქონების ნახევარი მე მეკუთვნის.
- ეგრე გგონია?
- მე ვიცი, რომ ეგრეა.
- ვერ უყურებთ!.. შენოდენა ქალისათვის მაგოდენა ოინები დიდი საქმეა...
ბარაქალა... შენ გიფიქრია: “დედამ მითხრა, რომ ანდრე უნამუსო კაცია,
ძალით გამაუპატიურა, მაშ დედის ჯავრს ამოვიყრი და შევირთავ ქმრად. მე
დედ-მამის სახლობის მეტი არა მაქვს რა, იმას კი ფული ბევრი აქვს. ჯვარს
დავიწერ თუ არა, მეორეს დღესვე ისეთი მდიდარი ვიქნები, როგორც თვითონ
ის, და ნება მექნება ამ გზით მოპოებული სიმდიდრე გადავცე ჩემს მშობლებს,

რომელთაც ჩემთან ერთად ეს წმინდა საქმე მოახერხეს... მე მეტად პატიოსანი
ქალი ვარ, რომ სხვაფრივ დავუახლოვდე იმ ვაჟბატონს, რომელიც დედიჩემის
არშიყი იყო... მე შევირთავ იმას, ხოლო პირველს ჯვარისწერის ღამესვე ცალცალკე ოთახებში გავიშლით ქვეშაგებსა". ეს არის რაღა შენი განზრახვა!
- თქვენ ნამდვილად გაგიგიათ ჩემი განზრახული.
- მაშ, შენა გგონია, რომ ეგ ისტორია ნამდვილად აგიხდება? შენ გიფიქრია,
გუდარი სულელიაო; ყველას იმისი ეშინიაო? მე კი ყურმოჭრილ ყმად
გავიხდი და მაგრა ჩავჭიდებ ხელსაო.
- მართალია, მე ეგ ვიფიქრე და ვფიქრობ კიდეც, - უთხრა დინჯად
სესილმა.
- ხოლო შენ დავიწყებული გქონია, რომ როცა ბაშვები ურჩობენ, დასჯიან
ხოლმე, და როცა სიარული არ უნდათ, ხელს მოჰკიდებენ და ძალად
ატარებენ. მეც ეგრე მოვიქცევი. მაგრამ მინამ სასტიკს ზომიერებას შევუდგები,
ჯერ ყური უნდა მომიგდო, რას გეტყვი.
- ბძანეთ, ყურს გიგდებთ.
- დედაშენს უამბნია შენთვის იმისთანა რამ, რომ თუნდ მართალიც
ყოფილიყო, შენგან უფრო უნდა დაემალა, ვიდრე სხვისგან. მაგრამ ეგ
თავიდამ ბოლომდე ტყუილია, მე თავის დღეში არ გავსაყვარლებივარ
დედაშენს.
სესილმა შეჰხედა და მხრები აიწია.
- თქვენში კიდევ კდემის ნიშანწყალი დარჩომილა, - უთხრა სესილმა, - და
მე მაგას ვაფასებ, ხოლო თქვენ, ბატონო გუდარ, დედისჩემის, საყვარლად კი
არა ყოფილხართ, თქვენ ყოფილხართ უნამუსო კაცად, რომელსაც დედაჩემი
საყვარლად გაგიხდიათ...
- ეგ თვითონ გითხრათ...
- დედაჩემს ჩემთვის არა უთქვამს რა. მე თვითონ ჩემის ყურით მსმენია,
რომ თქვენ ერთხელ სტანჯავდით და შეურაცხჰყოფდით, ოღონდ კი ნება
დაერთო ამ სამარცხვინო ქორწინებაზედ, რომელიც დღეს მოჰხდა.
- ძალიან კარგი. თუ მართლა შენ თვითონ გაგიგია, მით უფრო ცუდი
შენთვის. გავათავოთ ეს კამედია, ეხლა გვიანღა არის. ამაზე დღეს დილითვე
უნდა გეფიქრათ... და რადგანაც მაინც თქვენს განზრახვაზედა დგეხართ, მეც
აღარას დავერიდები.
სესილმა ხმა არ გასცა. სრულებით დამშვიდებული იყო და ის უფრო
გულს უხეთქდა გუდარს, რომ სესილი თითქო ჰქადულობდა, რომ, რაც უნდა
ჰქმნა, ჩემს ხელშია შენი საბელი ყელისაო.
- თქვენგან მოგონილი ამბავი მეტად შესაქცევი ამბავი იქნებოდა, რომ მე
ჩაგეთრიეთ, - განაგრძო ისევ გედარმა და აიჭიმა მხრები, - ეხლა მესმის, რის
გამო თხოულობდი, რომ ცალკე ოთახები გვქონდესო. მე კი მეგონა, რომ ეგ
ახირებაა ნებიერის ქალისა, რომელიც უეცრად გამდიდრდა და რომელსაც
ჰსურს, მთელი პოეზია ცოლქმრობისა გამოიზოგოს და ჰშიშობს, რომ ქმარმა
უდროვოდ არ ინახულოს-მეთქი. მაშ სჩანს, რომ ეგ ახირება კი არ ყოფილა,
არამედ მტკიცედ წინადვე განზრახული საქმეა ჩემის უცოდველის ცოლისა.

ეჰ, ჩემო კარგო, დროა ოცნების ღრუბლებიდამ ძირს დედამიწაზედ
ჩამოხვიდე. შენ იქნები გუდარის ცოლი, ნამდვილი ცოლი და ოჯახის ბურჯი.
ეტლიც დადგა.
- მოვედით ჯოჯოხეთის კარებთან, - დაუმატა გუდარმა, - გნებავთ
გამოსვლა?
სესილმა ზიზღით აიჭიმა მხრები.
- უმორჩილესად ვითხოვ, - სთქვა მან, - ჩვენს ლაპარაკში ცხენების
მმართველს ნუ გაურევთ.
გუდარმა ხმაამოუღებლივ მიაწოდა ხელი. ქალი გამოვიდა ეტლიდამ,
ბეწვიან წამოსასხამში გახვეული. ხელში ეჭირა პატარა აბგა, რომელშიაც
იქნება მოსართავი ნივთები ელაგა.
- მე თქვენ გითხარით, რომ ქვეყნის თვალში მე ვარ-მეთქი თქვენი ცოლი,
რომელსაც ეგრე ნატრულობდით, - უთხრა სესილმა ჩუმად, გაუყარა ხელი და
თავი თითქო მხარზედ უნდა დაადოსო, ისე გადიხარა.
- წავიდეთ, წავიდეთ, სესილ, - უპასუხა გუდარმა ხარხარითა.
მეკარე დაჰხვდა კარებში მეფე-დედოფალს, ბრწყინვალედ გაენათებინა
კიბე და საფეხურებზე ხალიჩა ჩამოეფინა. მდაბლად დაუკრა ახალს
დაქორწილებულთ თავი და ამ დროს მისმა ცოლმა, რომელიც კუთხიდამ
იჭყიტებოდა, უთხრა თავის ქმარს:
- დედოფალი ძალიან ლამაზი ყოფილა და, მგონია, ძალიანაც უყვარს
ქმარი. კარგი და ტკბილი ცოლქმრობა ექნებათ.
- თვითონ ძალიან კაი კაცია, ქალები, ვინც ამასთან დადიოდნენ, დიდს
ქებაში იყვნენ ხოლმე.
გუდარმა შეაღო თავის სახლის კარები, ცოლი საწოლს ოთახში შეიყვანა
და თვითონ კი იქავ სკამზე ჩამოჯდა.
- აი შენი ოთახი, სესილ, - უთხრა მან სიცილითა, - აბა ერთი ჩემი აქედამ
გაგდება სცადე!
- თქვენ პირველად და უკანასკნელადღა ხართ ამ ოთახში, - უთხრა ქალმა
გადაწყვეტილად.
გუდარმა გაშტერებით ყურება დაუწყო და ფიქრი მიეცა, ავადმყოფობამ
ხომ ტვინი არ შეურყიაო.
- ყური მიგდე, სესილ, - უთხრა ალერსით, - ჩვენ ეხლა მარტონი ვართ
ჩვენს სახლში. ერთი რიგიანად მოვილაპარაკოთ. მე იმიტომ შეგირთე, რომ
კაი ოჯახის პატრონი მყოლოდა და კარგი დედა სახლობისათვის.
სესილმა სარკის წინ მდგომარემ მოიხადა თავიდამ ყვავილების
გვირგვინი და უთხრა დამშვიდებით:
- ქვეყანას სწორედ ეგრე დავანახვებ თავს, მე ფიცი აღმითქვამს იმ ერთის
კაცის მკვდარს გვამზედ, რომელიც მე მიყვარდა, მიყვარს და მეყვარება, რომ
თავის დღეში სხვას არ ვეკუთვნები. მე ქვრივი ვარ, ანდრე, და ექვსის თვის
შემდეგ დედადაც გავხდები.
გუდარის სახე საშინლად შეიშალა. მივარდა ცოლს საზარელის და
მუქარის სახითა.

- რას ამბობ, რას? - დაიყვირა, - შენ მაგას ტყუილად იგონებ.
სესილი ტანში გაიმართა და თვალი თვალში გაუყარა გუდარს და
თამამად უთხრა.
- არა, არა ვტყუი, ქვრივი ვარ-მეთქი. ბეჭედი, რომელიც თქვენ გინდოდათ
ჩემთვის თითიდამ შეგეხსნათ, თითზედ გამიკეთა მე მორისმა იმ
ღირსსახსოვარს ღამეს, ამ სამის თვის წინად და თქვენ რომ გითხარით, თქვენ
იქნებით პასუხისმგებელი მისი, რაც მოხდება-მეთქი, წავედი მორისთან და ის
ვიქმრე. მე აღვუთქვი, რომ მარტო იმისი ცოლი ვიქნები და სხვის არავისა.
სხვა თქვენც იცით... ექვსი თვის შემდეგ მე დედა ვიქნები,
ამ უკდემო გულდინჯობამ, ამ ახალგაზრდა ქალის უეცარმა გარდაცვლამ
თამამ დედაკაცად გონება დაუბნია გუდარს, მივარდა ცოლს დაკუმშულის
მუშტებითა, მაგრამ შედგა, თითქო ერთს ალაგას დაებაო. იგრძნო, რომ
როგორც სულელი, ისე გააბრიყვეს, ეხლა იგი საუკუნოს კავშირით
შეუღლებული იყო ქალთან, რომელმაც მზითვად მოუტანა სხვისი ბაშვი.
- შენ გეგონა, რომ მაგ საძაგელს ქმრობას მე ვიკისრებდი?
- ნებით თუ უნებლიედ იკისრებთ.
- ის აღარ მოგგონებია, რომ შენ ეხლა ჩემი ცოლი ხარ, ჩემი ნივთი და
ამასთან ღონეცა მაქვს, რომ ჩემი უფლება ბოროტად მოვიხმარო?
- მე დარწმუნებული ვარ, მაგას არა იქმთ.
- დაგარჩობ-მეთქი... მე შენს შვილს კედელზედ შევანთხევინებ ტვინსა.
- თქვენ ჩემი პატივისმცემელი იქნებით, ბატონო გუდარ, - უთხრა
სესილმა და რაღაც ამოიღო აბგიდამ.
- შენ ჩემი ცოლი ხარ და პატივისცემა რას მიქვიან! შენ საზიზღარი ჭია ხარ
და ეგრეც მოგექცევი მე. ჰა, ჩქარა, გაიხადე-მეთქი კაბა!
ეს უთხრა გუდარმა და გააფთრებულმა მოიგლიჯა ყელიდამ ყელსახვევი.
საკინძი ჩამოიწყვიტა და მივარდა სესილს. სწორედ ამ დროს თვალწინ
გამოუბრწყინდა გუდარს დამბაჩის ლულა.
- აბა ერთი ხელი მახლეთ და მაშინ ნახავთ, რომ როგორც ძაღლს, ისე
სულს გაგაფრთხობინებთ, - უთხრა გადაწყვეტილად სესილმა და მაღლა
აიღო პატარა რევოლვერი.
გუდარი უკან წაბარბაცდა და ყოველს ასოში მოიშალა. თავი გვერდზედ
მოეხარა, ხელები დაეშვა.
- ბატონო გუდარ, - განაგრძო სესილმა, - თქვენ შეიტანეთ ჩვენს ოჯახში
მწუხარება და უპატიურება. დღეს მე სამაგიეროს გიხდით. თქვენ შემუსრეთ
ჩემი სიცოცხლე, მე ვმუსრავ თქვენსასა. ჩვენ ეხლა შეუღლებულნი ვართ
საუკუნოდ და სიყვარულის მაგიერ ჩემს მძულვარებას მოიპოვებთ; მე
ყოველდღე, ყოველს წუთს ვიქნები თქვენის სინიდისის მხილებელად, თქვენს
სულთამხუთავად. თქვენს ამპარტავნებას მე შევმუსრავ. მე ვიცოდი, რომ
თქვენ მხდალი, ჯაბანი კაცი ხართ და მე დაგიმონებთ თქვენ იმიტომ, რომ მე
სიკვდილისა არ მეშინია. თქვენის წყალობით მოკვდა მორისი და იმისი
შვილი უმამოდ დარჩა და ამიტომაც თქვენ უნდა მამად ექმნეთ და მისცეთ
სახელიცა, რომელიც თქვენ წაართვით. ამას ითხოვს სამართალი. მისი შვილი

თქვენს კანონიერ შვილად გახდება, რაც უნდა ჰქმნათ, და თუ თქვენ
იმოდენად უსირცხვილობას გასწევთ, რომ კანონით მოითხოვთ ჩვენის
ცოლქმრობის დარღვევას, მაინც კიდევ ჩემს შვილს თქვენს შვილად
აღიარებენ და თქვენის ქონების ნაწილს მიიღებს, თქვენ გააგდებინეთ
მამაჩემს მორისი და ეხლა ისე მოხდა საქმე, რომ მის შვილს თქვენვე გაზდით.
ესეა, ჩემო ბატონო, ეხლა გვიან არის; ინებეთ და წაბძანდით თქვენს ოთახში.
ამას რომ ამბობდა, სესილი გულდადინჯებით ათამაშებდა ხელში
რევოლვერსა. გუდარი იდგა შუა ოთახში თავჩაკიდებული და
თვალებდაჭყეტილი. იგი ვერცა რასა ხედავდა, ვერცარა გაეგო რა. ცივი ოფლი
დაესხა მთელს სახეზედა. თავი გაებრუვა და ძლივსღა იბრუნებდა სულს.
სულ მთლად დაიფანტა, დაიკარგა და უგუნურად იმეორებდა ერთსა და
იმავე სიტყვას:
- მორისი საყვარლადა ჰყოლია.
- მშვიდობით, ანდრე, - დაუმატა სესილმა.
გუდარი კარებისკენ წავიდა გარინდებული, გზადაგზა სკამებს ხელსა
სჭიდებდა, არ წავიქცეო. შევიდა თავის ოთახში, შედგა და თავით მიეყუდა
კედელს. ნელ-ნელა მოვიდა გონზედ, გაიხადა ტანისამოსი და გულზედ
ცოტად მოეშვა.
სესილმა, თავის ოთახში მარტოდ დარჩენილმა, კარი არ დაჰკეტა და ყური
ადევნა გუდარის ფეხის ხმასა. როცა ფეხის ხმა მისწვდა, მივიდა მაგიდასთან,
დადო რევოლვერი, არ მოჰყვა ტანისამოსის ხდასა, ხოლო თმები ჩამოიშალა.
კარგად იცნობდა გუდარს და ჰფიქრობდა - ვაითუ ისევ შემოვიდესო. გუდარი
თავზარდაცემული იყო და არა დამარცხებული ჯერ. სესილს არ უნდოდა,
რომ მარცხად დაჰხვედროდა გუდარს, ამიტომაც კარი ღია დააგდო და იქით
ეჭირა თვალი.
გუდარი, კედელზედ მიყრდომილი, ჰფიქრობდა. ვერ დაეჯერა, რომ
ახალგაზრდა ქალი, რომელსაც პატარაობაში ხელში ათამაშებდა, ეგ
სიწმინდის და უმანკოების ანგელოზი, მორისის საყვარელი ყოფილიყოს.
- სესილს ეხლაც უყვარს, - სთქვა მან. ბოროტად ჩაიცინა და შევიდა
სესილთან.
- მე ვარ, სესილ, - უთხრა ალერსიანის ხმითა და კარი დაუკაკუნა.
სესილმა მაშინვე ხელი რევოლვერს წაავლო.
- მობძანდით, - უპასუხა ქალმა.
გუდარი შემოვიდა, მაგრამ სესილი ამაოდ ჰმეცადინეობდა ამოეკითხა
გუდარის სახეზე მისი ფარული აზრი და განზრახვა.
- სესილ, ჩემო პაწიავ, - განაგრძო გუდარმა იმავე ალერსითა, - ხომ გესმის,
რომ მაგ ამბავმა თავზარი დამცა მე. მე არ გამოველოდდი მაგისთანა საშინელს
და ულმობელს სამაგიეროს. რაღა ეშველება? შენ გიყვარდა და გიყვარს
კიდეც... სჯობს ისე ვიცხოვროთ, როგორც შენ ამბობ; სხვაფრივ არ შეიძლება.
რადგანაც ჩვენ ერთმანეთის ამბავი კარგად ვიცით. შენ იქნები ჩემი ცოლი,
შენი შვილი ჩემს ქონებას მიიღებს, ხოლო კანონით მბძანებელი მისი მე
ვიქნები. შენ სულ ცალკე და განმარტოებით იცხოვრე, ხოლო გარედ,

უცხოსთან ისე მოვექცეთ ერთმანეთს, ვითომ-და ძალიან ტკბილი ცოლქმრობა
გვაქვს. ეს კი იცოდე, თუ მე, შენის სიტყვით, თქვენს სახლში უნამუსობა
შევიტანე, ნებას არ მოგცემ, რომ ეგევე ჩემს სახლში მოჰხდეს.
- თქვენ ვითომ ვინა გგონივართ მე?
- ნება მომეცი ჩემი პირობაც დავდო. მე შევიტყე, რაც გინდა, და
დაგემორჩილე. ამასვე ვითხოვ შენგანაც.
სესილმა გულის ფრთხობით დაუწყო ყურება და ჰფიქრობდა, ნეტა ამ
ლაქლაქით რა მახის დაგება უნდაო.
- თუ ხელს გახლებ, შენ მე სასიკვდილოდ არ დამინდობ, - განაგრძო
გუდარმა, - ძალიან კარგი, იყოს ეგ პირობა, ხოლო, თუ აქ როდისმე უცხო კაცი
შემოვა ჩემს გარდა, მაშინ დარწმუნებული იყავ, რომ ცოცხალს აქედამ არ
გავუშვებ, შენ კი რა გადაგხდება, მაგას ბოლოსა ვნახავთ...
სესილმა ხმა არ გასცა და მხრები აიჭიმა.
- ერთის სიტყვით. ეს პირობაც გადაწყვეტილია. მე მარტო ისღა დამრჩა
სათქმელად, რომ ერთი იმ ბრალთაგანი, რომელსაც შენ მე მდებ, სრულებით
ტყუილია. შენ ამბობ, რომ მე ვარ მიზეზი მორისის სიკვდილისა...
- მერე?
- შენ ეხლა ჩემი ცოლი ხარ და გახსოვდეს, რომ შენის ნებით შემირთე. შენ
სცდები, ლამაზო ქალო, მორისი არ მომკვდარა, ცოცხალია... და შენ მის
ცოლად ვეღარ იქნები.
- მორისი ცოცხალიაო! - დაიკივლა სესილმა და თითქმის გონება მიეხადა,
- შეუძლებელია!
- ლამაზო სესილ, გეფიცები, რომ მორისი ცოცხალია... და
ხვალ
შევატყობინებ ჩვენის ჯვარისწერის ამბავს. მშვიდობით,
სესილ, ღამე
მშვიდობისა, ჩემო ლამაზო ქალო, - დაუმატა გუდარმა სიცილით. გავიდა
ოთახიდამ და გაიხურა კარი.
სესილი გალურჯდა. ხელი მოისო თვალებზედ, რომ მოიშორის შავი
ღრუბელი, რომელიც უცბად თვალებზედ ჩამოეფარა. ხელი წაავლო
სარეცელს, მერე ერთი-ორი ფეხი გადადგა, დაბარბაცდა, დაიძახა. "მორისი
ცოცხალიაო"! და დაეცა გრძნობამიხდილი იატაკზედ.

X
რა დაემართა მორისსა
მორისი მართლა ცოცხალი იყო. მეორეს დილას იმ უბედურის დღიდამ,
რომლიდამაც დავიწყეთ ჩვენი მოთხრობა, მორისის და მოვიდა ძმასთან, რომ
ოთახი დაულაგოს. მორისის დას ცალკე გასაღები ჰქონდა ძმის ოთახისა და
როცა მოვიდა, გააღო კარები, შევიდა ოთახში და რა ჰნახა, რომ ძმა უძრავად
წევს ქვეშაგებში, იფიქრა, ავად არისო, და დაელაპარაკა, მაგრამ ძმამ ხმა არ
ამოიღო.
ქალი
მივიდა,
დააკვირდა
მწოლარეს
და
დაიკივლა
თავზარდაცემულმა. მორისი იყო ფერმიხდილი, გალურჯებული, თითქმის

გაციებულიცა. მორისის და, ამელი ფერანი, თუმცა ძალიან ახალგაზრდა იყო,
მაგრამ დამჯდარი გონება ჰქონდა, თავდარიგიანი ქალი იყო, ამაო ვაი-უიზედ
დროს არ დაკარგავდა ხოლმე, ნამეტნავად, როცა შესაძლო იყო ის დრო
კეთილად გამოეყენებინა. ამელი ცოტად მიჰხვდა კიდეც, რაც ამბავია, ესე იგი,
იფიქრა, რომ დღეის იქით, რაკი საყვარელი ქალი დღეს ჰთხოვდება და სხვას
ირთავსო, აიღო და ჯავრით თავი მოიკლაო. ცხადი იყო, რომ თავი მოეწამლა.
ამელიმ გულზე ხელი დაადო, გული არ უცემდა; მაჯა გაუსინჯა, არც მაჯისა
ისმოდა რამ, გული და ხელები გაფიცხებული ჰქონდა და ფრჩხილები
გაჰშავებოდა. ამელიმ დაავლო ხელი ბოთლს, რომელიც მაგიდაზედ იდგა და
გაიქცა აფთექში. კიდევ კარგია, რომ აფთექარა გამოცდილი ქიმიკოსი
აღმოჩნდა. მოისმინა ქალის ნაამბობი, აიღო მოტანილი ბოთლი, გასინჯა
ლაბარატორიაში, რაც ბოთლში დარჩენილი იყო, და ადვილად იპოვა
საწამლავი. მაშინვე წამალი მისცა ამელის და დაარიგა, როგორ დაალევინოს.
ელდაცემული ქალი სირბილით მივიდა ძმასთან და მაშნვე აფთექრის
დარიგებისამებრ შეუდგა საქმეს.
ოთხი საათის შემდეგ მორისი გამობრუნდა. საწყალმა მიიხედ-მოიხედა
გაოცებით და არ სჯეროდა, რომ კიდევ ცოცხალია. დამ უამბო, რომ დილით
შემოვედი და თითქმის მკვდარი იყავიო. მორისმა ხმა არ გასცა და ცრემლები
წამოჰყარა თვალთაგან; საშინელმა აზრმა გაურბინა თავში. რაკი სესილი ვერა
ჰნახა თავისთან, ეგონა, რომ მომატყუაო, მე ასე მომიხდინა, რომ თავიდამ
მომიშოროს, მერე აიღოს და სხვა შეირთოს. საწამლავი არ დაულევია,
ტყუილად დაეწაფა; მერე, როცა მე მომეკიდა საწამლავი და გონება მიმეხადა,
ადგა და წავიდაო. სხვაფრივ განა შეიძლებოდა აეხსნა? თუ სესილი
რომელისამე სასწაულით გადურჩა საწამლავსა, ხომ მე მომაკვდავს
მიშველიდაო; თუ სხვა ვინმე შემოვიდა და სესილი დაიხსნა, მეც ხომ
დამიხსნიდაო. აშკარააო, თვითონ თავი გადირჩინაო, წავიდა შინ
გულდინჯადა და მაშინ, როცა მე აქ სულსა ვლევდი, იმ სულმდაბალმა
მუხანათმა ჯვარი დაიწერა გუდარზედაო.
მორისმა არაფერი არ გაამხილა თავის დასთან და გულის სიღრმეში
დაიმარხა თავის ნაღველი და ჯავრი. ყველა კითხვაზედ დას მარტო იმას
ეუბნებოდა, რომ ძალიან ტანჯვა გამოვიარეო. ამელი ფერანმა იფიქრა, რომ
თუმცა ჩემი ძმა სიკვდილს გადურჩა, მაგრამ ისე ავად არის, რომ ჯერ კიდევ
დიდი მოვლა და პატრონობა უნდაო. ხოლო რადგანაც ორნი დღიურ
მუშაობით გამოდიოდნენ და ამელის არ შეეძლო ავადმყოფის მოვლა და
თავზედ ტრიალი, სხვა გზა არ იყო, საავადმყოფოში უნდა დაეწვინა და ეს
ფიქრი გულს უკლავდა. რა უნდა ექნა? უეცრად მოაგონდა ბებერი მამიდა,
რომელიც პარიზიდამ ძალიან შორს არ იდგა და რომელიც ხშირად უთვლიდა
ხოლმე - ერთი რამდენიმე დღით მეწვიენითო. ურიგო არ იქნება, რომ იმასთან
წავიყვანო ჩემი ძმა, - იფიქრა ქალმა და ეს ფიქრი ძმასაც გაუმჟღავნა.
- მამიდა დიდის სიამოვნებით მოგივლის, - უთხრა ამელიმ, - და არც
არაფერი დაგეხარჯება.
- ძალიან კარგი იქნება... არც არავინ შეიტყობს, რაც მოჰხდა... შენი

ჭირიმე, ამელი, ნურავის ნურას ეტყვი.
- აბა ვის ვეტყვი, თუ მეც თან გამოგყვები? თუ გინდა, მინამ ჩვენ
წავალთ, ერთი სესილსა ვნახავ.
- ნუ, ნუ! - დაიყვირა გულმხურვალედ მორისმა, - არასოდეს არ გაბედო
იმის სახელის ხსენება ჩემთან.
- ეს ამბავი იმისი ბრალი ხომ არ არის, რაზედ უწყრები.
- დაჩუმდი, ამელი... დღეის იქით იცოდე, რომ მე ის აღარ მიყვარს... მე
ის მეზიზღება... მე ის მძულს.
ახალგაზრდა ქალო გაოცდა ძმის სიტყვებზედა, მაგრამ იცოდა, რა
ტანჯვაშიაც უნდა იყოს კაცი, რომელიც ჰგრძნობს, რომ მისი საყვარელი ქალი
სხვას ირთავს, და ხმა აღარ ამოიღო.
საწყალი ჭაბუკი მოუსვენრად ჰტოკავდა ქვეშაგებზედ, საშინელის
კვნესით და წყევა-კრულვით დუდუნებდა პირმოკუმული… რატომ არ
დამანებეს თავი ერთი მომკვდარვიყავ! ჰღირს იმად, რომ ესე ვიტანჯები იმ
საზიზღარ და სულმდაბალ დიაცისათვის?!
შეშინებული ამელი ეხვეოდა, ჰკოცნიდა მას და სცდილობდა
დაემშვიდებინა.
- არა, არა! - იძახოდა მორისი, - ამას იქით ჩემი სიცოცხლე
შეუძლებელია, მეორედ კი უფრო უკედ მოვახერხებ, რომ მოვშორდე ამ
საძაგელს ქვეყანას.
- მორის, მორის, ნუთუ ჩემი სიყვარული არა გაქვს? - უთხრა ამელიმ
ვედრებით და მუხლმოდრეკილი დაეცა ძმის წინ, - შენ აღთქმა მიეცი ჩვენს
დედ-მამას, რომ მე არ მომშორდები. განა მე ცუდი რამ ჩამიდენია, რომ ეგრე
მიმეტებ? განა მე შენთვის არა ვარ რა? მორის, შენს მეტი მე არავინა მყავს
ქვეყანაზედ, შენ მე არ გამიმეტებ, არა, არა! თუ იმას აი უყვარხარ, მე
მიყვარხარ, მე! გინდა მარტოდმარტო, უპატრონოდ დამაგდო? ნუ, ნუ მიზამ
მაგას! აბა იფიქრე, რა ვიქნები მე, როცა შენ არ მეყოლები!
ამ საოცარს ვედრებაზედ გული ამოუჯდა მორისს.
- ოხ, ამელი, რა უბედური კაცი ვარ, რა უბედური! - წამოიძახა
ტირილით და კვნესითა.
- ვაიმე, ძმაო, - უპასუხა გულამოჯდომით მტირალმა დამ, - მე შენ თავის
დღეში არ მოგშორდები. ფიცი მომეც, მორის, რომ შენს თავს არას აუტეხ.
- ვაიმე, ვაიმე! - ჰკვნესოდა უბედური.
- დედიჩვენის სული შემომფიცე, თორემ მე დღემუდამ შიში მექნება.
- გეფიცები... ამელი!
დიდხანს სტიროდნენ გადახვეულნი და-ძმანი და ვერ ჰბედავდნენ
ეხსენებინათ საყვარელი და შეძულებული სახელი სესილისა.
გაიარა დრომ და ამელმა იქირავა ეტლი, ფრთხილად ჩამოიყვანა
კიბეზედ ძმა, ჩასო ეტლში და ორნივ წავიდნენ სენ-ლაზარის რკინისგზისკენ.
კიდევ კარგია, ამელის ორიოდ გროში ჰქონდა, აიღო ორი ბილეთი და
წავიდნენ ტრიელში, სადაც იმათი მამიდა სცხოვრობდა.
მინამ ის ამბები მოჰხდა, რაც ჩვენ წინ გვიამბნია, მორისი ვერ

გამოკეთდა. ძალიან მძიმედ მიდიოდა იმისი მორჩენის საქმე.
ტიუსსოს სახლში კი ყველა დარწმუნებული იყო, რომ მორისი მკვდარია.
მართალია, ნამდვილის ამბის შეტყობა ადვილი იყო, მაგრამ ტიუსსოს ვერ
გაებედნა ენახა მორისის და, რადგანაც მორისის სიკვდილის მიზეზი, ცოტად
თუ ბევრად, თვითონაც იყო. მარტო გუდარმა იცოდა მართალი.
გუდარისათვის ძალიან საჭირო იყო სცოდნოდა იმ კაცის ბედი. რომელიც
უყვარდა მის საცოლოს და, რასაკვირველია, ყოველი ღონისძიება იხმარა, რომ
შეეტყო რამე და შეიტყო კიდეც.
სწორედ იმ დღეს, რა დღესაც სესილი შეურიგდა გუდარს, გუდარმა
შეიტყო, რომ მორისი ჯავრით სოფლად წავიდა და ნათესავებთან სცხოვრობს.
სესილს რომ წინ შეეტყო, მორისი ცოცხალიაო, უსათუოდ არ შეირთავდა
გუდარს, ამიტომაც გუდარი ინახავდა ამ ამბავს როგორც ერთს რამეს დიდ
საიდუმლოს. ჩვენ ხომ ვნახეთ, რომ ამ ამბავმა, რომელსაც უაღრესი
ბედნიერება
უნდა
მიენიჭებინა
სესილისათვის,
სესილი
დიდს
სასოწარკვეთილებაში ჩააგდო.
გუდარი სესილის ოთახიდამ რომ გამოვიდა, რამდენსამე ხანს რაღაც
მხეცურს სიხარულს მიეცა. ყველაფერი დაავიწყდა: ისიც, როგორ გააბრიყვეს,
ისიც, როგორი ზიზღი ცოლმა ამოუჩინა. უხაროდა, რომ ამ ამბით სესილს
გული მოვუკალო, სესილს ეგონა, მე ვიყრი ჯავრსაო, რომ ჩემს სიძულვილს
ვუცხადებო, ის კი არა თუ, იმ კაცმა, რომელიც მთელი ერთი თთვე თავს
ევლებოდა და ფეხქვეშ ეშლებოდა, იმ კაცმა გული გაუპო და მით დაამტკიცა
სიმართლე თავის მეტის სახელისა - ჯაგლაგიო.
გახარებული შევიდა გუდარი თავის ოთახში, გაიხადა ტანისამოსი და,
უბის ჯიბეს რომ ხელი შეახო, ხელს მოჰხვდა ქორწინების ბეჭედი, რომელიც
სესილმა ზიზღით უკუირიდა. ბეჭედი შეინახა. "დამაცა, ლამაზო ქალო, დღე
მოვა, რომ ამ ბეჭედით ხელზედ გამოიღვიძებ, - ჰფიქრობდა იგი, - არა,
ბატონო ტიუსსოს ქალო, ეხლა თქვენ გუდარის გვარს ატარებთ და
დამერწმუნეთ, რომ გუდარის ცოლიც იქნებით. შენ ჰნახავ, როგორ ვექცევი
ხოლმე ქალებს. შესაძლოა თავი შეიმაგრო ერთი კვირა, ერთი თთვე, მე არ
ავჩქარდები, მაგრამ მოვა დრო, როცა მე ჩემსას მივიღებ და ჯავრს ამოვიყრი
არამც თუ შენზე, არამედ შენს შვილზედაც, რომელსაც ეგრე ძალად კისერზედ
მახვევ. უწინ შენ მომატყუე, ახლა კი უკაცრავოდ, ამას იქით პამპულად აღარ
გავიხდი თავს". მივიდა ფანჯარასთან, გააღო და ხარბად შეისუნთქა გრილი
ჰაერი, "ყველა, ყველადა, - იფიქრა გულში, - ვერაფერია, რომ ჯვარისწერის
ღამეს ეგრე ვატარებ... ამას ყურს მოჰკრავენ... ისე უნდა მოვახდინო, რომ
სთქვან: რა უწმაწური რამა ყოფილა ჯაგლაგი, ჯვარისწერის პირველ ღამესაც
შინ არ დადგა, საქეიფოდ წავიდაო".
ჩამოიღო სხვა ტანისამოსი, მოსამსახურე არ გააღვიძა, რომელსაც
წინადვე უბძანა, ნუ მომიცდი, დაიძინეო; მოირთო როგორც რიგია და
ხმამაღლა დაიწყო თავისთავად ლაპარაკი.
- ადრე თუ გვიან ხომ ყველაფერი გამომჟღავნდება და ყველაფერს
შეიტყობენ. ეს მაინც იქნება, რომ მე გავხდები სასაცილოდ. ჯერ ესა, რომ

ხვალ დილაზე სესილი იკითხავს ჩემზედ, სად არისო; მოიწადინებს მორისის
ამბის დაწვრილებით შეტყობას ჩემგან. აბა სასაცილო ის იქნება, რომ
აიმრიზება მოსამსახურეების წინ. ახლა ის სულელი ადელიც მობძანდება
ქალის ამბის შესატყობრად. ხომ უხვალეოდ ჯვარისწერა არ მოჰხდება ხოლმე.
მაგრამ რა? ადელს ყველაფერი ეცოდინება, ეს მახე ხომ ორივემ ერთად
დამიგეს. ტიუსსოს კი ფერი ეცვლება. ახლა სტუმრების ყოფა ნახეთ? მე
წინადვე წარმოდგენილი მაქვს, რა კილოთი წამოიძახებენ: “ვერ უყურებთ იმ
ჯაგლაგს!” ყველაზედ კი ღირსსაცნობი ის იქნება, სესილი როგორ მოიქცევა ამ
შემთხვევაში.
გუდარმა ხმამაღლა ჩაიხარხარა. მერე აჰხადა ყუთი, ამოიღო რამდენიმე
ოქროს ფული და ჩაიდო ჯიბეში; მაგრამ როგორღაც მძიმედ ეჩვენნენ, ისევ
უკან ჩააწყო, გააღო სხვა ყუთი და ამოიღო ბანკის ბილეთები. მერე აიღო და
ფულიანი ქაღალდები აქეთ-იქით გადააწყო.
- მე მოგზაურობას უნდა შევუდგე, რომ ესენი თავიდამ მოვიშორო, სთქვა მან, როცა დაჰყურებდა ფულებს, - თორემ აქ ამათი შენახვა
საფათერაკოა.
დაკეტა ყუთი, ჩაიხედა სარკეში და უჩუმრად ფეხაკრეფით გამოვიდა
სახლიდამ. ქუჩაში რომ გამოვიდა, დაუძახა ეტლს, ჩაჯდა შიგ გადაწოლითა
და მოუკიდა სიგარას.
- რამდენსამე ხანს შემდეგ წინ გაუარა იმ სახლს, საცა ტიუსსოს ქორწილი
იყო. ხალხი ჯერ არ დაშლილიყო. გუდარმა ერთ განათებულ ფანჯარასთან
თვალი მოჰკრა ადელსა. ადელი სტიროდა.
- აბა პირს დააღებენ, რომ მე ეხლა იქ თავი შევყო, - ამბობდა კასკასით
გუდარი. - არა უშავს რა, ხვალაც კაი თამაშა იქნება, როცა ვეტყვი: “რა მექნა,
სანაძლეო მქონდა დაჭერილი, რომ ქორწილის პირველს ღამესვე ცოლს
დავანებებ და იზასთან წავალ-მეთქი”. აბა პირს მაშინ დააღებენ და ერთხმად
დაიძახებენ: "სწორედ ჯაგლაგი ყოფილაო! მართლა-და კაი სახელი
დაურქმევიათო!.."
ეტლი გაემართა ელისეს მინდვრებისაკენ.

XI
მწარე სიყვარული
სესილი გონებაზედ მოვიდა მარტო გათენებისას. ეს კია, რომ გვიან
მოვიდნენ ეგა და გუდარი შინ ქორწილიდამ, ძალიან დიდხანს ილაპარაკეს,
ასე რომ გულის შემოყრა სესილისა ხანგრძლივი არ იყო.
თვალები გაახილა თუ არა, გარშამო მოატარა, რაღაც ოცნებამ შეიპყრა:
სიზმარში ხომ არა ვნახე ჩემი ჯვარისწერაო? განა გუშინ არ იყო, რომ თავი
მოვიწამლე? განა აქ გვერდით არ მიწევს უსულო გვამი მორისისაო? მაგრამ ეს
ოცნება მალე გაეფანტა. წამოხტა ფეხზედ და დაინახა თავისი საქორწილო
კაბა და ყვავილები. იმ წამსვე მოაგონდა თავისი საუბარი გუდართან და ის

საშინელი ამბავი, რომლითაც გუდარმა გული შუაზე გაუპო. დაეცა სელზე და
დაიწყო ტირილი. მორისი ცოცხალი იყო და ამან კი ასე უღმრთოდ უღალატა.
მაგრამ განა სინიდისის წინაშე რაიმე დანაშაული ჰქონდა? არა, მაგრამ ვინ
დაიჯერებს? გარდა ამისა, ეს ამბავი მარტო ჩემსა და გუდარსა შუა უნდა
დარჩესო. გუდარმა პირობა მისცა. შენს შვილიერებას არ გავამხელო და ამის
სამაგიეროდ სესილსაც ჩამოართვა პირობა, რომ ჩემს გაბრიყვებას ნურავის
შეატყობინებო. გუდარი ერთი ბეწო ხანს რომ კიდევ დარჩენილიყო ცოლის
ოთახში და ენახა იგი გულშემოყრილი, მაშინ საქმე წამხდარი იქნებოდა
სრულებით. ამ შემთხვევას ისე გამოიყენებდა, რომ ყოველს დაწყობილებას
ჩაუფუშავდა. ერთის სიტყვით, სესილი გათხოვდა და მორისი კი ცოცხალი
იყო. შესაძლო იყო, რომ არაფრის არმცოდნე მორისი ეცდება ჯავრი
ამოიყაროს ღალატისათვის და ამას ადვილადაც მოახდენდა, რომ ყველა
მართალი გაემჟღავნებინა. რა უნდა ექმნა სესილს? ყველაზედ უწინარეს უნდა
ცდილიყო, მორისს არ შეეტყო, რომ ბაშვი, რომლითაც ეხლა სესილი ორსული
იყო, იმისია.
მორისი რომ ჰნახოს, მუხლმოდრეკით მოინანოს თავისი საქციელი და
შენდობას დაემუდაროს, - საფრთხილო იყო. გუდარმა წინადვე უთხრა, რომ
ყოველს შენს ფეხის გადადგმაზედ თვალყური მეჭირებაო და, გარდა ამისა,
თვითონაც იმოდენა გამბედაობას ვერ ჰპოულობდა თავის თავში, რომ ეგ
მოეხდინა. ამის გამო იმაზე დადგა, რომ წიგნს მივწერო. მაგრამ როგორ
გაეგზავნა წიგნი და სად? მაინც და მაინც ჯერ წიგნს მოვამზადებ და
გაგზავნის თავდარიგს მერე შევუდგებიო.
ჩაიკეტა კარი, აჰხადა ფანჯარას ფარდა, დაჯდა მაგიდის წინ და მოჰყვა
შემდეგის წერას:
“ჩემო მეგობარო,
"მე უნდა მოტევება გთხოვო; მე მარტო დღეს შევიტყე, რომ შენც
ცოცხალი ხარ, მე კი ჩემს თავს აღარ ვეკუთვნი. ამ ერთის თვის წინად ჩემი
დედ-მამა
ყველაფერზედ
დაგვყვებოდნენ.
საჭიროა
ყველაფერი
დაწვრილებით გიამბო, რაც მოჰხდა. გახსოვს, ერთმანეთს რომ ვაკოცეთ
უკანასკნელად და მე საწამლავმა მიმასუსტა? მაშინ გავიგე, რომ შენა სთქვი.
"მშვიდობით, სესილ, ჩვენ მალე შევიყრებით ისევ ერთად საიქიოს". აქ მე
გული შემომეყარა. გონებაზედ გათენებისასღა მოვედი. მე დიდს ტანჯვაში
ვიყავ და არ მესმოდა, სად ვიყავ. უეცრად თვალი მოგკარ შენ ჩემს ქვეშაგებზე
მწოლარეს... მე დაგელაპარაკე, დაგიწყე ხელების და შუბლის სრესა... შენ
გაცივებული იყავ და ვიფიქრე, მკვდარია-მეთქი. ვაი რა დღე გამოვიარე! აბა
შენ თითონ წარმოიდგინე: შენ მკვდარი და მე შენთან ცოცხალი. რა
ვიქნებოდი! შენ ჩემი ქმარი იყავი და მე ქვრივად დავრჩი. ოხ, ღმერთო, განა
გასაძლისია ეს! მე შენი ვიყავ და ამიტომაც რაღას ვაქნევდი ჩემს სიცოცხლეს.
ფიცის მტკიცედ აღსასრულებლად გადავწყვიტე, რომ თავი უნდა მოვიკლა...
გადავიხედე ფანჯრიდამ, მინდოდა იქიდამ გადავვარდნილიყავ, მაგრამ

თვალი მოვკარ მდინარეს, რომელიც იქავ შენს სახლთან ჩამოდის. იმის
დანახვა და თავის დარჩობის განზრახვა ერთი იყო. სწრაფად გადავიცვი კაბა,
გაკოცე შენ და წავედი ხიდისკენ, რომ იქიდამ გადავვარდნილიყავ.
"ვერ გეტყვი რა ტანჯვა და რა წამება გამოვიარე, ვიდრე ხიდთან
მივიდოდი. წყალში რომ ჩავვარდი, ისე მეგონა სამოთხეში შევედი-მეთქი.
მთელს ტანს ცეცხლი მეკიდებოდა. მე ჩავარდნისვე უმალ გონება მიმეხადა.
როცა თვალი ავახილე, საკაცეზედ ვიწექ და ხალხი გარს მეხვევოდა. მე
საავადმყოფოში წამიყვანეს და მამაჩემთანაც კაცი გაჰგზავნეს. მთელი ორი
თთვე საავადმყოფოში ვიყავ, სულ ბოდვაში, თითქმის ჭკვიდამ შევიშალე.
ყოველს წუთს ჩემს სიკვდილს მოელოდდნენ. ხომ გესმის, ყოველივე ეს
რარიგად შემცვლიდა მე. როცა მორჩენაზედ ვიყავ, ჩემის საქციელისა მე
თვითონ მეშინოდა. ჩემს ფიქრში შენ მკვდარი იყავ, იმიტომ რომ შენ
გაცივებული იწექ უძრავად... თვითონ შენ მიხვდები, რომ შენს ამბავს არავინ
არ მეტყოდა. თუნდ რომ რაიმე იმედიც მქონოდა შენი კარგამყოფობისა, მაინც
ყოველივე იმედი უნდა გამქრობოდა, ისე მოვიდა ჩემდა საუბედუროდ საქმე.
კროშარს (ხომ გახსოვს, ჩვენსა ხშირად დადიოდა?) იმ უბედურ დღის საღამო
ხანზედ თურმე გაევლო შენის სახლის ახლო, ხალხის გროვა ენახა. დრო, არა
ჰქონოდა დიდხანს გაჩერებულიყო, მაგრამ მაინც კი გაეგო, რომ ვიღაცა
მომკვდარა, თუ ვიღაცას თავი მოუკლავსო; სახლში ვიღაც მკვდარი ენახათ და
ხალხი ამაზედ მოგროვილიყო. ამის შემდეგ რაღა იმედი უნდა მქონოდა? არ
ვიცი, იტყუა ყოველივე ეს, რომ მე იმედი დამაკარგვინოს და მაიძულოს
გათხოვება, თუ რა, - მაგრამ მე კი დავიჯერე მაშინ. მას შემდეგ ჩემს
ქვეშაგებთან სულ შენ მელანდებოდი. მე ბევრი მიტირნია, ბევრი ტანჯვა
გამომივლია.
“რა უნდა მექნა მე მარტოს? შენი სიკვდილი მით უფრო მჯეროდა, რომ
შენი და ამელი ერთხელაც აღარ მოვიდა ჩვენს სანახავად. ჩემის ამბის
შესატყობრადაც არ შემოსულა. მორის, შენ კეთილი გულისა ხარ, შენ იცი,
რარიგად მიყვარს ჩემი დედ-მამა. ჩემმა უბედურებამ ისე შეაწუხათ, ისეთ
სასოწარკვეთილებაში იყვნენ, რომ ღონე არა მქონდა არ დავმორჩილებიყავ და
არ მეთქი: "ბატონი ხართ". მაპატიე, მორის-ჯან, მაპატიე... მე უბრალო ვარ, მე
ვარ მსხვერპლი! შენი სახე საუკუნოდ შთაბეჭდილი იქნება ჩემს გულში,
მაგრამ რაც მოვალეობა კისრად ავიღე, იგი პატიოსნებით უნდა შევასრულო.
მე ჩემს თავს ნებას აღარ მივცემ, რომ შენ გინახულო და თუ შესაძლო არ არის
სრულად აღიგავოს ის ერთი შენთან გატარებული საათი გამოუთქმელის
სიყვარულისა და ნეტარებისა, მუხლმოდრეკითა გთხოვ, დაივიწყე მაინც... მე
გიცნობ, შენ მეტად პატიოსანი კაცი ხარ და ამაზედ უარს არ მეტყვი. თუ
ოდესმე ბოროტი ენა ვისიმე მოჰყვება დამტკიცებას, რომ მე საყვარლად
გეჯექ მარტო ერთის საათის განმავლობაში, შენ შეჰფიცე, რომ ეგ ტყუილია...
აი უკანასკნელი მოწყალება, რომელსაც მე შენგან ვითხოვ, მორის. უბედურად
ყოფნა კი შემიძლიან, უნამუსოდ, კი არა. მორის, ფიცი მომეც, რომ ყველგან
მარტო ამას იტყვი, რომ ოცს ივნისს ღამე მე შენთან არა ვყოფილვარ, რომ იმ
დღეს არც კი გინახვივარ და, მაშასადამე, დილითვე გამოვსულვარ შინიდამ,

როგორც ყველას ჰგონია, და წყალში გადავარდნილვარ.
“ეხლა მე ქმრადა მყავს კაცი, რომელიც მეზიზღება და მძულს. შენ უნდა
იცოდე, რომ ფიქრით ყოველთვის შენთანა ვარ, ხოლო მე იმოდენა ღონე
კიდევ მაქვს, რომ დავიმორჩილო ეს შენდამი სიყვარული, რომელიც თავის
დღეში ჩემს გულში არ გაჰქრება.
“ჩემი ქმარი... გუდარი ძალიან იჭვიანია. ეს მე გამომიცხადა კიდეც და
დამპირდა - თვალს არ მოგაშორებ, იცოდეო. მაგისათვის სხვის წიგნის გახსნა
და საიდუმლოს გამომჟღავნება უკადრისობა არ არის. ამიტომაც გთხოვ, წიგნი
რომ გამოგზავნო ფოჩტით, გამომიგზავნე სესილ ტიუსსოს სახელზედ და
ზედ დააწერე: "მინამ მოითხოვდეს-თქო".
"მშვიდობით, ჩემო საყვარელო, და შეუნდე მას, რომელსაც ასე ძლიერ
უყვარხარ და ასე კი იტანჯება.
"სესილ."
დაბეჭდა ეს წიგნი და ზედ დააწერა: "მორის ფერანს საკუთარს ხელში".
მერე აიღო ეს წიგნი, სხვა კანვერტში ჩასდო და დააწერა: "ამელი ფერანს
ტერფორტის ქუჩაში. თუ შინ არ იყოს, გთხოვთ გაუგზავნოთ იქ, საცა
იმყოფება". ბოლოს ბალიშის ქვეშ დამალა წიგნი. გაიხადა და დაწვა
ქვეშაგებში.
როცა დედა მოუვიდა, სესილმა ყოველისფერი უამბო, რაც მოჰხდა.
ადელმა აუწყა, რომ მსახურმა მითხრა, წუხელ გუდარი შინ არ ყოფილაო.
ეჭვი აიღო სესილმა, რომ გუდარი რაღაც უსიამოვნებას უპირებდა; სთხოვა
დედას, მიიღეო სტუმრები, რომელნიც ცოტ-ცოტად იკრიბებოდნენ
სასტუმრო ოთახში, და უთხარი, რომ გუდარი ამ ორის საათის წინ წავიდა და
დამპირდა თორმეტს საათზე დავბრუნდებიო.
მართლადაც დაჰკრა თუ არა საათმა თორმეტი, გუდარიც მოვიდა.
სესილი წინ მიეგება და უთხრია:
- ხომ ჰხედავთ, რა პირობის კაცია ჩემი ქმარი. ერთი წუთიც არ
გადააცილა დაპირებულს ვადას. ეს-ეს არის, ჩემო კარგო, ვამბობდი, რომ
თქვენ დილას გახევდით, დამპირდით, რომ, მინამ შენ ტანთ ჩაიცვამ, მეც
მოვალო.
გუდარი გაოცდა სესილის გამბედაობაზედ. "ხერხიანი დედაკაციაო",
იფიქრა და ამაში უფრო მაშინ დარწმუნდა, როცა სესილმა ნაზად ხელი
ჩამოართვა და მის მხარზედ მოიხარა თავი.
- ერთი უყურეთ, რა გაგიჟებით უყვარს! - სთქვა ხმადაბლა ტიუსსომ.
დღის განმავლობაში სესილმა დრო იხელთა და მორისთან გასაგზავნი
წიგნი ფოჩტის ყუთში ჩააგდო. ორ დღეს უკან თითონ წავიდა ფოჩტაში და
სესილ ტიუსსოს სახელზედ წიგნი მიიღო. შინ დაბრუნდა, გახსნა და
წაიკითხა შემდეგი:
"ჩემო კარგო სესილ!
"მე შენ მიყვარხარ და შემინდვიხარ, მაგრამ ჩემი სიცოცხლე კი აღარ

იქნება. დედაჩემის საფლავსა ვფიცავ, რომ არავისთან გავამხელ მას, რაც 20-ს
ივნისს მოჰხდა. გეფიცები, რომ ყოველს ბოროტს ენას ჩავაჩუმებ.
“მშვიდობით, შენთვის სიკვდილის კერძად გადადებული.
"მორისი".
წიგნი ხელადამ გავარდა, გული ამოუჯდა და მწარედ დაიწყო ტირილი.
იგრძნო, რომ ახალი ფათერაკი მოელოდდა მომავალში. საწყალს უყვარდა
მორისი და წიგნადამ შეიტყო, რომ მორისმა შეუნდო, რადგანაც
მიმხვდარიყო, რომ სესილი მსხვერპლია უბედურის გარემოებისა. ცხადი იყო,
რომ მორისს უწინდებურად უყვარდა სესილი და თავისის სიყვარულის
ღირსადაც აღიარებდა კიდევ. თუმცა თავის მოკვლაზედ ლაპარაკობდა,
მაგრამ სესილი იმედოვნებდა, რომ როგორმე დავაშლევინებ ამგვარს
განზრახვასაო. ცრემლმა, რომელიც განუწყვეტლივ სდიოდა, ცოტად
შეუმსუბუქა გული. დიდი ხანია ადარ ჰქონია გულში ამისთანა ნეტარი
გრძნობა.
ჯვარისწერის დღიდგან სესილი ინახულებდა ხოლმე გუდარს მარტო
სადილობისას. მათი კავშირი ისევ ისეთივე იყო, როგორც წინად. გუდარი
ლაპარაკში იხსენიებდა სესილს "შენობით" და სესილი კი გუდარს
"თქვენობით". სადილზედ უბრალო რაღაცაებზე ლაპარაკობდნენ ხოლმე.
მორისის სახელის ხსენებას სესილი ძალიან ერიდებოდა და ეს ამბავი ძალიან
უკვირდა გუდარს, რომელიც თვალყურს გაფაციცებით ადევნებდა ცოლს.
გუდარი არც ერთს ღამეს შინ არ დგებოდა და რომ ამ ამბავმა არ მისცეს
მოსამსახურეებს მიზეზი ჭორკანაობისა, სესილი ხმამაღლა ამბობდა ხოლმე,
რომ მე ავადმყოფობისაგან მოშლილი ვარ და თავს უნდა გავუფრთხილდეო.
ერთის სიტყვით, მშვიდობიანი მყუდროება სუფევდა ამ გესლით მოწამლულ
ოჯახში. მაგრამ ბნელი და ჭექა-ქუხილის ჯანღი კი თანდათან ჰმატულობდა
და ჰგროვდებოდა.
დავუბრუნდეთ მორისის ამბავს. დისა და მამიდის მოვლამ და
პატრონობამ მორისი მალე დააყენა ფეხზედ. მინამ მორისი ტრიელში იყო,
ამელი პარიზში წავიდა სამუშაოდ და რა შეიტყო, რომ სესილი გუდარზედ
ჯვარს იწერს, უამბო მორისსა. რაკი ასე უსინიდისოდ ახალგაზრდა ქალმა
უღალატა ჩემს ძმასო, გაბრაზებულმა ამელიმ გულში განიზრახა თავის
დღეში სესილს თვალითაც აღარ ვინახულებო; მორისი მართალს ამბობს, რომ
სესილმა გამაბრიყვა და საძაგლად მომატყუაო.
როცა მორისი სრულებით კარგად შეიქმნა, პარიზში წავიდა და
ხელახლად თავის საქმეს დაადგა. ეხლა და-ძმა ერთად დადგნენ. სამი პატარა
ოთახი ეჭირათ. ამელი ერთი საათი დღეში დაიკლო მუშაობა და ამ საათს
ახმარებდა სადილის მზადებასა. იმის მაგიერ, რომ დუქანში ეჭამა პური
წინანდელებრ, მორისი ეხლა სადილად შინ მოდიოდა და თავის დასთან
ერთად ისადილებდა ხოლმე. ყველა ეს ამელმა მოახერხა იმის შიშით, რომ
მორისს დიდი ცვლილება დაეტყო ავადმყოფობის გამო და ამასთან დიდად
შეწუხებული და დაღვრემილი დადიოდა. ამელის ეშინოდა, არა აიტეხოს

რამეო. საწყალი მორისი სულ მუდამ დაფიქრებული იყო და მხოლოდ
ხანდისხან გაუღიმებდა ხოლმე თავის დას, იმ მხნე ახალგაზრდა ქალს,
რომელიც თუმცა მორისზე მომცრო იყო, მაგრამ ისე უვლიდა და
ჰპატრონობდა, როგორც დედა და არც ერთხელ საყვედურიც არ უთქვამს
ძმისათვის, როცა ძმა რაზედმე აიმრიზებოდა და გაჯავრდებოდა ხოლმე.
სესილის წიგნი რომ მოუვიდა, ამელი სამუშაოდ იყო და ელდა ეცა;
მაშინვე იცნო სესილის ხელი. ნეტა რა არის ამ წიგნშიო? ჭკვიანი საქმე იქნება,
რომ ეს წიგნი ჩემს ძმას მივცეო? არა სჯობია უკანვე გაუხსნელი
დავუბრუნოვო სესილს? კინაღამ მართლადა უკან არ დაუბრუნა, მაგრამ
მორისი შემიტყობს და იწყენსო და ამიტომაც დაიშალა. იმავ დღეს სადილს
უკან ძმას სესილზედ ჩამოუგდო ლაპარაკი.
მორისი, ჩვეულებისამებრ, ფანჯრის წინ იდგა ღრმად ჩაფიქრებული.
ოცნებამ გაიტაცა მისი სული და გული და წარმოუდგინა ნეტარი ღამე 20
ივნისისა. საყვარელის ქალის სახე, მისი მხურვალე სიტყვები და ალერსი
გონებიდამ არა შორდებოდა. ცრემლმორეული, გულამომჯდარი იმ ნეტარს
და ბედიწერის წუთს შეჰკვნესოდა აზრითა და ფიქრითა.
- მორის, - უთხრა ამელიმ. - მე სათქმელი რამა მაქვს შენთან.
მორისმა ვერ გაიგო.
- მე მეტად მძიმე საქმე მაქვს-მეთქი სათქმელი, - განიმეორა ამელიმ, ხოლო პირობა მომე, რომ გონიერებით მოიქცევი.
მორისი არც კი დაიძრა და ჩუმად რაღაცას დუდუნებდა.
- მორის, მე იმის ამბავი მოგიტანე.
მორისი მაშინვე გამოფხიზლდა, დააკვირვა თვალები დასა, თითქო
უნდა გამოიცნოს, მატყუებს თუ არაო, და ჰკითხა:
- იმის ამბავიო? ნუთუ იმასთან იყავი?
- არა, შენ მე ამიკრძალე.
- თუ შეხვდი სადმე?
- არა, მინდა ვთქვა და მეშინია.
მორისი მაშინვე გამოქანდა ფანჯრიდამ და აკანკალებულის ხმით
შემოსძახა:
- ამელი, თუ გიყვარდე, ნუღარ მტანჯავ. მითხარი მალე, რაც იცი.
საწყალმა ჭაბუკმა ვედრების ნიშნად გაიწოდა ორივე ხელი ხვეწნითა და
მუდარებითა. ამელი, რა ჰნახა, რომ ასე საშინლად აფეთქდა მორისი, ინანა,
რომ წიგნი არ დასწვა. ერთმა სესილის ხსენებამ, რომლის სახელიც ამ ორ
თთვეში ერთხელაც არ გაუჩემებია, სრულად გამოსცვალა მორისი. იმ წამსვე
მორისი შეიქმნა იმ მშვენიერ ჭაბუკად, რომელიც იმ ნეტარს ღამეს ელოდდა
სესილს ბასტილის მოედანზედ.
მართლადაც, ძალიან მშვენიერი რამ იყო მორისი. ცხრამეტის წლისა,
მაღალი, ლამაზად მოსული, წამოსადეგი, ლამაზის მიხვრა-მოხვრითა,
სწორედ და სრულებით, საუცხოვო რამ იყო. შავი მოკლე ჯუბა ეცვა და იმავე
ფერის დოშლუღი, შავი ყელსახვევი ეხვია და პერანგის თეთრი საყელო
ორივე მხრივ გადმოკეცილი ჰქონდა. ხელები, თუმცა მსხვილები, მაგრამ

ძალიან თეთრი ჰქონდა; ზოგიერთგან დამეჭეჭებულობაც ეტყობოდათ,
სჩანდა, რომ ის ხელები მუშაობას ჩვეულ არიან. სახე მისი, როგორც
მამაკაცისა, მეტად ლამაზი და მარილიანი იყო, კაცი იფიქრებდა, სწორედ
ქალიაო. შავი თვალები, ზემოდამ ლამაზად მოქნილი წაბლისფერი წარბები
და წამწამები, რომელნიც მინაზებულს ბრწყინვალებას თვალისას უფრო მეტს
ბრწყინვალებას აძლევდნენ; სწორე და წმინდა ცხვირი, პატარა ტუჩები,
ახლად აშლილი ქერა ულვაში, მოგძო სახე, ქერა თმა და ვარდისფერი ლოყები
შეადგენდნენ მის თვალადობას. ყოველისფრით ტურფა რამ იყო,
კდემამოსილი, მორცხვი, როგორც კარგად გაწვრთნილი ბაშვი.
- მორის, ხომ პირობას მაძლევ, რომ გონებიანად მოიქცევი?
- ჰო, ჰო, ოღონდ მალე მითხარ...
- აი წიგნი იმისაგან.
- იმისაგან? - განიმეორა მორისმა და სიხარულით ტუჩებით ზედ
დააკვდა წიგნსა.
გახსნა წიგნი და ისე სწრაფად გადიკითხა, რომ არც კი ამოისუნთქავს,
თითქო მწყურვალი დაეწაფა განმაცოცხლებელს წყაროსაო. მისი და შიშით
თვალს ადევნებდა მის სახის მეტყველებას, რომელიც ელვის უმალეს
იცვლებოდა ხოლმე იმის მიხედვით, თუ რა გრძნობა ებადებოდა წიგნის
კითხვაში. ბოლოს, გაათავა კითხვა და გადმოსქდა ცრემლი თვალთაგან.
- რაო, მორის? - ჰკითხა დამ.
- ჩემო კარგო, ამელი! - უთხრა მან და დაეცა სკამზე ხმამაღლა მტირალი,
- ვაი, რა უბედური კაცი ვარ!..
- კარგი, გონებას ნუ დაჰკარგავ, ნუ შემანანებ, რომ ეგ წიგნი მოგიტანე...
შენ ხომ დიდი ხანია იცი, რარიგი უმადური და საძაგელი რამ ყოფილა...
მორისი წამოხტა, პირზედ ხელი მიაფარა და შეჰკივლა:
- ნუ, ნუ იტყვი მაგას, ამელი!.. ჩვენ ყველა არა გვცოდნია... უბედურია ის
საწყალი, უბედური.
გაოცებულმა ამელიმ გაიწოდა ხელი. რომ წიგნი გამოართოს, მაგრამ
მორისმა არ დაანება. მოიწმინდა ცრემლი, ჩაჯდა სელში და ხელახლად
მოჰყვა დადინჯებით წიგნის კითხვასა. იგრძნო, რომ უნდა ამელის ამ
წიგნიდამ ზოგიერთი რამ უამბოს, რომ 20 ივნისის ამბავზედ არაფერი გუმანი
არ ააღებინოს.
- ვაი, მელი! - უთხრა მორისმა ბოლოს, - სწორედ იმ დროს, როცა მე თავი
მოვიწამლე, სესილი გაქცეულა და წყალში გადავარდნილა.
- ეგ საიდამ იცი?
- წიგნიდამ შევიტყე. რაღაც სასწაულით გადაურჩენიათ, წაუყვანიათ
საავადმყოფოში და იქ ორი თთვე ავადმყოფი წოლილა. როცა გონზედ
მოსულა, უკითხივარ და უთქვამთ, რომ მკვდარი ვარ. მხოლოდ გუშინ
გაუგია, რომ მე კიდევ ცოცხალი ვარ.
- არა მჯერა.
- თვითონ იწერება. მწერს, რომ უფრო იმით დავიჯერე შენი
სიკვდილიო, რომ ამელიმ აღარა მნახა და გარდა ამისა ერთმა ჩვენმა

ნათესავმა გვიამბო, რომ იმ სახლში, საცა მე ვიდვგ, იმ დღეს ვიღაცა
მოეკლათო, თუ თვითონ ვიღასაც მოეკლა თავიო.
- სხვას რასა გწერს?
- ქმარი შევირთე და აღარ უნდა მინახულოო. საწყალს ბევრი ტანჯვა
გამოუვლია და, რასაკვირველია, მე არ ვინდომებ, რომ ტანჯვას ტანჯვა
მოვუმატო. ეს კი მენატრება ვიცოდე, მართლა მომხდარა რამე სწორედ იმ
დღეს იმ სახლში, საცა მე ვიდეგ, თუ ეგ, რასაც იწერება, ახალი ტყუილია,
მოგონილი მის შინაურთაგან, რომ საწყალი მოატყუონ.
- მითხარი, როგორ მოვიქცე, - ჰკითხა სწრაფად ამელიმ, ყოველთვის
მზადმყოფმა, რომ ძმას მოეხმაროს, - თუ გინდა მე წავალ სესილთან და
თვითონ გამოვკითხავ ყოველისფერს დაწვრილებით.
- ნუ, ნუ, - უპასუხა მორისმა მძიმეს ამოოხვრით, - ჩვენ ეხლა სესილი
ფიქრშიაც აღარ უნდა გვქონდეს. იგი ჩვენთვის მკვდარია.
- თვითონ ითხოვს მაგასა?
მორისმა ამაზე პასუხი არ გასცა და განაგრძო.
- მე მინდა, ჩემო მელი, რომ შენ წახვიდე, თუ შეიძლება, ხვალვე ლაკუეს
ქუჩაში და შემიტყო, რა ამბავი მომხდარა იქ.
- ძალიან კარგი, წავალ.
გვიან იყო, ამელი ჭურჭელის მისალაგებლად წავიდა და მორისმა კი
კიდევ ერთხელ გადიკითხა წიგნი და პასუხად მისწერა ის, რაც ჩვენ ვიცით.
მერე გამოეთხოვა დას და წავიდა თავის ოთახში დასაძინებლად. მთელი ღამე
თვალზედ ძილი არ მოსვლია, ხან ერთს გვერდზედ მიეგდებოდა
ქვეშაგებზედ, ხან მეორეზედ, სტიროდა და ჰკოცნიდა ძვირფასს წიგნსა.
მხოლოდ გათენებისას ჩაეძინა.
მეორე დილას სესილის წიგნი თან წაიღო მორისმა ქარხანაში და იქ
შეინახა. ეშინოდა, რომ ვაითუ ჩემი და ცნობისმოყვარეობამ შეიპყროს, წიგნი
იპოვნოს და წაიკითხოსო. მერე, როცა მოვალ, ვეტყვი, რომ წიგნი დავწვი,
ერთი ათიოდ დღე რომ გაივლის, დაავიწყდება ყველაფერი და მაშინ მოვიტან
ისევ და ჩემს ყუთში შევინახავო, რადგანაც მართლა დაწვა და დახევა წიგნისა
არას გზით არ უნდოდა.
სადილზედ ამელიმ უამბო, რომ ვიყავი ლაკუეს ქუჩაშიო, მართლა 20-ს
ივნისს ღამეს სწორედ მორისის ოთახის პირდაპირ ერთი ქალი მკვდარი
ეპოვნათო. ზოგნი ამბობდნენ, რომ თვითონ მოეკლა თავი, ზოგი მოუწამლავთო, ზოგმა კიდევ - გულის ფრიალმა მოკლაო. ერთის სიტყვით, ამ
ამბავმა მთელი უბანი ფეხზედ დააყენა. მარტო მეორე დილით შეეტყოთ ეს
ამბავი, პოლიცია მოსულიყო, ხალხი შეყრილიყო და საწყალი მკვდარი
წაეღოთ და მორგში 1 დაესვენათ. სხვა ამაზედ მეტი ამ საიდუმლო ისტორიისა
არავინ არა იცის-რაო.
- აი ხომ ხედავ, მორის, - უთხრა ამელი, - ერთი ბეწო რომ
გარჯილიყვნენ, ადვილად შეეძლოთ შეეტყოთ, რომ ლაკუეს ქუჩაში ქალია
1

მორგი ერთი სახლია, საცა უპატრონო მკავდრებს დაასვენებენ ხოლმე, ვიდრე მკვდრის ვინაობას
შეიტყობენ.

მკვდარი და არა მამაკაცი. მე სესილს არ ვამტყუნებ, ავადმყოფი იყო, თითქმის
ჭკუიდამ შეშლილი მწუხარებისა და ტკივილებისაგან. ხოლო მისმა
შინაურებმა დაგიგეს თქვენ ორივეს მახე.
მორისმა ხმა არ გასცა. ჩაჰკიდა თავი და ღრმა ფიქრებში წავიდა. ცხადი
იყო, რომ ბედი ხელს არ უწყობდა არც ამას და არც სესილსა.
- არავისი ბრალი არ არის, - სთქვა ბოლოს მორისმა, - ეგ ჩემის ბედის
საქმეა. მე რაღაც წყევა-კრულვა მდევს.
მეორეს დღეს დილას, გათენებისას ვიღაცამ დაურაკუნა გარეთი კარი
მათის სადგომისა. მორისი წამოვარდა ქვეშაგებიდამ პერანგა, მივარდა
კარებსა და იკითხა:
- ვინა ხარ?
- კანონის სახელით, გააღეთ!
- ვაიმე, ღმერთო ჩემო! ეს რა ამბავია ჩემს თავს? - დაიძახა ელდაცემულმა
ამელიმ თავის ოთახიდამ.
მორისმა გაოცებით გააღო კარები. ოთახში შემოვიდნენ პოლიციის
კამისარი და ორი მოხელე.
- მორის ფერანი რომელია? - იკითხა კამისარმა.
- მე ვარ, - უპასუხა ყმაწვილმა აკანკალებულიხ ხმით.
- კანონის სახელითა, თქვენ უნდა დაგიჭიროთ.

ნაწილი მეორე
კაცისკვლა
I
რა მოჰხდა ლაკუეს ქუჩაში 20-ს ივნისს
დავიწყოთ იმ დღიდამ, როცა პირველად იყო დანიშნული სესილის
ჯვარისწერის დღე. რომელიც გააუქმა სესილის თავის მოკვლის განზრახვამა.
საღამოს ექვს საათზე აუარებელი ხალხი იდგა ლაკუეს ქუჩაში სწორედ იმ
სახლის პირდაპირ, რომელშიაც წინა დღეს ღამე გაატარეს მორისმა და
სესილმა. უკვე ხალხი ჰლაპარაკობდა, რომ ამ პატარა ლამაზს სახლში
მოუკლავთ ვიღაც საიდუმლოებით გარემოცული ახალგაზრდა ქალი,
რომელსაც ამ უბანში არავინ არ იცნობდაო. იგი ეპოვნათ საწოლს ოთახში
მკვდარი. ზოგი ამბობდა - ხელით არის დამრჩვალიო, ზოგი, მოწამლულიაო.
- დღეს ქალებს ბედი არ შეჰწევთ, - სთქვა ხალხში ჩვენმა ნაცნობმა შადიმ, დილას ერთი ჩავარდა წყალში, მეორე კიდევ საღამოზედ მკვდარი იპოვეს.

ნეტა ეხლა რიგი ვისია? მერე ორივე ისეთი ლამაზები არიან.
- აა, თქვენ იცნობდით? იცნობდით განა? - ყოველ მხრიდამ დაიძახეს.
- მე ვიცნობდი. არ ვიცი, როგორ შეიძლება არ იცოდეს კაცმა ლამაზი
ქალი, თქვენთან ერთს უბანში მცხოვრები. ყოველთვის, როცა კი
შევხვედრივარ, ეტლიდამ რომ ჩამოხტებოდა ხოლმე, ტუჩებს ვილოკდი და
ვამბობდი: "აი, ამისთანა რომ ხელში არ მომხვდება ხოლმე!" ქერა ქალი,
მაღალი, ოცდახუთის თუ ოცდაათის წლისა, გაფარფარებით მოკაზმული,
მშვენიერის თვალებით, პაწია ხელებით, ასე რომ იმისი ორი ხელი ჩემს ერთს
ხელში დაეტეოდა, საოცარი რამ იყო. მარტო იდგა. ამბობდნენ, რომ ამ სახლში
მარტო დანიშნულს დღეს მოდიოდა ერთის ვაჟბატონის სანახავადაო.
მოსამსახურე გოგო მარტო კვირაში ორჯელ თურმე მოდიოდა ოთახის
დასალაგებლად და ძალიან იშვიათად ხედავდა ხოლმე იმ მშვენიერებას. აი
ეკატერინე, ჩვენის გუდენის ცოლი, ეგ დადიოდა კვირაში ორჯელ და ოთახს
ულაგებდა. ეკატერინე რომ შესულა საწოლს ოთახში დასალაგებლად, ის
ლამაზი ქალი მკვდარი უნახავს.
- ამბობენ, ზედ თითქმის არა სცმია რაო, - შენიშნა ერთმა ტანად დაბალმა
დედაკაცმა.
- მაშ არა-და! ისე შიშველი ყოფილა, როგორც ევა. ვაი რომ მე არ
მიმიწვიეს, როცა ჰსინჯავდნენ.
ამ დროს ეტლი მოადგა კარს და ხალხმა გზა მისცა.
- კამისარია, - სთქვა შადიმ.
მართლადაც, ეტლიდამ გადმოვიდა პოლიციის კამისარი და თან სამი
ჩუმი-მაძიებელი მოეყვანა. კარი დაარაკუნა; მაშინვე კარი გაუღეს. კამისარი
და ჩუმი-მაძიებელნი შევიდნენ და კარი ისევ მოხურეს. უქმი, ცნობისმოყვარე
ხალხი სახტად დარჩა, თუმცა კი იწევდნენ შესვლისათვის.
- თქვენ ხართ აქაურობის მეთვალყურე და ოთახების დამლაგებელი? ჰკითხა კომისარმა დედაკაცს, რომელმაც კარი გაუღო.
- დიაღ. ბატონო კამისარო.
- თქვენ დღეს მოხვედით ჩვეულებისამებრ?
- დიაღ, ბატონო. ყოველს პარასკევს ქალბატონი მობძანდებოდა ხოლმე აქ
და შაბათის თორმეტ საათამდე აქა რჩებოდა. მე თითქმის ორ საათზედ
მოვიდოდი ხოლმე და ავალაგებდი ოთახს.
- დღეს რამდენს საათზედ მოხვედით?
- ხუთი საათი იქნებოდა, თუ ცოტა მეტ-ნაკლები.
- და ქალბატონი მკვდარი დაგხვდათ.
- დიაღ.
- რო შემოხვედით, აქ არაფერი არეულობა არა შეგიმცნევიათ რა?
- სულ არაფერი.
- კარი დაკეტილი იყო?
- დიაღ, კლიტით და გასაღები კი კლიტეში არ იყო.
- ისევ იმ ყოფაშია აქაურობა, როგორც დაგხვდათ, თუ ხელი ახლეთ
რასმეს?

- ოჰ, ბატონო კამისარო! რაკი მკვდარი ვნახე, რაღა მაგისი მცხელოდა,
გამოვვარდი მაშინვე ოთახიდამ და შიშით ვეღარ შემოვედი... ქმარი თქვენთან
გამოვგზავნე და თქვენს მოსვლამდე სულ აქ ვიჯექ.
- ძალიან კარგი, აბა გაგვიძეხით.
- ის ოთახი გაჩვენოთ? - ჰკითხა კანკალით დედაკაცმა.
- დიაღ.
- მობძანდით, - უთხრა დედაკაცმა, ანიშნა კიბე და თითონ კი ჩამოეცალა
და გზა მისცა პოლიციის მოხელეებს.
ავიდნენ მეორე სართულში; იქ სულ ბნელოდა. ფანჯრებზე მძიმე
ფარდები ჩამოფარებული ჰქონდა, ასე რომ ნათელი არსაიდამ შემოდიოდა.
ოთახში იმოდენა სინათლე იყო, რომ ძლივს გაირჩევოდა მკვდარი გვამი,
თეთრად გამომშუქარი შავ დათვის ტყავზედ.
კამისარის ბძანებით ფანჯრები დააღეს, მაგრამ მაშინვე კი ისევ დახურეს,
რადგანაც გარედამ ხმაურობა ხალხისა ისმოდა. კომისარმა უბძანა ერთს
მოხელეს ოქმი შეედგინა ყოველ იმისი, რაც აქ შეიტყეს. იმ ოთახში, საცა
მკვდარი იყო, უკანა კედელთან დიდი საწოლი, ხარატით ნაკეთი ტახტი იდგა
შავის ხისა, განიერი, თითქმის ჩორსო, ტახტს ზემოდამ კარავი ჰქონდა
შეკრული ცისფერის აბრეშუმისა და ლამაზი ბოძები ედგა. ტახტზე
ასასვლელად სამსაფეხურიანი კიბე იყო, დაფენილი შავი დათვის ტყავითა.
ტახტი ორი ფანჯრის პირდაპირ იყო, ფანჯრები ქუჩას გადაჰყურებდნენ.
ფანჯრებ შუა მაგიდა იდგა და ზედ ეწყო სხვადასხვა ავეჯი სადაფისა:
სავარცხლები, ფრჩხილისა და კბილის საწმენდი და მაკრატლები, ამათ
დაჰყურებდა დიდი ვენეციანური სარკე, ცოტად გადმოხრილი ზემიდამ, ასე
რომ მკვდარი შიგ ჩანდა. ყოველ კუთხეში თითო საჯდომი იდგა ლაჟვარდის
აბრეშუმით გადაკრული. შუა ოთახში პატარა მაგიდა იყო, ზედ იდგა ორი
შამპანიურ ღვინის სასმელი ჭიქა და ორი ცარიელი ბოთლი.
ცხადი იყო, რომ დაწოლის წინად საწყალს მსხვერპლს ეჭამა შაქრის პური
და ხილი, რადგანაც ნაჭამი თეფშებზედ დარჩენილიყო. გრძელ სელზედ
გადაფენილი იყო ორი ბატისტის კაბა დიდის შლეიფებითა, გძელი ლაჟვარდი
აბრეშუმის სადილაო იუბკა დიდის შლეიფით მორთული, და მჭვირვალე
იმავ ფერის მაღალყელიანი აბრეშუმის წინდები. სკამთან ეყარა ლაჟვარდი
აბრეშუმის წვივსაკრავი და პაწია, თითქო ბავშვის წუღები. ტახტის
მოაჯირზედ გადაკიდებული იყო ძალიან წმინდა ბატისტის პერანგი
მდიდრად ნაკერი.
პოლიციის მოხელეებმა რა გასინჯეს იქაურობა და დარწმუნდნენ, რომ
ყველა თავის რიგზეა, მოუბრუნდნენ მკვდარსა და შეჰკრთნენ აღტაცებისა
გამო.
მკვდარი, სრულებით გაშიშვლებული, ეგდო თავდაყირა ტახტის კიბის
საფეხურებზედ, ამასთან მისი სითეთრე სწორედ ნათელსა ჰგვანდა დათვის
შავს ტყავზედ მოფენილს. ფეხები ზემო საფეხურზე ედო და თავი კი ძირს
ცოტად მოხრილს ხელზედ და მშვენიერს ქერა თმებზედ ესვენა; მეორე
ხელით კი ინსტიკტით კდემამოსილი სანახაობა მიეღო. ვერც ერთი მხატვარი

ამაზედ უმშვენიერესად ვერ გამოხატავდა მძინარე ნიმფასა.
მსხვერპლი ამ დაფარულის ავკაცობისა იყო სიტურფის სრულები.
რაც საჭირო იყო, ჩასწერეს ოქმში და კამისარმა დაუწყო ლოდინი ექიმს
სიკვდილის მიზეზის აღმოსაჩენად. ამ ლოდინში, უსაქმურობით, დაუწყო
სინჯვა ტანს მკვდრისას და ვერაფერი გარეგანი ნიშანი ვერ იპოვა. სახესაც კი
არ დასჩნეოდა არაფერი რამ მტკივნეულობის ნიშანი. პირიქით, ზედ
ტუჩებზედ ღიმილი შეჰკდომოდა, თითქო ის მშვენიერი ქალი ტკბილს
სიზმარში ყოფილა და ისე მომკვდარაო.
- ხომ არ გინახავთ ის, ვინც უკანასკნელ დროს ამ უბედურთან ყოფილა? ჰკითხა კამმისარმა მოსამსახურე დედაკაცს.
არ მინახავს.
- ხომ არ იცით, ვინ დადიოდა ხოლმე ამ ქალთან?
- არ ვიცი.
- ნახეთ კი, რომ ქალთან მოვიდა ვინმე?
- დიაღ, ორი კაცი ვნახე, ისიც შორიდამ. ასე რომ სახე ვერ გავუსინჯე.
- მაინც აგვიწერეთ, როგორები იყვნენ.
- ერთი ყმაწვილი კაცი იყო, მეორე კი პატრი.
- ჰოო!.. - სთქვა და ტუჩი აიჭიმა კამისარმა, - იქნება ერთი იმათგანი პატრი
კი არ იყო და პატრის ტანისამოსი კი ეცვა,
- შეიძლება; მე სახე არ მინახავს.
- ამ ქალს ამ უბანში მცნობი ხომ არა ჰყვანდა ვინმე?
- არა.
- ერთი რიგიანი გამოძიება უნდა, რომ შევიტყოთ, ხომ არავის უნახავს ეს
ქალი გუშინ საღამოს, და თუ უნახავს, მარტო ჰნახეს, თუ თან სხვაც
მოსდევდა ვინმე, - შენიშნა კამისარმა და მერე ისევ დედაკაცს ჰკითხა:
- ამ სახლებს სარდაფი აქვს?
- დიაღ.
- ეს ღვინო იქიდამ არის? - ჰკითხა კამისარმა და თითით ანიშნა მაგიდაზე
ცარიელი ბოთლები.
- არა. სარდაფში ჩვენ ღვინოს არ ვინახავდით, ერთხელ ქალბატონს
მოუტანეს რამდენიმე ბოთლი ბორდოს ღვინითა და მიბძანა, ბიჭების ოთახში
დადგიო.
- ეგ ღვინო იქნება რკინისგზით მოუვიდა და თქვენ გამო მგზავნელის
ადრესი დაგრჩათ?
- არა, ბატონო, თვითონ ქალბატონმა მოიტანა თან ეტლითა. მერე ჩემმა
ქმარმა, - კაი მცოდნეა ღვინისა, - მითხრა, რომ პრობკაზედ ეტყობა, თითო
ბოთლი ხუთმეტი ფრანკი მაინც უნდა ჰღირდესო.
- რასაკვირველია, გეცოდინებათ სახელი და გვარი თქვენის ქალბატონისა.
- ეს სახლი იქირავა მარტო ლეას სახელითა. თთვეში ორჯელ წიგნი
მოსდიოდა ხოლმე და ზედ ასე ეწერა: ელლა მედანსაო.
- საიდამ მოსდიოდა?
- გერმანიიდამ და პრუსიიდამ.

- სულ ყველა წიგნები?
- სულ ყველა.
- სწორედ თვეში ორჯელ მოსდიოდა ხოლმე?
- თითქმის ყოველს ორ კვირას.
- ხორაგის მსყიდველი ხომ არა ჰყვანდა ვინმე ცალკე კაცი?
- არა, სულ მე ვყიდულობდი ხოლმე ნაღდს ფულზედ. ნებასაც არ
იძლევოდა, რომ სხვას ვისმეს ამოეტანა აქ რამე, სულ მე ვეზიდებოდი.
- სხვა ხომ არა იცით რა კიდევ?
- სრულებით არაფერი. აი მთელი ორი საათია და შიშით კიდევ გონზედ
ვერ მოვსულვარ. აქ არავინ არ მოდიოდა, მტერი არავინა ჰყვანდა. იმოდენად
კეთილი იყო. რამოდენადაც ლამაზი, მერე ძალიან გულუხვიცა.
- ხომ არ იცით: აქვს რამე აქ ნივთეულობა, ანუ ფულის რამე ქაღალდები?
- არ ვიცი.
კამისარი დააკვირდა მკვდარსა, გაუსინჯა ხელები და ყურები და ჰკითხა:
- საყურეს ატარებდა?
- დიაღ, ხანდისხან. მე მინახავს ზედ მდიდრული ბრილიანტის
საყურეები, მაგრამ ყოველთვის კი არა.
- ბეჭდებს?
- უფრო ხშირად.
- მაგაზედ ადვილად დარწმუნდება კაცი, - სთქვა ერთმა პოლიციის
მოხელემ, რომელიც ყოველს კუთხეში დაფუსფუსებდა და სჩხრეკდა. ხელები
გაუსინჯა მკვდარს და დაუმატა:
- სამი ბეჭედი ჰქონია: ერთი ერთს ხელზედ და ორი მეორეზედ.
თითებზედ ეტყობა.
- ძალიან კარგი; მაშ აშკარაა, მოკვლის მიზეზი ქურდობა ყოფილა.
- უეჭველად, ქურდი კი ძალიან მცოდნე ყოფილა აქაურობისა და ძალიან
ფრთხილიცა. უყურეთ, რაც ყუთებია, სულ ხელახლად დაუკეტნია.
- რამე ვერცხლეულობა გქონდათ? - ჰკითხა კამისარმა დედაკაცს.
- გვქონდა.
- აბა ნახეთ, ყველა თავის ადგილას არის?
დედაკაცი გაიქცა სასადილო ოთახში და ისევ მალე შემობრუნდა.
- ვერცხლეულობა თავის ადგილას არის. ხელიც არ უხლიათ, - უთხრა
დედაკაცმა.
მაშინ კამისარმა უთხრა პოლიციის მოხელეს:
- ბოიევ, იარაღი რამა გაქვთ?
- დიაღ, ბატონო კამისარო.
- მაშ, აბა დააღეთ ყუთები!
ბოიე შეუდგა ბძანების აღსრულებას. გააღო ყველაფერი, მარტო შკაფშიღა
თეთრეულობა იპოვნა.
ამასობაში ექიმიც მოვიდა. ძალიან ბეჯითად გასინჯა მკვდარი და
გამოაცხადა, რომ საწამლავს მოუკლავსო. ეს უსათუოდ ასე ყოფილაო: ქალი
ქვეშაგებში წოლილა, საწამლავისაგან მძიმე ტკივილებით შეწუხებული

გადმოგორებულა ცოცხალ-მკვდარი ქვეშაგებიდამ ძირს და აქ დაუძინია
საუკუნოს ძილითა. ექიმის აზრით, ქალს თითონ მოუწამლავს თავიო და
კამისარიც დაეთანხმა. ქალს რომ გული შერჩენოდა, უსათუოდ, ჯერ
დამთვრალა და მერე მიუღია ერთი იმ საწამლავთაგანო, რომელიც უცნაურს
სიზმრებ-შორის კაცს სულს დაალევინებს ხოლმე. მკვდრის სახეზედ
სულთაბრძოლას მარტო სასიამოვნო ბეჭედი დაემჩნივა.
- სწორედ ეგრე იქნება. ერთი რაღაც ახირებულის თვისებისა იქნებოდა,
მოუვიდოდა ჟინი, მიიღებდა საწამლავს და ტკბილს სიზმრებში დალევდა
სულს.
პოლიციის აგენტი ბოიე ტანში გასწორებული იდგა და ულვაშებს
იკვნეტდა ღრმა ფიქრებში წასული.
- თქვენ როგორ გგონიათ, ბოიევ? - ჰკითხა კამისარმა,
ბოიემ ხმაამოუღებლივ თავი გაიქნივ-გამოიქნივა.
- თქვენა გგონიათ, რომ სხვას მოუწამლავს და ისე მოუკლავს? - ჰკითხა
ექიმმა.
- სწორედ, - უთხრა ბოიემ ცოტა მოფიქრების შემდეგ.
- რა საბუთით ჰფიქრობთ მაგას?
ბოიემ ხმა არ გასცა, დაიწყო სიარული ოთახში, თვალგაფაციცებით
დასინჯა ყოველივე კუთხე. მერე მობრუნდა და უთხრა კამისარს და ექიმს:
- ეხლავ მოგახსენებთ, რადაცა მგონია, რომ ეს ქალი სხვისაგან არის
მკვდარი. ოგიუსტ, ჩაწერეთ ჩემი სიტყვები. ბატონო ექიმო, თქვენ რა გზითა
ხსნით იმ გარემოებას, რომ ლამაზი საუცხოო მოდის ქალი თავს იკლავს ეგრე
გაშიშვლბული?
- იმ გზით, რომ გუშინ საშინლად ცხელოდა. საღამოს ჭექა-ქუხილიც იყო.
ბოიემ მხრები აიჭიმა, ანიშნა ჯოხით პერანგი, ტახტის მოაჯირზედ
გადაკიდებული, და განაგრძო:
- ამ აბლაბუდესაგან კაცს არ დასცხება. ამაში მე ვხედავ უსირცხვილო
საქციელს ამ ქალისას და სხვას არასფერს. ქვეშაგებზედ ატყვია, საცა წოლილა
და ბალიშზედაც - საცა თავი სდებია. ნიშნები მთლად არიან დარჩენილნი.
გვერდით, როგორც ქვეშაგებზედ, ისეც ბალიშზედ ატყვია, რომ სხვაც
წოლილა. აბა გაისარჯეთ, ბატონო ექიმო, და უსუნეთ ბალიშს. ბალიშზედ
იმისთანავე სურნელი სუნი უდის, როგორც ქალის თმებსა, ხოლო მეორე
ბალიშს კი, რომელზედაც სხვას სდებია თავი, სხვა სურნელი სუნია. აშკარაა,
ამ ქვეშაგებში ორნი წოლილან.
- შეიძლება.
- უეჭველად. მაგიდასთან არავინ მჯდარა ხილისა და შაქრის პურის
საჭმელად, რადგანაც აქ მაგიდასთან სკამი არსად არის. სჩანს უსვამთ და
უჭამიათ მწოლარეებს. მაგიდა დათვის ტყავზედ მდგარა და იქით მიუდგამთ
სწორედ იმ დროს, როცა ქალს გონება დაჰკარგვია და უგონოდ ქმნილი
მომაკვდავი გადმოცურებულა ძირს; აქ ძილი მოჰრევია, მიუღია რა ვნების
ამშლელი სანახაობა. ქალი არ დაცემულა კი, განგებ ჩამოწოლილა ისე, რომ
უფრო სპეტაკად და უფრო მშვენივრად დანახვებოდა მას, ვინც საყვარლად

ჰყოლია და ვინც არის ამ ქალის მკვლელი... აბა ეხლა გასინჯეთ ჭიქები,
რამდენიმე წვეთი ძირში დარჩენილის შამპანიური ღვინისა ერთში წმინდაა,
მეორეში მღვრიე, ძირში რაღაც თხლესავით ეტყობა. ერთი ამ ორ ბოთლში
მოწამლული ყოფილა. მკვლელს, უსათუოდ, ერთი ბოთლი ქალისთვის
მიუჩემებია, მეორე თავისათვის დაუდგამს. უკანასკნელი ნაძირალი თვითონ
ბოთლიდამ არის დალეული. აგურის ფერს ლაქაზედ ბოთლის პირას ეტყობა
ტუჩების მიკარების ნიშანი... ბოთლში, რომელშიაც წმინდა შამპანიური
მდგარა, ნახევარი ჭიქა ღვინო კიდევ არის, მეორეში კი წვეთიც არ
დარჩენილა. აშკარაა, მოწამლულის ბოთლის მონარჩენი ბუხარში
გადუღვრიათ. აი ნახეთ, ნაცარი სველია. ამ ქალს ყურებში საყურეები ჰქონია
და ხელებზე ბეჭდები. ერთისგან და მეორისაგანაც ცხადი ნიშნებია. აბა,
ბატონო ექიმო, კიდევ გგონიათ, რომ ქალს თვითონ მოუკლავს თავი?
ექიმი ბეჯითად უგდებდა ყურს ბოიეს ნათქვამს, მაგრამ მაინც კიდევ
ემძიმებოდა თავის აზრის გამოთქმა.
- ეს ქალი რომ სხვისაგან არის მკვდარი, მაგას ეჭვი არა აქვს, ქალი
საყვარელს მოუკლავს იმ განზრახვით, რომ გაჰქურდოს. ეგ სულ ერთია - აგრე
თავდაყირაა მოკლული, თუ მერე დაუდვიათ ეგრე. ეს კი ცხადია, რომ
უტანჯველად მომკვდარა და სრულს ნეტარებაში ყოფილა სიკვდილის დროს.
ყოველი ჩვენი ძიებნა უნდა მიიმართოს იმის თუ იმათს მონახვაზედ,
რომელნიც ქალს აქ თავისთან მიღებული ჰყოლია. ამ ქალს აქ დროებით
ჰქონია ბინა, საცა ინახულებდა ხოლმე თავის საყვარელს თუ საყვარლებსა. ეს
სიმდიდრე, მისი ტანისამოსი, ეს საგანგებო თეთრეულობა ცხადად
ამტკიცებს, რაგვარი ქალიც ყოფილა ეს უბედური...
ქვევით კარის რაკუნის ხმა მოესმათ. მოსამსახურე დედაკაცმა გაოცებით
შეჰხედა პოლიციის მოხელეებს.
- გააღეთ ჩქარა კარი. - უთხრა კამისარმა, - უსათუოდ გამომძიებელია.
დედაკაცი წავიდა და ბოიემ ხელახლად დაიწყო იქაურობას ჩხრეკა.
მართლაც, გამომძიებელი მოვიდა და თან მოიყვანა თავისი მდივანი და ერთი
კიდევ ვიღაც კაცი. კამისარი მიეგება, წარუდგინა ექიმი და პოლიციის
მოხელენი და უამბო, რაც პირველს გამოძიებაზედ შეეტყოთ და გაეგოთ. მერე
გამომძიებელი შეიყვანა იმ ოთახში, საცა მკვდარი იდო.
- მოსჩხრიკეთ ყველაფერი?
- დიაღ, მაგრამ ვერა ვიპოვეთ-რა, ყველაფერი წაუღიათ, მარტო
თეთრეულობაღაა აქ.
- მაშ ქაღალდები ვერა იპოვეთ-რა?
- ვერა.
- მე მომივიდა სამინისტროდამ ქაღალდი და იქ ეწერა, რომ სიკვდილის
მიზეზი რაღაც დიდად საჭირო ქაღალდების მოპარვა უნდა იყოსო.
ბოიემ შეხედა ექიმს.
- თქვენ გაქვთ რაიმე ცნობა იმაზე, თუ ვინ არის ეს ქალი?
- განა თქვენთვის კი არ უცნობებიათ? მისი სახელი ელლა კერმედანია,
საყოველდღეოდ კი ლეა მედანს ეძახოდნენ. იგი მდგარა ელისეს მინდვრებზე

ბაიორონის ქუჩაში. ავსტრიის ქვეშევრდომია და დაბადებულია ვენაში... რაც
უნდა მოგვივიდეს, დამნაშავე უსათუოდ უნდა ვიპოვოთ! ვის მიანდობთ ამ
მძიმე საქმისათვის ძიებას?
- ბოიეს, რომელიც ამ წუთის წინად წარმოგიდგინეთ. მან დაგვიმტკიცა
შეურყეველის საბუთებით, რომ ეს ქალო სხვის ხელით არის მოკლული და
არა თვითონ მოუკლავს თავი, როგორც ექიმი ჰფიქრობდა.
- ძალიან კარგი. ახლა თქვენ რა გზას დაადგებით, უფალო ბოიე?
- მე ორი თანაშემწე მყავს და ჩვენ სამივ ერთად ამ უბანს გადავაქოთებთ...
დედაკაცმა გვითხრა, რომ სარდაფში შამპანიური არა ჰქონიათ და ამიტომაც
ჩვენ ყველაზედ უწინარეს ვეცდებით შევიტყოთ, ვისგან და სად უყიდნიათ
შამპანიური. აი კიდევ ორი შაქრის პური. ამათს თაობაზედაც მაგასვე ვიქმთ.
ამაებს რომ შევიტყობთ, იქნება მკვლელის ნიშნებიც შევიტყოთ. მერე უნდა
შევიტყოთ, რამდენს საათზედ მოსულა აქ ეს ქალი, ეტლით თუ ფეხით.
- მე მოგახსენებთ. - უპასუხა მოსამსახურე დედაკაცმა, - წუხელ გვიან
მოვიდა. მე ცხრა საათზე სარეცხი მოვიტანე აქ და აქ ჯერ არავინ იყო...
ქალბატონი თავის დღეში ეტლით ამ სახლამდე არ მოვიდოდა ხოლმე:
ბასტილიის მოედანზედ დააყენებდა და იქიდამ ფეხით მოდიოდა.
- ეგ მეტად ძვირფასი ცნობაა ჩვენთვის.
გამომძიებელმა სხვა ყველაფერი დაწვრილებით გამოიკითხა, მერე ნება
მისცა გვამი წაესვენათ მორგში და იქ უნდა გაეჭრათ. უბრძანა, ყველაფერი
დაბეჭდონ, რაც სახლშია. სთხოვა კამისარს და მოხელეებს, რომ
გულმოდგინედ მოეკიდნენ ამ საქმეს და ყველაფერი, რაც აღმოჩნდება,
აცნობონ ხოლმე. წავიდა თუ არა, გვამი გაიტანეს და მორგში წაიღეს. კამისარი
და მოხელენიც წავიდნენ.
მარტო ერთი ბოიე იყო, რომ არ უყვარდა საქმე სახვალიოდ გადაედვა და
თუმცა გვიან იყო, მაინც შეუდგა ძიებას. აიღო ერთი მუჭა ნაცარი ბუხრიდამ,
გამოეთხოვა ქუჩაში ამხანაგებს და დაიწყო წანწალი ქუჩებში: იქნება ვიპოვო
რამეო, აფთექის წინ რომ გაიარა, დაინახა, რომ კარის მინაზედ აწერია:
"გამოცდილი ქიმიკოსი".
- აი, აქედამვე დავიწყოთ, - სთქვა თავისთავად და შევიდა აფთექში.
უამბო, რომ ერთმა კაცმა თავი მოიწამლა და საჭიროა ვიცოდეთ, რომელ
საწამლავითაო: აი ესღა ვიპოვე ნიშნადაო, დაუმატა და მიაწოდა ქაღალდში
გახვეული ნაცარი.
ქიმიკოსმა გასინჯა და სთქვა. რომ ამ ნაცრის გამოკვლევას ბევრი დრო
უნდაო. ბოიეს ეგონა, რომ უსათუოდ სხვა მიზეზიაო, რომ თავიდამ
მიშორებსო, ამოიღო და აჩვენა თავისი ბილეთი პოლიციის მოხელეობისა.
- მე უარი არ მომიხსენებია, - უთხრა დასწრობით ქიმიკოსმა, - ხოლო ეს
არის, რომ მართლა ამას ბევრი დრო უნდა. საწამლავი უსათუოდ სხვა
სასმელში იქნებოდა გარეული და ამიტომაც ამ ნაცარში მეტად მცირედი
ნაწილიღა იქნება საწამლავისა.
- შამპანიურ ღვინოში იყო გარეული.
- შამპანიურ ღვინოში? - იკითხა გაოცებით ქიმიკოსმა.

- დიაღ, ეგრე რად გეოცათ? - ჰკითხა ბოიემ ყურდაცქვეტით.
- დღეს დილით ჩემთან მოვიდნენ და მთხოვეს წამალი საწამლავისა,
რომელიც შამპანიურ ღვინოში ყოფილიყო გარეული.
- დღეს დილით? მაშასადამე თქვენ ახლავე შეგიძლიათ გამოიცნოთ, ამ
ნაცარში იგივე საწამლავია თუ არა.
- რასაკვირველია. ერთს წუთს მომითმინეთ!
ბებერი ქიმიკოსი შევიდა თავის ლაბორატორიაში და ხუთს წუთს უკან
ისევ შემობრუნდა.
- ეს სწორედ იმისთანა საწამლავია, - სთქვა მან.
- ეე!... დღეს მოვიდნენ წამლის სათხოვნელად?
- დიაღ.
- მერე, მიეცით?
- რა თქმა უნდა, მაშინათვე. გარდა მაგისა, ამ საწამლავს ძალიან ხშირად
ჰხმარობენ მას აქეთ, რაც მისი თვისება საქვეყნოდ შეიტყეს. ყმაწვილკაცობა
გაუფრთხილებელია... იგი ჰფიქრობს მარტო სიამოვნებაზედ და ის კი
ავიწყდება, რაც საშიშარია. ტკბილ ამოვნების მწყურვალენი, სიცოცხლეს
საფათერაკოდ იხდიან. დილანდელი ამბავი ამის მიზეზით მომხდარიყო.
ჩემთან ახალგაზრდა ქალი მოვიდა წამლისათვის, ესე თვრამეტის წლისა,
თმაგაშლილი და შიშით თავზარდაცემული. მე მგონია, ადრეც მინახავს ის
ქალი.
- რაგვარი ქალია?
- მუშა-ქალია. ეგ საწყლები ძალიან ადვილად მიენდობიან ხოლმე გულის
წყურვილსა და ჰგონიათ, რომ ერთი წვეთი ამ წამლისა სამყოფია, რომ
ტკბილსიზმრებიანი ძილი მოჰგვაროს და მაჰმადის სამოთხე წარმოუდგინოს
ისე, რომ უმანკოება არ შეუგინოს.
ბოიე ყურს უგდებდა ქიმიკოსსა, მაგრამ აზრით სხვაგან იყო. გამოჰკითხა
ბეჯითად ყოველისფერი, რაც ახალგაზრდა ქალზედ იცოდა ქიმიკოსმა,
ჩაწერა ეს ყველაფერი და წამოვიდა.
გზადაგზა უნებურად თავის თავს ელაპარაკებოდა ხმადაბლა:
- ქალის მკვლელი იმ უბანში უნდა იყოს. უსათუოდ თითონაც უნდა
დაელივა შამპანიური მოწამლულ ბოთლიდამ, რომ ეჭვი არ აეღო ქალს.
თვითონ ძალიან ცოტა დაულევია, რომ არ მოკვდეს, და შინ რომ მოსულა,
თავისი ელდაცემული საყვარელი გაუგზავნია წამლისათვის... ქალი
ქიმიკისთან აღარ მოსულა, სჩანს მკვლელი გადარჩენია საწამლავს... აქ ამ
უბანში უნდა ძებნა. ხვალ შევუდგები ძებნას. ჩვენ, რა თქმა უნდა, ვიპოვით
ვაჭრებს, რომელთაც შამპანიური და შაქრის პური გაუყიდნიათ... იმათგან
მსყიდველის ნიშნებსაც შევიტყობთ.
ბოიეს უხაროდა ეს ამბავი და ამ ყოფით შინ მივიდა და დაწვა
დასაძინებლად.

II
რად დაიჭირეს მორისი

ბოიე, რომელსაც მინდობილი ჰქონდა მკვლელის პოვნა, უცნაური
შეხედულობის კაცი იყო. იგი იყო გძელი, გამხდარი; პატარა ფუსფუსა
თვალები ჰქონდა და თავი, როგორც კვერნას, ისე წვეტიანი. თუმცა
ოცდაათისა და ბევრი-ბევრი ოცდახუთმეტის წლისა იყო, მაგრამ თავი
სრულიად მოტვლეპილი ჰქონდა, მარტო ყურებ-ზემოთ ორიოდე ბალანი
ეტყობოდა. ტანისამოსს ძალიან მოკლეს და ვიწროს იცვამდა, ამიტომაც
კანჭები და მკლავები, განსაკუთრებით უკანასკნელი, მეტად გრძლად
ეჩვენებოდნენ კაცსა.
მეორე დღეს ბოიემ და მისმა ორმა თანაშემწემ მოირბინეს მთელი უბანი
და საღამოზედ ერთს დანიშნულს ადგილას შეიყარნენ. თუმცა ბევრსა
სცდილიყვნენ, მაგრამ ვერაფერი შეეტყოთ. ბოიეს ვერაფრად ეჭაშნიკა ეს
ამბავი. ისევ აქეთ-იქით დაიქსაქსნენ იმ პირობით, რომ ოცდაოთხს საათს
შემდეგ იმავ ადგილას თავი მოეყარათ.
მეორეჯერ ყველაზე წინ მოვიდა ამისი ამხანაგი ბორელი. ბოიემ ჰკითხა:
- არის რამე ახალი?
- გახლავთ, ბატონო ბოიე.
- აბა ჩქარა მიამბეთ.
- მე ვიპოვე მედუქნე, რომლისაგანაც ორი ბოთლი შამპანური ღვინო
უყიდნიათ.
- ძალიან კარგი.
- მედუქნეს ჰქვიან ბერარი. დუქანი ლიონის ქუჩაზე აქვს რკინისგზის
სადგურის ახლო. შაბათს საღამოს ერთი ყმაწვილი კაცი, ესე ოცის წლისა,
ძალიან ფერმკრთალი, თვალად კი გულდადინჯებული, მისულა და უყიდნია
ორთ ბოთლი საუკეთესო შამპანური და მიუცია თექვსმეტი ფრანკი. მედუქნეს
უთქვამს, ჩემს ბიჭს გაახლებო და ბოთლებს წამოგიღებსო, მაგრამ იმას არ
უქნია, საჭირო არ არისო. აქავ ორ ნაბიჯზედ ვდგევარო.
- ნიშნები გამოჰკითხეთ?
- დიაღ, და დაწვრილებითაც ჩავწერე. მანამ მედუქნე სარდაფიდამ ღვინოს
ამოიტანდა, მედუქნის ცოლს უთვალიერებია ის ყმაწვილი კაცი და ცოლმა
მითხრა, ასეთი ლამაზი იყო, რომ თვალი ზედ დამრჩაო, ასე ვიფიქრე, ქალი
ხომ არ არის ვაჟურად ჩაცმულიო.
- ჰმ, - წამოიძახა ბოიემ და აცქვიტა ყურები, - ეგ ამბავი საჭიროა
დავიხსომოთ. ვაჟურად ჩაცმული ქალიო... მითამ რა, განა არ შეიძლება?
ნიშნები რაღა სთქვა?
- აი, - უპასუხა მოხელემ და ამოიღო აბგიდამ რაღაც ფარატინა ქაღალდი
და მოჰყვა კითხვას ხმამაღლა, - ტანად კარგა მაღალი, კარგად მოყვანილი,

მოხდენილი, ოცის წლისა, შავი
მშვიდობიანი თვალები, წარბ-წამწამი
წაბლისფერი, ცხვირი სწორე, პატარა პირი, სახით თეთრი, ულვაში ქერა, ქერა
გძელი თმები, სანახაობა მშვიდობიანი, ქცევა და მიხრა-მოხრა საგანგებო.
ტანსაცმელი: თალხი მაუდის ჯუბა, პერანგი დიდის
გადაკეცილის
საყელოთი, შავი ყელსახვევი და პატარა რგვალი შლიაპა. უეჭველად იმ
უბანში დგას, რადგანაც მედუქნის ცოლის სიტყვით, ხშირად მიდის-მოდის
თურმე იმათ ფანჯრების წინ დილით თუ საღამოთი.
- ძალიან კარგი.
ამ დროს ზედ მოადგათ ამათ მესამე ამხანაგიც ოგიუსტი, ბოიემ
გულსწრაფობით ჰკითხა:
- აბა, ოგიუსტო, თქვენც იპოვეთ კვალი რამე?
- დიაღ.
- მადლობა ღმერთს.
- ბასტილიის და სენტ-ანტუანის შუა რომ მეიდანია, იქ შაქრის პურის
დუქანია. შაბათს საღამოს რვა საათზედ ვიღასაც უყიდნია იქ ორი გირვანქა
შაქრის პური. ისინი, რომელნიც მე ვაჩვენე, იქა ყოფილა თურმე ნაყიდი.
- ძალიან კარგი და მედუქნეს თვალით კი უნახავს მსყიდველი?
- დიაღ, რადგანაც მსყიდველი დიდხანს ყოყმანობდა თურმე, იყიდოს თუ
არა დიდი შაქრის პურიცა სავახშმოდ.
- ნიშნები გამოჰკითხეთ?
- გამოვკითხე, - უთხრა პოლიციის მოხელემ და ამოიღო ამანაც ქაღალდი
და მოჰყვა კითხვას: - "შაბათს, 20-ს ივნისს, რვა საათი იქნებოდა საღამოსი, Xის დუქანში ბასტილიის მოედანზედ შესულა ერთი ყმაწვილი კაცი, ესე ოცის
წლისა, სწორედ ქალურის სახისა.
- აი, იგი საყურადღებო ნიშანი, - სთქვა ბოიემ, - კარგი, განაგრძეთ!
- ტანად კარგა მაღალი, ძალიან მართებულად ჩაცმული, შავი თვალები,
სწორე ცხვირი, პატარა პირი, ულვაში ღია წაბლისფერი, თმა ქერა, სანახაობა
მშვიდობიანი. ზედ ეცვა ჯუბა, ჟილეტკა და შალვარი თალხის მაუდისა,
შლიაპა რგვალი ეხურა. იგი ჰგავს ან ქარგალსა, ან მოხელესა, კაი ჯამაგირის
მქონესა. არ იციან, იმ უბანში ცხოვრებს თუ არა. მედუქნესაგან პირველი ნახვა
იყო იმისი.
- ძალიან კარგი, ნიშნები იგივენი არიან. - დაიძახა ბორელმა.
- სწორედ, - სთქვა ბოიემ, - ბორელმა სარდაფი იპოვნა, საცა ორი ბოთლი
შამპანური უყიდნია იმ ვაჟბატონსავე. ეხლა ის, ქალია თუ კაცი, ჩვენს
ხელშია. დღეს ესეც გვეყოფა; ხვალ კი მოირბინეთ ყველა ახლო-მახლო
ქუჩები და მედუქნეებს ჰკითხეთ, ხომ მათგანმა არავინ იცის მაგ ნიშნების
კაცი. მე თვითონ ლაკუეს ქუჩას მოვივლი.
- აქავ შევიყაროთ?
- აქავ. მომეცით მე ეგ ნიშნების აღწერილობა. მე დღესვე მოხსენებას
მივწერ ბრალმდებელს (პროკურორს), რომელსაც მინდობილი აქვს ეს საქმე.
ამის შემდეგ ჩუმად-მაძიებელნი დაიშალნენ.
ძლივს ბოიემ ხელში ჩაიგდო საბუთები. უეჭველია, დაფარული მკვლელი

სწორედ ის უცნაური ქალურის სახის ყმაწვილი კაცი უნდა იყოსო. ეხლა ისღა
დარჩენოდა, რომ შეეტყო მისი სახელი და დაეჭირა. რომ კვალი ამ საქმისა არ
წაიშალოს და საქმე კარგად წარიმართოს, პოლიციამ ეროხელაც ფეხი აღარ
შედგა იმ სახლში, საცა ქალი იყო მოკლული და ხმაც დააგდო, რომ
სხვადასხვა გარემოებისა გამო თვითონ საქმეც მოისპოო.
მეორეს დღეს ბოიე წავიდა ლაკუეს ქუჩაში, დაუარა ზოგიერთა სახლების
კარის მცველებს და ჰკითხავდა, თქვენს სახლში ხომ არა მდგარა ამა და ამ
ნიშნების ყმაწვილი კაციო, რომლის სახელიც და გვარიც როგორღაც
გადამავიწყდაო. ამ სახით შემოიარა ექვსი სახლი და ვერსად ვერა გახდარა.
მეშვიდე სახლში კარის მცველი არ ყოფილიყო. ბოიე ავიდა კიბეზე თავამდე,
მერე ისევ ძირს ჩამოვიდა და ჰფიქრობდა, ნეტა ვისა ვკითხოვო. სწორედ ამ
დროს დაბლა სართულში მდგომმა ბაყალმა კარი გააღო და მკვახედ ჰკითხა,
რა გინდაო.
-- მე ერთს ყმაწვილ კაცს ვეძებ, სახელი კი აღარ მახსოვს, - უპასუხა
ჩუმად-მაძიებელმა ბოიემ, - მგონი აქ კი დგას.
- ვინ არის?
- არ ვიცი.
- ბიჭოს, კაცს ეძებთ და არ იცით კი, ვინ არის?
- უკაცრაოდ, კარგად ვიცი, - უპასუხა ბოიემ და გამოუცხადა ნიშნები.
- ეგ ახალგაზრდა ბიჭია, რომელიც აი ზემო სართულში დგას; ფერანია
გვარად, ბრინჯაოს ქარხნის ქარგალია.
- დიაღ, სწორედ მაგას ვეძებ. ფერანი ჰქვიან... სწორედ ეგ არის, ეგ...
- მორის ფერანი.
- მაშ აქა დგას მესამე სართულში? - განიმეორა ბოიემ და გამობრუნდა,
რომ კიბეზედ ხელახლად ავიდეს.
- ეხლა აქ აღარ არის. გადავიდა.
- ნუთუ? როდის?
- ორი დღეა.
- სად გადავიდა?
- მე იმისთვის არ მიკითხავს და იმას კიდევ ჩემთვის არ უთქვამს.
- ნება მომეცით ორიოდე რამ გკითხოთ, - სთქვა ბოიემ და შევიდა
გაოცებულ ბაყლის დუქანში.
- მე პოლიციის ჩუმად-მაძიებელი ვარ და ვეძებ მორის ფერანსა. მე გთხოვ
მიამბოთ ყოველისფერი, რაც იმაზედ იცით.
ელდაცემულმა ბოიეს სიტყვებითა, ბაყალმა დუქნის უკანა ოთახში
შეიყვანა და აჩქარებით უთხრა:
- მე ბევრი არა ვიცი რა. ძალიან ცოტად ვიცნობდი. მაინც მკითხეთ, რა
გინდათ და, რაც ვიცი, მოგახსენებთ.
- მორის ფერანი ჭკვიანად სცხოვრობდა?
- ძალიან, სწორედ ჭკვიანობის მაგალითი იყო. ყოველ დილას, როცა
ქუჩის პირსა ვგვიდი, მე მინახავს ის მიმავალი სამუშაოდ. ჩემის დუქნის წინ
გამოივლიდა ხოლმე.

- ამ სამის დღის წინად გინახავთ?
- სამის დღის წინად... კვირას?.. არ მინახავს. უქმე დღეობით გვიან
იღვიძებდა და იმ დღეს მარტო საღამოს ოთხს საათზედ ვნახე. მე მითხრეს,
რომ სოფლად გავიდაო რამდენიმე ხნით. მეორე დღეს ორშაბათს მისი და
მოვიდა, სახლის პატრონს გაუსწორდა და ავეჯი გადიტანა. მგონია, ავეჯი
სულ გაყიდა და ძმასთან წავიდა სადღაც სოფელში.
- თქვენ გესმით ხოლმე, როცა ამ კიბეზედ ღამე დადიან?
- სრულებით არა. ჩემი ოთახი სახლის სხვა მხარეზეა და იქ არა ისმის რა.
- ხომ არ იცით, ფერანს ვისთანმე ჰქონდა რაიმე მახლობლობა თუ არა?
- არა, მეტად მშვიდი და მორცხვი ყმაწვილი კაცია. როცა მინახავს, სულ
მარტო მინახავს... უსათუოდ, სულ უბრალო საქმეზედ დაეძებენ იმას, თორემ
არა მგონია იმას რაიმე ავკაცობა ჩაედინოს.
- სულ უბრალოა, შინაური საქმეა. მაგრამ მარტოც რომ მდგარიყო,
საჭმელ-სასმელი ხომ უნდა ეყიდნა სადმე. იქნება იცოდეთ, სადა
ჰყიდულობდა, ან ვინ უზიდავდა.
- ბაყალია ამ ქუჩის ყურეში, ის უზიდავდა, - უპასუხა ბაყალმა.
ბოიემ მადლობა უთხრა და წავიდა ქუჩის ყურეს დუქნისაკენ. თვითონ
მედუქნე შინ არ დაჰხვდა, ცოლი კი იქ იყო. ცოლმა მიიღო მუშტარი და
უთხრა, გვიბძანეთ, რა გნებავსო. მე ჩემს ქმარზედ ნაკლებ არ ვიცი ვაჭრობის
საქმეო. ბოიემ ხმადაბლა უთხრა მიზეზი მოსვლისა. პირველს ხანს ქალი
შეკრთა, როგორც ყოველი ბურჟუა პოლიციის ხსენებაზედ. მერე კი გაუხარდა
კიდეც, რადგანაც ჭორიკანაობა უყვარდა და ეხლა ეძლეოდა შემთხვევა,
ეჭორავა რამ მეზობლებზედ. ქალმა მიიწვია ბოიე სასადილო ოთახში.
- აბა რა გნებავთ, მიბძანეთ, - უთხრა ქალმა ბოიეს, როცა მარტოდ
დარჩნენ.
- მორის ფერანს იცნობთ?
- მორისსა, აი ლამაზ ბიჭსა, ოცის წლისას, ქერათმიანს, მშვენიერ
თვალებიანს, რომელიც ლაკუეს ქუჩაში იდგა?
- დიაღ.
- რა თქმა უნდა, ვიცნობდი... ხშირად დადიოდა ჩვენთან… ის სწორედ
უმანკო ბაშვია. გაწითლდებოდა ხოლმე, როცა თვალებს გავუშტერებდი...
განა იმას დაუშავებია რამე? არ დავიჯერებ, არა და არა.
- არაფერი, ქალბატონო, უეცრად გაქრა და ჩვენ ვშიშობთ, ვაითუ აუტეხეს
რამე და ამისთვის დავეძებთ.
- ნურას შიშობთ, ბევრი-ბევრი რამ რომ ასტეხოდა, ქალი
ვინმე
მოიტაცებდა, - უპასუხა ლამაზმა მედუქნის ცოლმა სიცილით.
- უკანასკნელად როდის ნახეთ ის?
- მგონი იმ წუთს, როცა დაიკარგა, - უპასუხა მხიარულად ქალმა.
- მაგითი ვითომ რის თქმა გნებავთ? - ჰკითხა ბოიემ და სმენად გადიქცა.
- მე ვნახე შაბათს საღამოს.
- წარსულს შაბათს?
- დიაღ. მე თეატრიდამ მოვდიოდი. თან მომდევდა პატარა ბიჭი,

რომელიც ჩემს ქმარს გამოეგზავნა გამოსაცილებლად. ბასტილიის
მოედანზედ ვნახე მორისი. ვიღაც ახალგაზრდა ქალს, ძალიან ლამაზს,
გადაჰხვეოდა და ისე მოდიოდა. ასე მხურვალედ ჰკოცნიდნენ ერთმანეთს,
რომ მე მათს მაყურებელს სისხლი ამიდუღდა. მე თვალი მოვარიდე და
დავინახე კი, რომ ორნი მორისის სახლისაკენ წავიდნენ.
- ძლივს!.. მე მაგაზე დარწმუნებული ვიყავ! - დაიძახა გახარებულმა
ბოიემ.
ამდენის ძებნის შემდეგ კვალი გამოუჩნდა; ამაზე ეჭვი არაფრისა იყო.
- რომელს საათზედ იყო? - ჰკითხა ბოიემ.
- თორმეტის ნახევარი იქნებოდა.
- სწორეა... თქვენ თვალი მოჰკარით, საიდამ მოვიდა ქალი?
- არა, როცა მე დავინახე, ერთად მოდიოდნენ გადახვეულნი და
ჰკოცნიდნენ ერთმანეთს. არც კია გასაკვირველი; მორისი ძალიან... იცით?
ძალიან ლამაზი ბიჭია.
- ქალი მაინც კარგად გასინჯეთ?
- არც ძალიან კარგად. - მარტო ერთის წუთით ვნახე, როცა სანათურს წინ
გამოუარეს: ქალიც საკვირველი ლამაზი რამ იყო. ეტყობოდათ, რომ
ერთმანეთის დიდი ტრფიალნი არიან.
- ახალგაზრდა ქალი იყო, ქერათმიანი, შუათანა ტანისა?
- სწორეს ვერ გეტყვით. თქვენც იცით, რომ ბნელაში შავსა და თეთრ თმას
კაცი ვერ გაარჩევს.
- ლამაზად იყო ჩაცმული?
- მგონია. აკი მოგახსენებთ, ღამე იყო და ბასტილიის მოედანი კარგად არ
არის ხოლმე გაჩაღებული.
- თქვენ მითხარით, რომ ლაკუეს ქუჩისკენ წავიდნენო.
- დიაღ, ჩვენ თვალიდამ მიგვემალნენ, როცა ლაკუეს ქუჩას შეუხვიეს.
- თან გაჰყევით?
- არა. პატარა ბიჭი, ჩემის ქმრისაგან გამოგზავნილი, ჩემთან არა დგას და
მე ვთხოვე პატარა გავისეირნოთ ბულვარზედა-მეთქი. მშვენიერი ღამე იყო
და ჩვენ დავსხედით მიფარებულს კუთხეში, საცა უფრო ბნელოდა და არავინ
დაგვინახავდა.
ამას რომ ამბობდა ლამაზი მედუქნის ცოლი წამოწითლდა; ბოიემ კი
ვითომ ვერა შეამჩნია რა, ხელახლად ჰკითხა:
- საკვირველი არ არის... დიდხანს დარჩით ბულვარზედ?
- დიაღ, ორ საათამდე... ძალიან ცხელოდა... ელვა-ქუხილს აპირობდა...
თქვენც იცით, ოთახებში...
-- დიაღ, დიაღ, ვიცი.
- ყური ხომ არ მოგიკრავთ, რას ჰლაპარაკობდნენ?
- რამდენსამე სიტყვას... რომელსაც ტრფიალნი ეუბნებიან ხოლმე
ერთმანეთს... როცა ღამით შინ მოდიან... მორისი ეუბნებოდა: "მე ვიტანჯებიო,
უშენოდ სიცოცხლე არ შემიძლიანო". ქალი უპასუხებდა: "მე მიყვარხარო და
ნეტავი შენს გულზედ სული დამელიოსო".

- მერე შინიდამ გამოსული მორისი არ გინახავთ? ხომ არ გამოუვლია
თქვენ წინ მორისსა?
- აბა უცნაური კითხვა ეგ არის! აკი მოგახსენეთ, შინ მიდიოდნენ და
ყელთამდე უყვარდათ ერთმანეთი-მეთქი.
- მართალს ბძანებთ. მადლობელი ვარ. იმ ღამის შემდეგ აღარა გინახავთ
მორისი?
- აღარ. მერე ერთხელ იმისი და ვნახე. ამ სამის დღის წინად ჩვენთან
მოვიდა თოკების სასყიდლად... მგონი ორშაბათი იყო.
- კიდევ მადლობას მოგახსენებთ, ბატონო, მაგ ამბებისათვის. ხომ არ
იცით, მეგობრები ჰყვანდა ვინმე?
- არ ვიცი.
- მე მგონია, მეტი იქნება, რომ თქვენს პატარა ბიჭსაც გამოვკითხო. რაც
თქვენ იცით, იმაზედ მეტი იმას ხომ არა ეცოდინება-რა?
- არა მგონია, - უპასუხა ქალმა და წამოწითლდა.
- მშვიდობით, ბატონო, - უთხრა ბოიემ და გამოვიდა გარედ.
მარტო რომ დარჩა, გაიშინჯა საათი და დაუწყო თავის თავს ლაპარაკია:
- მე მოხსენების დაწერას მოვასწრობ კიდევ. ეხლა მთელი ეს საქმე ისე
ცხადია, როგორც ხელისგული. ახალგაზრდა ქარგალს უნახავს ლამაზი ქალი
ბრილიანტებში. უნახავს, რომ ის ქალი კვირაში ორჯელ მოდიოდა თავის
დროებითს ბინაზედ, რომელიც ქარგლის ოთახის პირდაპირ არის. ქარგალს
უფიქრია, ეს ქალი რომ თავის ბრილიანტებით ხელში ჩავიგდო, სამუდამოდ
ლუკმა-პურს გავიჩენო. რადგანაც ლამაზია, მალეც გააბამდა ქალს მახეში.
უსათუოდ ყოველთვის წინ დახვდებოდა, გაიცნობდა, ერთმანეთის
შესაყრელად ქალის სადგურს აირჩევდნენ. ყმაწვილი კაცი მოართმევდა
შაქრის პურს და შამანურ ღვინოს, რომელიც თვითონვე უყიდნია რვა
საათზედ. ღვინო მოუმზადებია საწამლავით, როგორც რიგია და თერთმეტს
საათზედ წასულა, რომ ლამაზს ლეას წინ დახვედროდა. გადუხვევნიათ
ერთმანეთისათვის ხელი და წასულან ლაკუეს ქუჩაში. ქალი თავისთან
შესულა და ყმაწვილი კაცი თავის სახლში შებრუნებულა, წამოუღია თავისი
სამზადისი, გადმოუჭრია ქუჩა, შესულა ლეას ოთახში და ლეა დახვედრია
ქვეშაგებში მწოლარე. მაშინვე თვითონაც გვერდით მოსწოლია და სიცილში,
მხიარულებაში, ამოვნებაში უსვამთ და უჭამიათ. საწამლავს მალე გაუჭრია
და ქალი მომკვდარა ხვევნაში და კოცნაში. მერე აუღია, მკვდარი დაუდვია
დათვის ტყავზედ, თვითონ გადმოუქოთებია ყუთები და ზანდუკები, რაც
ძვირფასი
ნივთეულობა
ყოფილა,
მოუკრებია
და
წაუღია
შინ.
გულდაჯერებული წასულა, რომ ამ ამბავს მხოლოდ მაშინ შეიტყობენო, როცა
ლეას მოსვლის დღე იქნებაო. რადგანაც გოგო მაშინ მოვა ოთახებს
დასაწმენდად და დასალაგებლადაო. რამდენსამე ხანს შემდეგ თვითონაც
მოჰკიდებია საწამლავი, რომლისაც, იქნება, წინდაუხედაობით თვითონაც
ერთი ყლუპი როგორმე დაულევია; გაუგზავნია მაშინვე თავისი და
წამლისათვის აფთექში. იმისდა საუბედუროდ, იმავ დღესვე კი გამომჟღავნდა
ეს ამბავი. აბა, რასაკვირველია, ელდა ეცემოდა და მაშინვე გაქცეულა

პარიზიდამ და დისათვის უთქვამს - ავეჯი გადმოიტანეო. ეხლა, როცა საქმის
ვითარება ვიცით და მკვლელის სახელიცა, თვითონ იმისი პოვნა ადვილია.
იმავ ღამეს ბოიემ ყველაფერი ეს მოახსენა გამომძიებელს და მეორე დღეს
მიიღო ბძანება მორისის დაჭერისა.
სამი თთვის განმავლობაში ამაოდ ეძებდა ბოიე მორისსა და ბოლოს კი
მაინც იპოვა მარტო იმის წყალობით, რომ მორისის და თვითონ მოვიდა
ლაკუეს ქუჩაში, რომ შეეტყო სესილის წიგნით ნაუწყი ამბავი მასზედ, რომ
ვიღაცა მოეკლათ, თუ მომკვდარიყო 20-ს ივნისს ლაკუეს ქუჩაში. მეზობლებმა
იცნეს ამელი და შეატყობინეს ბოიეს, რომელიც თან აედევნა ამელის და ამით
შეიტყო საცა დგას მორისი. მეორე დილას, როგორც წინადვე ვიცით, ხომ
დაიჭირეს კიდეც მორისი.